ساخت‌وساز بی‌رویه در کهریزک؛ شهری که زیر بار جمعیت در حال فروپاشی است
طی سال‌های اخیر، شهر کهریزک به یکی از کانون‌های پرشتاب ساخت‌وساز در جنوب تهران تبدیل شده است. قیمت پایین زمین در این منطقه، در کنار گرانی مسکن در پایتخت، باعث شده بسیاری از ساکنین مناطق جنوبی تهران و حتی مهاجران از سایر استان‌ها، این شهر را برای سکونت انتخاب کنند.
طی سال‌های اخیر، شهر کهریزک به یکی از کانون‌های پرشتاب ساخت‌وساز در جنوب تهران تبدیل شده است. قیمت پایین زمین در این منطقه، در کنار گرانی مسکن در پایتخت، باعث شده بسیاری از ساکنین مناطق جنوبی تهران و حتی مهاجران از سایر استان‌ها، این شهر را برای سکونت انتخاب کنند. اما این رشد شتاب‌زده و بدون برنامه‌ریزی، که اغلب به‌دست انبوه‌سازان و بدون نظارت کافی صورت گرفته، حالا دارد هزینه‌های سنگینی به بافت شهری و اجتماعی کهریزک تحمیل می‌کند.
ساخت‌وسازهایی که این روزها در کوچه‌پس‌کوچه‌های کهریزک دیده می‌شود، اغلب بدون در نظر گرفتن ظرفیت‌های زیرساختی شهری انجام شده‌اند. شهر با حجم بالای جمعیت روبه‌رو شده، اما امکانات اولیه مانند آب، برق، گاز، شبکه فاضلاب، مراکز درمانی، آموزش‌وپرورش و خدمات عمومی همچنان در همان سطح سال‌های قبل باقی مانده‌اند. ساکنان کهریزک روزانه با قطعی‌های مکرر برق مواجه‌اند. فشار آب در بسیاری از مناطق تازه‌ساز به شدت کاهش یافته و هنوز مناطقی هستند که از نعمت گاز شهری بی‌بهره‌اند و ناچارند از سیلندرهای گاز استفاده کنند. سیستم فاضلاب نیز در بسیاری از نقاط هنوز توسعه نیافته و این موضوع مستقیماً بهداشت عمومی را تهدید می‌کند.
یکی از جدی‌ترین پیامدهای این رشد جمعیتی بی‌رویه، فشار شدید بر سیستم آموزش و پرورش منطقه است. مدارس کهریزک با کمبود شدید فضا، معلم و امکانات آموزشی مواجه‌اند. در برخی کلاس‌ها بیش از ۴۰ دانش‌آموز حاضر می‌شوند، در حالی که فضای فیزیکی کلاس برای نیمی از آنها هم کافی نیست. حضور پررنگ اتباع خارجی به‌ویژه از کشور افغانستان نیز وضعیت را پیچیده‌تر کرده است. این جمعیت که بخش قابل توجهی از ساکنین جدید را تشکیل می‌دهند، طبیعتاً نیاز به خدمات آموزشی دارند، اما مدارس موجود نه ظرفیت پذیرش دارند و نه منابع لازم برای پاسخگویی به این نیاز را. در نتیجه، بسیاری از کودکان یا از تحصیل بازمی‌مانند یا در شرایط بسیار نامطلوبی آموزش می‌بینند.
مشکلات اما به آموزش و زیرساخت ختم نمی‌شود. نبود سرانه‌های خدماتی و رفاهی مثل فضای سبز، مراکز تفریحی و ورزشی، مراکز فرهنگی و درمانگاه‌های محلی، باعث شده احساس نارضایتی و محرومیت در بین ساکنان بالا برود. کهریزک دیگر فقط یک منطقه مهاجرت‌پذیر نیست، بلکه در حال تبدیل شدن به یک حاشیه‌نشینی پرجمعیت است که فاقد حداقل‌های زندگی شهری است.
از سوی دیگر، امنیت عمومی در برخی از مناطق تازه‌ساز کاهش یافته است. جمعیت بالا و نبود نظارت مناسب شهری، بستر را برای بروز جرائم خرد و در برخی موارد رفتارهای پرخطر فراهم کرده است. برخی ساکنین از افزایش مزاحمت‌های خیابانی و ضعف نظارت شبانه گلایه دارند. بافت جدید شهری به شکلی ساخته شده که امکان کنترل و حضور موثر نیروهای انتظامی به‌سختی فراهم می‌شود، و این موضوع به احساس ناامنی دامن زده است.
در کنار همه این‌ها، آسیب‌های زیست‌محیطی نیز در حال بروز هستند. بسیاری از اراضی کشاورزی اطراف کهریزک که تا چند سال پیش منبع تولید و اکسیژن بودند، امروز به پروژه‌های ساختمانی بدل شده‌اند. عدم وجود فضای سبز کافی و تجاوز به حریم طبیعی منطقه، تعادل زیست‌محیطی شهر را بر هم زده است. گرد و غبار، آلودگی هوا و نبود زه‌کشی مناسب برای آب‌های سطحی، از دیگر تبعات این بی‌برنامگی در توسعه است.
تمام این‌ها در حالی اتفاق می‌افتد که شهرداری، فرمانداری و سایر نهادهای متولی به‌جای برنامه‌ریزی برای توسعه زیرساخت، بیشتر مشغول پاسخگویی به مشکلات روزمره‌اند و هیچ چشم‌انداز روشنی برای آینده کهریزک ترسیم نشده است. کارشناسان حوزه شهرسازی معتقدند ادامه این روند، کهریزک را در آینده‌ای نزدیک با بحران‌های عمیق‌تری مواجه خواهد کرد؛ بحرانی که اگر امروز برایش چاره‌ای اندیشیده نشود، فردا دیگر نه با بودجه قابل جبران خواهد بود، نه با شعار.
مدیر مسئول
