کم خونی در چه کسانی شایعتر است؟
هفته نامه سلامت – ترجمه از ندا احمدلو: منظور از کم خونی، کاهش سطح گلبول های قرمز بدن است. در مواردی پایین آمدن میزان هماتونکریت خون (درصدی از حجم کلی خون که از گلبول های قرمز ساخته شده است) هم می تواند نشانه اولیه ای از کم خونی باشد. به طور کلی، کم خونی را می توان براساس آزمایش خون و با توجه به علائم بالینی بیمار و شاخص هایی مانند سن و جنس بیمار تشخیص داد.
کم خونی فقر آهن، شایع ترین نوع کم خونی است که به دلیل کاهش میزان آهن در بدن اتفاق می افتد، به طور متوسط، حدود ۳۰ درصد از مردم جهان مبتلا به کم خونی ناشی از فقر آهن هستند. مطلب زیر، پاسخ به رایج ترین پرسش هایی است که درباره کم خونی می پرسند.
۱٫ چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به کم خونی هستند؟
هرچند تمام گروه های سنی و جنسی، خانم ها و آقایان در معرض ابتلا به کم خونی قرار دارند اما خانم های در سن باروری (۴۹-۱۵ سال) به دلیل از دست دادن خون به صورت ماهانه بیشتر از سایر افراد و گروه های جامعه در معرض ابتلا به کم خونی قرار دارند. احتمال ابتلا به کم خونی در خانم های باردار، تمام خانم هایی که تازه دوران زایمان را سپری کرده اند، به خصوص اگر به کودک خود شیر هم بدهند و کودکان هم بیش از سایرین خواهدبود.
کودکان بدغذا، افراد خام گیاهخوار و تمام کسانی که به طور کلی دور مصرف پروتیین های حیوانی را خط می کشند یا مصرف آنها را به شدت محدود می کنند هم خودشان را در معرض ابتلا به کم خونی قرار می دهند، مگر اینکه تحت نظر پزشک در حال مصرف مکمل غذایی برای پیشگیری از کم خونی باشند.
۲٫ چرا خانم ها بیشتر دچار کم خونی می شوند؟
خانم ها از همان سن کودکی، بیشتر از آقایان احتمال ابتلا به کم خونی ناشی از فقر آهن را دارند. عادت های ماهانه، هر چه شدیدتر و طولانی تر باشند، خانم ها و دختران جوان و نوجوان را بیشتر در معرض خطر ابتلا به کم خونی ناشی از فقر آهن قرار می دهند. تقریبا یک پنجم خانم ها در سراسر جهان از همان دوران کودکی نوجوانی با کم خونی ناشی از فقر آهن دست و پنجه نرم می کنند.
از طرف دیگر و از آنجایی که نیاز خانم های باردار هم به آهن، ۲ برابر خانم های معمولی است، احتمال ابتلا به کم خونی فقر آهن در این گروه از خانم ها هم افزایش می یابد. به همین دلیل است که متخصصان توصیه می کنند دخترهای جوان، نوجوان و به طور کلی، خانم ها در هر سنی، رژیم های محدود گیاهخواری یا خام گیاهخواری نگیرند و حتما به صورت دوره ای آزمایش های مربوط به کم خونی را انجام دهند تا در صورت لزوم، مصرف مکمل های آهن یا تغییر رژیم غذایی را در برنامه خود داشته باشند.
۳٫ آیا یائسگی هم می تواند با کم خونی همراه شود؟
بله، واقعیت این است که تغییر چرخه عادت ماهانه در ماه های منتهی به یائسگی، می تواند با افزایش الگوی خونریزی های عادت ماهانه و افزایش شدت خونریزی همراه باشد. از این رو، خانم های در سن یائسگی یا آنهایی که به تازگی یائسه شده اند، به شدت در معرض کم خونی ناشی از فقر آهن و فقر ویتامین B12 قرار دهند.
به همین دلیل هم معمولا خانم ها در سن یائسگی با ریزش مو مواجه می شوند. متخصصان به خانم های در سن یائسگی یا یائسه، توصیه می کنند که حتما تحت نظر پزشک، مصرف کمل های آهن را در برنامه غذایی خود داشته باشند و الگوی غذایی خود را هم براساس خوراکی های غنی از آهن و ویتامین B12 بچینند.
۴٫ چرا آقایان دچار کم خونی می شوند؟
هرچند معمولا در سراسر جهان احتمال ابتلا به کم خونی در مردان بنا به دلایلی از جمله عوامل هورمونی (وجود هورمون تستوسترون بالاتر) و نداشتن دوره های عادت ماهانه، باداری و شیردهی، نسبت به زنان و همچنین نسبت به کودکان (کم خونی دوران رشد سریع) کمتر است، در عین حال، در جوامع مختلف بین ۳ تا ۸ درصد از مردان ممکن است به درجاتی از کم خونی، به ویژه از نوع فقر آهن مبتلا باشند.
علل کم خونی در مردان شامل سوءتغذیه در مردان شامل سوءتغذیه و پیامد آن هم فقر آهن، کمبود فولات، ویتامنی B12 و ویتامین A، نشانگان های سوءجذب، بیماری های التهابی روده، ببدخیمی ها، بیماری های التهابی مزمن، بیماری های غفونی از جمله بیماری های انگلی و مالاریا، خونریزی های گوارشی از جمله خونریزی های گوارشی مخفی و خونریزی های دستگاه ادراری از جمله خونریزی های مخفی آن، خونریزی های حاد و شدید ناشی از سوانح و تصادفات که جبران نشده باشد و… است.
۵٫ کم خونی منجر به سرطان می شود؟
خیلی از افراد گمان می کنند در مان نکردن کم خونی می تواند باعث ابتلا به سرطان خون شود. این در حالی است که کم خونی، تفریبا به بیماری های دیگر ربطی ندارد. اگرچه کم خونی و سرطان خون، هر دو، در خون اتفاق می افتند، اما در مان نشدن کم خونی هرگز باعث ابتلا به سرطان خون نمی شود. البته این احتمال وجود دارد که فرد مبتلا به سرطان خون، به کم خونی هم مبتلا شود چون مغز استخوان او نمی تواند سلول های قرمز و سفید خون و پلاکت ها را به درستی تولید کند.
۶٫ آیا کم خونی مانع بارداری است؟
در بیشتر موارد، درمان با مکمل آهن مناسب کنار رژیم غذایی مطلوب و برنامه ریزی شده، قبل از بارداری و طی دوران بارداری می تواند زنان مبتلا به کم خونی را به وضعیت سالم بازگرداند. در کل، کم خونی یک منبع پزشکی اثبات شده برای بارداری نیست و فقط زنانی که به کم خونی ژنتیکی و شدید مبتلا هستند، باید با پزشک در مورد شرایط بارداری مشورت کنند.
در کشورهای جهان سوم، بسیاری از زنان به علت تغذیه نامناسب به کم خونی مبتلا هستند، اما آنها هم می توانند شرایط خودشان را تغییر دهند. فقط کافی است علت ریشه ای ابتلا به کم خونی شناخته و برطرف شود؛ یعنی بیمار هم شیوه زندگی و رژیم غذایی خود را در موراد لزوم اصلاح و هم روند درمانی خودش را پیگیری کند و قبل از تصمیم گیری درباره فرزندآوری حتما مشورت با پزشک را در برنامه خودش قرار دهد.
۷٫ مکمل های آهن چقدر در درمان کم خونی موثرند؟
همان گونه که گفته شد یک دلیل اصلی کم خونی در تمام جوامع و به خصوص در کشورهای در حال توسعه، به ویژه در زنان و کودکان کمبود یا فقر آهن در رژیم غذایی دریافتی آنهاست که حتما باید با انواع موثر و باکیفیت مکمل های آهن خوراکی به طور کامل جبران شود.
با توجه به علائم بالینی بیمار و نتایج حاصل از آزمایش خون انواعی از مکمل های آهن زیر نظر پزشک، تجویز می شوند. مکمل های آهن موجود در بازار حاوی انواع مختلفی از ملح های آهن (به عنوان مثال آهن سولفات، آهن گلوکونات و…) هستند که در میزان جذب آهن در بدن و ایجاد عوارض گوارشی احتمالی با یکدیگر تفاوت دارند. درواقع، مشکل عمده در استفاده از مکمل های موجود در بازار تماس مستقیم ترکیب آهن موجود در آنها با دیواره دستگاه گوارش و ایجاد التهاب، زخم با خونریزی و همچنین علائمی مانند دل درد، تهوع، استفارغ، اسهال، یبوست و… است که تمام این مشکلات با یک روش نوین دارورسانی یعنی فرمولاسیون آهن لیپوزومی حل شده است.
در این شکل از دارو آهن داخل لیپوزوم (ذرات بسیار ریز یک نوع چربی خاص) محصور شده است و هیچ تماس مستقیمی بین آهن و دیواره دستگاه گوارش وجود ندارد، بنابراین هیچ یک از عوارض گوارشی ذکر شده در بالا در شکل آهن لیپوزومی مشاهده نمی شود. به علاوه از آنجا که لیپوزوم های حاوی آهن در دستگاه گوارش تحت تاثیر اسید معده و آنزیم های گوارشی قرار نگرفته و تخریب نمی شوند و همچنین مسیر جذب آنها هم با سایر مکمل های آهن متفاوت است (از مسیر جذب چربی ها و رگ های لنفی جذب می شوند)، جذب بسیار بالاتری نسبت به سایر مکمل های آهن موجود در بازار دارند.
