کرونا و فاسیولا (گندیدگی کبد) چه ارتباطی با هم دارند؟

ایجاد خارش و تب یکی از علایمی است که نشان می‌دهد ممکن است این بیماری در فرد ایجادشده باشد. پزشکان این بیماری را به نام فاسیولازیس می‌شناسند و بیشتر در مکان‌هایی است که از دام‌ها نگهداری می‌شود. منشأ این بیماری از انگلی به نام فاسیولا است که دو نوع دارد. برخی از آن‌ها جزء کرم‌های پهن هستند و برخی نیز در گروه کرم‌های نازک‌تر جای می‌گیرند، اما نوع پهن آن می‌تواند عامل اصلی بیماری باشد. این انگل تا به حال در بیش از ٧٠ کشور جهان پیدا شده و بیشتر در کشور‌ها و مکان‌هایی حضور زیاد دارد که دام و گوسفند در آن نگهداری می‌شود. رحمان شهابی، رئیس اداره بهداشت و درمان استان گیلان در خصوص مکان‌های رشد این انگل می‌گوید: «این کرم از ٣٠ سال پیش وجود داشته است و در مناطقی که چرخه تغذیه‌اش تأمین شود، زندگی می‌کند و برای آنکه این چرخه کامل شود به رطوبت و آب نیاز دارد. در چنین شرایطی این کرم در بدن دام‌ها نفوذ پیدا کرده و از طریق مدفوع آن‌ها منتشر می‌شود. درواقع یکی از دلایل بروز این بیماری رعایت‌نکردن بهداشت در برخی از محیط‌های شهری و روستایی است.

شهابی توضیح می‌دهد که این بیماری در سال‌های قبل نیز وجود داشته، اما تا این اندازه برای مردم مشکل ایجاد نکرده بود؛ امسال به دلیل وجود بارندگی زیاد و افزایش گیاهان کوهی آمار این انگل نیز افزایش داشته است؛ زیرا این کرم‌های خونخوار خود را در لابه‌لای گیاهان پنهان و با مصرف این گیاهان به وسیله انسان به بدنش راه پیدا و چرخه جدیدی را برای زندگی خودش در داخل بدن ایجاد می‌کنند.

کبد محل زندگی فاسیولا

محل اصلی زندگی این انگل‌ها در داخل کبد انسان و حیوان است. خوردن گیاهان و علف‌ها به وسیله دام‌ها سبب می‌شود که این انگل وارد بدن حیواناتی مانند گاو و گوسفند و بز شود، اما از طریق مدفوع این انگل دفع می‌شود، در این مرحله به شکل لارو درآمده و باید محلی برای تکثیر خود پیدا کند و به همین دلیل این لارو‌ها وارد حلزون می‌شوند. سه هفته زمان کافی است که این لارو‌ها در داخل حلزون به کرم‌های کوچک تبدیل شوند و پس از آن از حلزون خارج شده و به گیاهان کوهی پناه ببرند.

استفاده از همین گیاهان خودرو و کوهستانی می‌تواند سبب ورود این کرم‌ها به داخل بدن و از مسیر رود وارده کبد شود و شروع به تغذیه از خون داخل کبد کند. اما یک راه دیگری که سبب آلوده‌شدن افراد می‌شود، مصرف آب آلوده مانند نوشیدن آن یا خوردن سبزی‌هایی است که با آب آلوده شسته یا آبیاری شده‌اند. در شرایط غیرمعمول ممکن است افراد با خوردن گوشت گوسفند خام یا جگر بز که حاوی اشکال نابالغ انگل است، آلوده شوند. رئیس اداره بهداشت و درمان استان گیلان می‌گوید: «نگران مسری‌بودن این انگل نباشید. تخم انگل موجود در مدفوع فرد آلوده باید در محیط و شرایطی خاص رشد کند تا درنهایت قادر به آلوده‌کردن افراد دیگر باشد و به همین دلیل این انگل مسری نیست و تنها فردی را که انگل وارد بدنش شده است، بیمار می‌کند.

فاسیولا در بدن ما چه می‌کند؟

وقتی این انگل وارد بدن می‌شود از طریق روده‌ها وارد کبد و کیسه صفرا می‌شود، آنجا لانه‌گزینی و تخم‌ریزی می‌کند. تخم‌های به وجود‌آمده تبدیل به کرم پهن می‌شوند و شروع به تغذیه از کبد می‌کنند. از بین رفتن کبد فرد را ضعیف کرده و با اینکه اشتهای فرد بالا می‌رود، اما هر روز ضعیف‌تر می‌شود. از بین رفتن کبد سیستم دفاعی بدن را ضعیف می‌کند و وقتی بدن توان دفع انواع سموم را نداشته باشد، نمی‌تواند در برابر سایر بیماری‌ها مقاومت کند، در این حالت کافی است که فرد دچار بیماری‌های زمینه‌های مانند دیابت یا فشار خون هم باشد آن وقت است که فرد مبتلا نمی‌تواند در برابر این انگل مقاومت کند.

تب و خارش بدن را جدی بگیرید

بعضی افراد آلوده هرگز احساس بیماری نمی‌کنند، اما برخی افراد در همان ابتدای عفونت احساس ضعف می‌کنند. علایم مرحله حاد از چند روز (به‌طور معمول کمتر از یک تا دو هفته) پس از قرار گرفتن در معرض این انگل شروع می‌شود و تا چند هفته یا چند ماه ادامه پیدا می‌کند. برخی افراد در مرحله مزمن عفونت، هنگامی که انگل بالغ در مجاری صفراوی قرار دارد، احساس بیماری می‌کنند. در این مرحله علایم می‌تواند از ماه‌ها تا سال‌ها پس از مواجهه شروع شود. شهابی می‌گوید: «از دو هفته تا یک ماه طول می‌کشد تا این انگل در بدن رشد و تکثیر پیدا کند، اما پس از آنکه در بدن رشد کرد، تب، لرز، تعریق زیاد شبانه، تهوع، استفراغ و درد شکم فرد را آزار می‌دهد. خارش و درد اعضای بدن نیز از دیگر علایم این بیماری است.

آزمایش خون در برخی موارد این بیماری را نشان می‌دهد. بالا بودن میزان گلبول‌های قرمز و آنزیم خون یکی از نشانه‌های ابتلا به فاسیولا است. البته باید به این موضوع اشاره کرد که این بیماری در یک مرحله با داروی انگل برطرف می‌شود. این دارو در مراکز درمانی مرکز استان‌ها یا معاونت دانشگاه‌های علوم پزشکی وجود دارد که در صورت ابتلا به فاسیولا می‌توان از آن استفاده کرد.» این متخصص بیماری‌های عفونی خاطر نشان می‌کند: «این عفونت با بررسی نمونه‌های مدفوع با میکروسکوپ تشخیص داده می‌شود. در صورت مشاهده تخم‌های فاسیولا، این تشخیص تأیید خواهد شد. برای یافتن انگل ممکن است بیش از یک نمونه بررسی شود.»

پیشگیری از فاسیولا کار دشواری نیست

رعایت نکات بهداشتی مهم‌ترین راه برای پیشگیری از ابتلا به فاسیولا است و باید شرایطی فراهم شود که فرد در مسیر این بیماری قرار نگیرد. یکی از مهم‌ترین راه‌های جلوگیری از بروز این بیماری از بین بردن حلزون‌هاست، زیرا به گفته رئیس مرکز بهداشت و درمان استان گیلان، اگر حلزون از چرخه زندگی این انگل حذف شود، دیگر راهی برای تکثیر ندارد. نکته دیگری که باید به آن توجه شود این است که از چشمه‌های رو باز برای شست‌وشوی وسایل استفاده نشود، زیرا همین آب‌ها منبعی برای این انگل است. مصرف‌نکردن گیاهان محلی از دیگر راه‌های پیشگیری از این بیماری است، اما شهابی معتقد است که در استان‌هایی مانند گیلان مردم تنوع غذایی بالایی دارند که در بسیاری از این غذا‌ها از گیاهان محلی و کوهی استفاده می‌شود، حتی در زیتون پرورده نیز استفاده از این گیاهان شایع است.

بهترین راه این است که این گیاهان با آب و ماده ضدعفونی‌کننده به خوبی شسته شود و پنج روز در فریزر قرار گیرد؛ این کار سبب می‌شود انگل فاسیولا به‌طور کامل از بین برود. توت‌فرنگی وحشی که در جنگل و برخی از روستا‌های مناطق کوهستانی رشد می‌کند نیز می‌تواند محل زندگی این انگل باشد؛ به همین دلیل توصیه می‌شود این میوه ابتدا شسته شود، سپس ٥ تا ٦ ثانیه در آب گرم و دوباره در آب سرد قرار گیرد. این کار تمام انگل‌ها را از بین خواهد برد. شستن سبزی‌ها با سرکه سفید نیز انگل را از بین می‌برد. این را هم به یاد داشته باشید استفاده از سبزی‌های خشک‌شده راه تکثیر این انگل را می‌بندد. این متخصص بیماری‌های عفونی تأکید می‌کند: «یکی از عادات غذایی اشتباه، خوردن جگر گاو و گوسفند به‌صورت خام است؛ درصورتی‌که دام دچار فاسیولا باشد با این کار فرد مستقیم این انگل را به معده می‌فرستد تا راه خود را به کبد باز کند.»

کرونا و فاسیولا به هم هیچ ربطی ندارند

این پزشک متخصص درباره رابطه کرونا با فاسیولا می‌گوید: «این دو بیماری به هم هیچ ربطی ندارند، زیرا فاسیولا بیماری انگلی است که عامل بیماری کرونا نیست، اما نکته‌ای در این میان حائز اهمیت است و آن هم اینکه افرادی که به فاسیولا مبتلا هستند جزو گروه‌های پرخطر به حساب می‌آیند، زیرا از بین رفتن کبد سبب ضعف سیستم دفاعی بدن می‌شود و فرد را در برابر کرونا و سایر بیماری‌ها ناتوان می‌کند.»