سرنوشت انتقادها به تخریب سنگ قبرهای ابن بابویه | گره ساماندهی نخستین گورستان شهرری باز می‌شود؟
انتقادها نسبت به نحوه نگهداشت و ساماندهی قبرستان تاریخی ابن بابویه، مدیریت شهری را روانه این محل میراثی کرد تا برای طراحی برنامه‌های ساماندهی این قبرستان با نگاه به مسائل هویتی و میراثی تدبیر شود.
آرامگاه ابن بابویه نخستین گورستان شهرری و دومین گورستان تهران است که در دی ماه ۱۳۷۵ در فهرست آثار ملی ثبت شد و بقعه شیخ صدوق در آن واقع شده است و بسیاری از مشاهیر و چهره‌ها از جمله غلامرضا تختی، علی‌اکبر دهخدا، محمدعلی فروغی، رجبعلی خیاط، دکتر حسین فاطمی، رحیم موذن‌زاده اردبیلی، حسین بهزاد، میرزاده عشقی، شهدای سی تیر و سه آذر اهورایی شانزدهم آذر در آن مدفون هستند و به عنوان یکی از میراث‌های تاریخی و هویتی شهرری محسوب می‌شود.
نحوه نگهداشت و ساماندهی قبرستان تاریخی ابن بابویه که نخستین گورستان شهرری و دومین گورستان تهران به شمار می‌رود، تا کنون بارها مورد انتقاد اعضای شورای شهر تهران قرار گرفته است. در یکی از موارد، حجت نظری عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی عضو شورای شهر تهران در تیر ماه امسال نسبت به اخبار منتشرشده درباره تخریب سنگ قبور در این قبرستان واکنش نشان داد و عنوان کرد که «عمدتا نگاه حاکم بر ساماندهی و یکپارچه‌سازی آرامستان‌ها، غیرفرهنگی است و مسوولان بیشتر به دنبال فعالیت عمرانی هستند تا احیاء هویت. متاسفانه نگاه حاکم بر این قبرستان یا کلا برخی آرامستان‌های واجد ارزش تاریخی، به جای آنکه رویکرد فرهنگی باشد عمدتا کالبدی و خشن است.»
بر اساس قانون، مدیریت آرامستان‌ها برعهده شهرداری‌هاست اما برخی قبرستان‌ها همچون ابن بابویه در اختیار سازمان اوقاف هستند که از این حیث مشکلاتی از جمله چگونگی ساماندهی آنها را رقم می‌زند. از همین رو عضو شورای شهر تهران ابراز امیدواری کرده بود که سازمان اوقاف بعنوان متولی ابن بابویه، در زمینه ساماندهی این قبرستان تاریخی در تعامل با وزارت میراث فرهنگی و شهرداری تهران باشد تا در حین این ساماندهی، آسیبی به هویت و میراث شهر نرسد.
علاوه بر انتقادها نسبت به آنچه که تخریب سنگ قبرهایی با قدمت بیش از صد ساله در ابن بابویه عنوان می‌شود، پیگیری دوستداران میراث فرهنگی برای مرمت یادمان دکتر محمد مصدق، موضوعی است که همچنان بلاتکلیف مانده است.
اما ظرفیت گردشگری قبرستان تاریخی ابن بابویه، از دیگر محورهای مورد توجه مدیریت شهری است. احمد مسجد جامعی عضو شورای شهر تهران این ظرفیت‌های تاریخی را یک سرمایه ملی در راستای توسعه گردشگری پایتخت برمی‌شمرد و در همین راستا است که سیدمجید غمخوار، مدیرعامل سازمان عمرانی مناطق شهرداری تهران در فروردین ماه امسال در بازدید از ظرفیت‌های فرهنگی و تاریخی منطقه ۲۰ تهران، به عناصر مهم مذهبی و هویتی نظیر آرامستان ابن بابویه در جنوب تهران اشاره و تاکید کرده و احیای ظرفیت گردشگری آن را نیازمند همکاری و هماهنگی همه نهادها دانسته است.
مجید فراهانی دیگر عضو شورای اسلامی شهر تهران نیز با اشاره به ویرانی بسیاری از قبور به دلیل فرسودگی، می‌گوید: به باور من آرامستان ابن بابویه با مساحت قریب به ۱۰هکتار با دربرگرفتن بسیاری از مشاهیر تاریخی، مذهبی و ملی از منحصربه‌فردترین آرامستان‌های دنیاست که ظرفیت تبدیل به عنوان یکی از قطب‌های گردشگری تهران را داراست اما متأسفانه هم‌اکنون وضعیت بسیار نابسامان و رها شده‌ای دارد و گورستانی است که به سمت ویرانی و تخریب رفته است. کارشناسان بنای گورستان تاریخی ابن بابویه را از دوران سامانی می‌دانند که آرامگاه ۸۰۰ ساله شیخ صدوق در آن همچون نگینی ارزشمند قرار دارد.
فراهانی در شهریور ماه ۱۳۹۷ طی نامه‌ای به شهردار منطقه ۲۰ تهران بر ساماندهی آرامستان ابن بابویه تاکید کرده و ابراز امیدواری کرده بود تا وی عقب‌ماندگی تاریخی درباره ساماندهی این قبرستان تاریخی را جبران کند.
همه پیگیری‌های دوستداران میراث فرهنگی و اعضای شورای شهر تهران در سال‌های اخیر و قرارگیری در آستانه هفته تهران که یکی از محورهای مهم آن بازخوانی هویت تهران با نگاه به اماکن قدیمی و همچنین توسعه گردشگری و ادبیات‌سازی برای مکتب تهران است، فرهاد افشار شهردار منطقه ۲۰ تهران را راهی قبرستان ابن بابویه کرد تا در نشستی با حضور رئیس سازمان زیباسازی شهرداری تهران، رئیس اوقاف شهرستان ری و تولیت آرامگاه ابن بابویه، ساماندهی آرامستان قدیمی و تاریخی ابن بابویه را به بحث بگذارد و آمادگی شهرداری را برای ساماندهی قبور تاریخی و مشاهیر آرامگاه ابن بابویه اعلام کند.
فرهاد افشار در این رابطه گفت: ساماندهی آرامگاه ابن بابویه با توجه به قدمت و هویت فرهنگی و میراثی آن به واسطه مشاهیری که در آن مدفون هستند حائز اهمیت است و در این نشست پیرامون ساماندهی این آرامگاه بحث و تبادل نظر شد.
افشار با اشاره به طراحی اپلیکیشن ویژه زیارت آستان حضرت عبدالعظیم (ع) در شهرداری منطقه ۲۰ و امکان بهره‌برداری شهروندان به صورت غیرحضوری گفت: مدیریت شهری این منطقه آمادگی آن را دارد در راستای توسعه گردشگری و شناسایی نقاط گردشگری و مذهبی این منطقه با طراحی یک اپلیکیشن، اطلاعات جامعی از این آرامگاه قدیمی در اختیار شهروندان قرار دهد.
وی خاطرنشان کرد: در این نشست ضمن بررسی طرح جامع ابن بابویه، مقرر شد با تشکیل کمیته تخصصی متشکل از نمایندگان سازمان زیباسازی، شهرداری منطقه ۲۰ و اوقاف شهرری، طرح جامع این آرامگاه به منظور ساماندهی قبور بررسی شود.
شهردار منطقه ۲۰ تهران با تاکید بر اینکه طرح‌های ساماندهی آرامستان‌ها می‌بایست از جنس فرهنگی، هویتی و میراثی باشد، تصریح کرد: بر اساس قانون، مدیریت آرامستان‌ها برعهده شهرداری‌هاست؛ اما برخی قبرستان‌ها همچون ابن بابویه در اختیار سازمان اوقاف است و ساماندهی آنها نیازمند تعامل و همکاری سازنده با وزارت میراث و شهرداری تهران است.
