عادات عجیب در رابطه با مردگان؛ وقتی جسد عضوی از خانواده است!
فرادید: خانوادۀ مارتا کانده، هفت ماه در خانه‌شان با جسد آب رفته و خاکستری شدۀ او زندگی کردند تا برای مراسم خاکسپاری مفصلی که در رسومات مربوط به مرگ مردم توراجا جایگاهی اساسی دارد، آماده شوند. رسومی که قرنهاست سابقه دارد.
خانم میسکه لاتویهامالو، نوۀ پیرزن متوفای ۸۱ ساله، می‌گوید: “ما جسد را در یک تابوت در خانه نگه می‌داریم. اما در تابوت را پیش از خاکسپاری نمی‌بندیم، چرا که به آنها به چشم بیمار نگاه می‌کنیم و هر روز برایشان غذا و نوشیدنی می‌بریم.”
توراجانی‌ها، قومی با حدود یک میلیون نفر جمعیت در جزیرۀ سولاوسی زندگی می‌کنند، و عاداتی در رابطه با مردگان دارند که شاید برای ما عجیب باشد. از جمله حرف زدن با جسد، لباس پوشاندن به آنها، شانه کردن مویشان و حتی عکس گرفتن با یک خویشاوند مومیایی شده. به صورت سنتی، فرآیند رسیدگی به جسد با استفاده از سرکۀ ترش و برگ چای انجام می‌شد، اما امروزه، خانواده‌ها معمولاً محلول فرمالدهید به جسد تزریق می‌کنند.
لیزا صبا پالووان، یک راهنمای تور، می‌گوید: «بعد از یک هفته جسد دیگر بویی ندارد.»
شاید به نظر بعضی بیشتر ما ماه‌ها و حتی سالها زندگی در کنار یک جسد ترسناک باشد، اما قوم توراجا باور دارند که فرد تنها زمانی مرده است و روحش آزاد می‌شود که یک مراسم عزاداری مفصل به نام “رامبو سولو” برایش انجام شود.
حفظ سنن
فریاد گراز‌های وحشی در هوا بود و خون از گلوی یک بوفالوی قربانی شده می‌جوشید و خانوادۀ کانده، جسد مومیایی‌شدۀ او را برای دنیای پس از مرگ آماده می‌کردند. پس از یک مراسم پنج روزه، جسد متوفای هشتاد و اندی ساله، در یکی از غارقبر‌های بسیاری که در اطراف این منطقۀ کوهستانی پراکنده شده‌اند، قرار داده شد. بقایای استخوانی بر مبنای سلسله‌مراتب اجتماعی در این قبر‌ها قرار داده می‌شوند.
آنها (مردگان) با لباس سنتی در کنار عروسک‌های چوبی نشانده شده‌اند. برخی از اجساد نیز به علت کمبود جا در تابوتهایشان از صخره‌های پرشیب آویزان شده‌اند. یوهانس سینگکالی، پسرعموی کانده، می‌گوید: “این‌ها رسومات نیاکان ما هستند. اما آنها را انجام می‌دهیم تا این سنت‌ها را حفظ کنیم و تقدسشان را در برابر نفوذ خارجی حفظ کنیم. “
اگرچه اکثریت توراجایی‌ها، در نتیجه استعمار هلندی‌ها، مسیحی هستند، اما به سنت‌های قدیمی خود که ریشه در باور‌های روح‌باورانه (انیمیستی) دارد، وفادار مانده‌اند. هر چه عزاداری مفصل‌تر باشد، احتمال اینکه روح فرد به طبقۀ خدایان راه یابد، بیشتر خواهد بود.
اما، این کارها هزینه دارد و ممکن است برای فردی از خانواده اشراف ۱۰۰ بوفالو بکشند، در حالی که برای یک توراجایی متوسط، ممکن است ۸ تا نیز کفایت کند. عزاداری و خاکسپاری می‌تواند تا دو میلیارد روپیا (معادل ۱۳۳۰۰۰ دلار) خرج روی دست یک خانواده بگذارد. هزینه‌ای سنگین در کشوری که بیش از نیمی از جمعیت آن با کمتر از ۵.۵ دلار در روز زندگی می‌کنند.
سینگکالی می‌گوید: “ما روح‌باور (جاندارگرا یا انیمیست) بوده‌ایم، بنابراین افراد را با گراز و بوفالو دفن می‌کنیم تا در مسیرشان به جهان پس از مرگ، آذوقه داشته باشند. این کارها هزینۀ زیادی می‌برد و تدارکات زیادی باید انجام شود، چرا که همۀ خویشاوندان حتی از بیرون توراجا هم باید بیایند.”
زمان جشن
صد‌ها نفر در دهکدۀ لابو، برای بدرقۀ روحانی کانده جمع شده‌اند و ده‌ها توریست دوربین به دست هم هستند. جسدش را در یک تابوت قرمز گذاشته‌اند که شکل یک خانۀ سنتی و قایق‌شکل را دارد، و آن را جلوی خانه‌اش می‌گذارند. خویشاوندان سیاهپوش ده‌ها خوک را برای قربانی کردن به مرکز روستا می‌آورند و در همان حال اعضای خانواده‌اش می‌رقصند. در نیمۀ روز، یک بوفالوی پروار را می‌آورند و سرش را می‌برند و به این ترتیب مرگ زن تایید می‌شود و بوفالو سپس قطعه قطعه می‌شود تا ترتیب شام داده شود.
این مراسم جای مناسبی برای روحیه‌های حساس نیست. اما الی اشلمن، توریست آمریکایی موضعی فیلسوفانه نسبت به این هیاهو دارد. این زن ۲۹ ساله می‌گوید: “من علاقۀ زیادی به مرگ دارم. دلم می‌خواهد، در غرب به بازگشتش به جایگاه روحانیش کمک کنم؛ بنابراین به اینجا آمدم تا مراسمات مربوط به مرگ آنها را ببینم و ببینم که این مراسم چطور می‌تواند زمانی برای جشن باشد. “
گردشگری مرگ
دولت اندونزی سعی دارد در قالب طرح‌های بلندپروازانه‌اش برای تقویت گردشگری، مراسمات مرگ توراجانی‌ها را تبلیغ کند. در حالی که منطقۀ توراجا سالانه ده‌ها هزار گردشگر را به خود جلب می‌کند، در برابر میلیون‌ها نفری که به بالی می‌روند، ورودی اندکی دارد.
گسترش توریسم در توراجا به چندین مانع روبروست. در حالی که محلی‌ها خود مشکلی با این امر ندارند. زیرساخت‌های ضعیف و نبود فرودگاه بزرگ در منطقۀ بالادستی این جزیره، سفر به آن را دشوار می‌کند. علاوه بر این، برنامه‌ریزی سفر برای دیدن مراسم رامبو سولو دشوار است، چرا که تاریخ‌ها به خاطر مشکل خانوادۀ متوفا در پس‌انداز مبلغ مورد نیاز ممکن است به تغویق بیافتد.
اما بسیاری از گردشگران همچنان حاضرند تا شانس خود را امتحان کنند و ساعت‌ها رانندگی از نزدیکترین فرودگاه را به جان می‌خرند تا یکی از منحصر بفردترین مراسم خاکسپاری جهان را شاهد باشند. هالی پاتریاتنو، رییس فرهنگ و توریسم توراجا، می‌گوید: توراجا تکه‌ای از بهشت روی زمین است. زیبایی طبیعی آن در ترکیب با روحانیت مردم توراجا و سنن خاکسپاری و عزاداری خارق‌العاده است.
