کارخانه سیمان شهرری 90 سال به شهرداری تهران واگذار می‌شود

کارخانه سیمان شهرری نوروز 97 را به گونه‌ای دیگر آغاز کرد. داعشی‌های سریال پایتخت در این ایام در حالی کارخانه سیمان شهرری را به گلوله بستند که این بنای تاریخی واجد ارزش شناخته شده و اداره میراث فرهنگی شهرری در حال تهیه پرونده ثبت ملی آن بود. 20 فروردین ماه همین سال امیر مصیب رحیم‌زاده، مدیر اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرری با تاکید بر این‌که کارخانه سیمان شهر ری جزو بناهای واجد ارزش معرفی شده و پرونده‌ ثبتی ملی آن در دست تهیه است اظهار کرد: دست‌اندرکاران سریال هیچ اعلام، استعلام یا مجوزی از میراث فرهنگی برای انتخاب این مکان به عنوان لوکیشن از میراث فرهنگی نگرفتند.

سرانجام در 17 آذر 97 اداره کل میراث فرهنگی استان تهران کارخانه سیمان شهر ری را به ثبت ملی رساند.

نقش برجسته شکار شیر فتحعلی‌شاه  و دم باقی مانده آن!به گزارش انعکاس ری  در ۷ کیلومتری جنوب تهران آن زمان و در کنار کوه بی‌بی‌شهربانو نخستین کارخانه سیمان ایران بنا شد.کار احداث این واحد با سرمایه ۸ میلیون ریالی در ۸ دی ماه ۱۳۱۲ به پایان رسیده و بلافاصله بهره‌برداری از آن آغاز شد. قسمتی از نخستین  کارخانه سیمان ایران از دانمارک و بخشی از سوئد خریداری شده است.مدیر این پروژه مهندس علی قلی خان سپاهی (مهندس ساختمان) بود که بعدها نیز ریاست کارخانه را عهده دار شد.

از نکات قابل توجه در مورد این کارخانه وجود بزرگترین نقش برجستهٔ کشور با ۱۲ متر ارتفاع و ۱۸ متر پهنا است که بخشی اعظم  آن تخریب شده‌ است. این نقش برجسته تصویری از صحنه شکار شیر توسط فتحعلی شاه را نشان می‌دهد و به اشعاری با  خط «میرزا غلامرضا اصفهانی» که بر روی سنگ حک شده‌ مزین است. اداره میراث فرهنگی ری مدت‌هاست که عنوان می‌‎کند در حال انجام مقدمات برای خارج کردن باقی مانده سنگ نگاره از محوطه کارخانه است تا بازدید آن برای عموم امکانپذیر شود.این نقش برجسته که فتحعلی شاه قاجار را درحال  شکار شیر نشان می دهد، در اوایل انقلاب به دلایلی توسط مسوولان این کارخانه تخریب شد و در مرحله ی نخست تخریب، حدود ۵۰ درصد اثر از جای خود کنده و تکه تکه شد. پس از مدتی، حدود ۱۰ درصد نمای سطح اثر که چند کتیبه به خط نستعلیق و یک بخش از دم شیر شکارشده در آن مشخص است، در ساختمان متروکه ی کارخانه ی سیمان ری پیدا شد. هرچند سال 88 میراث فرهنگی اعلام کرد که برای مرمت کتیبه پیش قدم شده است اما همچنان انتقال این کتیبه از کارخانه به میراث صورت نگرفته است. این در حالی است که مسوولان کارخانه اعلام کرده بودند که این کتیبه متعلق به کارخانه سیمان ری بوده و در اختیار موزه صنعت سیمان است تا در محل موزه کارخانه نگهداری می شود.

آخرین عکس بجای مانده از نقش برجسته منهدم شده شکار شیر فتحعلی شاه
_{یکی از عکس های آخرین وضعیت کتیبه شکار شیر فتحعلی شاه در سال 88}

به گزارش اسکان‌نیوز؛ اینک اما خبر می‌رسد که هیأت وزیران با واگذاری 90 ساله‌ این بنای تاریخی به شهرداری برای ایجاد موزه صنعتی و مرکز گردشگری موافقت ‌می‌کند و هزینه‌های مرمت و بازسازی نخستین کارخانه سیمان ایران از محل اعتبارات و منابع داخلی شهرداری تهران تامین می‌شود.«در دهه اول قرن حاضر به دلیل حرکت پرشتاب ساختمان سازی و احداث خط راه آهن سراسری صنعت سیمان از نیازهای اساسی کشور به شمار می‌آمد بدین روی کارخانه سیمان ری به عنوان نخستین مجموعه تولید سیمان در کشور و خاورمیانه در سال ۱۳۱۲ در دل منطقه مرکزی شهرری افتتاح شد اما با توسعه شهر و لزوم توسعه خدمات شهری و لزوم کاهش آلودگی از سال ۱۳۶۴ تعطیل شد. اینک قرارگیری کارخانه سیمان در بافت تاریخی و قدیمی شهر ری سبب شده تا موقعیت سایت در جوار بناهای تاریخی و ارزشمند از اهمیت ویژه ای برخوردار شود که از جمله موارد زیر قابل ذکر است:

جبهه جنوبی این مکان مشرف به تپه باستانی «دژ رشکان» و برج تاریخی «طغرل» است

1.در جبهه جنوب غربی کارخانه باروی تاریخی شهرری، چشمه علی و گورستان تاریخی ابن بابویه و بقعه بی بی زبیده واقع شده است.

2. قرارگیری حرم شاه عبدالعظیم و کاروانسراهای عباسی و قاجاری در جنوب این سایت، موقعیت ویژه‌ای برای گردشگران و خدمات توریستی ایجاد می‌کند.

 3.از نظر معماری، حجم‌های عظیم بناهای بتنی با فرم‌های خاص هندسی از قبیل استوانه و مکعب مستطیل در ترکیب خالص کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند که سبک راسیونالیستی صنعتی را به نمایش می‌گذارند.

4.این بنا از لحاظ تاریخی، معاصر با ساختمان دانشگاه تهران و موزه ملی است و هر چند اکنون کاربری خود را از دست داده اما با وجود گذشت نزدیک به ۸۰ سال از تاسیس آن خط تولید آن همچنان سالم و پابرجاست و نماد تاریخ تکنولوژی صنعت سیمان است.

5.بنای مزبور پس از پیگیری بسیار در سال ۱۳۹۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و هم اکنون از سرمایه‌های ملی کشور ما محسوب می‌شود.»

پیروز حناچی شهردار تهران در نامه 27 بهمن ماه 97 خود به اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهور با برشمردن این ارزشها تأکید کرده است با وجود همه این محاسن عدم رسیدگی به این مجموعه با ارزش باعث شده نه تنها از حالت تاریخی خارج شود بلکه به دلیل قرارگیری در بافت مسکونی مزاحمت و ناراحتی ساکنین و اهالی را هم به همراه داشته باشد بنابراین ساماندهی و بازآفرینی این محله با انجام یک محرک توسعه،ضرورت دارد و اقدام مهمی در نگهداشت میراث صنعتی معاصر حفظ هویت آن و انتقال به آیندگان است.
شهردار تهران همچنین یادآور شده که با توجه به موقعیت استراتژیک محدوده قرار‌گیری کارخانه، زیرساخت‌های موجود و مساحت قابل توجه این بنای تاریخی، به آن کارکردی فرامنطقه‌ای بخشیده و با توجه به جریان بین‌المللی استفاده مجدد از کارخانه متروک مانده مربوط به ابتدای تاریخ صنعتی، حفظ و انتقال ارزش‌های اولین کارخانه سیمان پایتخت که سه دهه رونق این صنعت در کشور را به عهده داشته، می‌تواند الگویی برای موارد مشابه باشد.او با بر شمردن اهمیت چنین اقدامی متن پیش‌نویس مجوز استفاده از کارخانه سیمان ری به شهرداری تهران به منظور مرمت بازسازی و تبدیل آن به موزه صنعت سیمان و مجموعه گردشگری با کاربری فرهنگی اجتماعی اقتصادی را برای دستور طرح و تصویب در هیئت وزیران به معاون اول رییس جمهور، رییس شورای شهر تهران، دبیر هیات دولت، معاون مالی اقتصادی شهری، معاون برنامه ریزی و توسعه شهری و امور شورا، معاون شهرسازی و معماری، مشاور شهردار تهران در امور دولت و شهردار منطقه 20 ارسال کرده است.

هیئت وزیران هم قرار بوده بنا به متن این پیشنویس، به پیشنهاد شهرداری تهران و به استناد تبصره 5 ماده۶۹ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب ۱۳۸۰ مجلس شورای اسلامی تصویب کند که حق استفاده از کارخانه سیمان ری به پلاک ثبتی ۱۸۴ فرعی از 123 اصلی شهرری به منظور مرمت بازسازی و تبدیل آن به موزه صنعت سیمان و مجموعه گردشگری با کاربری فرهنگی اجتماعی اقتصادی به منظور ارائه خدمت به مردم شهر ری منطقه جنوب شهر و گردشگران داخلی و خارجی برای مدت ۹۰ سال به شهرداری تهران واگذار می‌شود هزینه‌های مرمت و بازسازی از محل اعتبارات و منابع داخلی شهرداری تهران تامین می‌شود.

و این اعلام تصویب به اطلاع وزارت امور اقتصادی و دارایی، سازمان برنامه و بودجه وزارت کشور و شهرداری تهران برسد.