بیماری روزاسه چیست؟
روزاسه نوعی بیماری پوستی التهابی مزمن است که معمولا روی صورت اثر می‌گذارد. این بیماری شایع ۱ تا ۲۰ درصد افراد را درگیر می‌کند. با این حال، معمولا افراد مبتلا به روزاسه اشتباه تشخیص داده می‌شوند؛ به‌طوری که ممکن است بعضی از افراد بیماری روزاسه را با جوش، اگزما یا واکنش حساسیت پوستی اشتباه بگیرند. به همین دلیل، احتمالا آمار واقعی بیماری از این تعداد بیشتر است.
روزاسه هم در زنان و هم در مردان بروز می‌کند و معمولا بعد از ۳۰سالگی پیشرفت می‌کند.
انواع بیماری روزاسه
به‌طور کلی، بیماری روزاسه به ۴ گروه تقسیم می‌شود:
- روزاسه اریتماتوز تلانژکتاتیک (Erythematotelangiectatic): علائم آن شامل تغییر رنگ پوست، گرگرفتگی و عروق خونی قابل‌مشاهده است.
- روزاسه پاپولوپوسچولار (Papulopustular): علائم آن شامل گرگرفتگی، ورم و برجستگی‌هایی شبیه جوش است.
- روزاسه چشمی (Ocular): علائم آن شامل قرمزی چشم و التهاب و ورم پلک‌هاست.
- روزاسه فیماتوز (Phymatous): علائم آن شامل پوست ضخیم و ناهموار است.
نوعی بیماری به‌نام روزاسه استروئیدی نتیجۀ استفاده طولانی‌مدت از کوتیکواستروئیدهاست؛ به‌خصوص زمانی که شخصی برای درمان درماتیت و ویتیلیگو از این داروها استفاده می‌کند.
علت ایجاد بیماری روزاسه
محققان هنوز از علت اصلی ایجاد بیماری روزاسه آگاه نیستند. با این حال، عوامل زیر می‌توانند در ایجاد این بیماری نقش داشته باشند:
- سابقه خانوادگی: بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری دارای خویشاوندان مبتلا هستند. به این معنی که احتمالا یک ترکیب ارثی یا ژنتیکی در این بیماری نقش دارد.
- ناهنجاری‌های رگ‌های خونی: متخصصان پوست پیشنهاد می‌کنند گرگرفتگی صورت و رگ‌های عنکبوتی به‌دلیل ناهنجاری‌های رگ‌های خونی صورت ایجاد می‌شوند؛ اما از دلیل التهاب رگ‌های خونی مطلع نیستند.
- باکتری‌ای به‌نام هلیکوباکتر پیلوری (Helicobacter Pylori): این باکتری تولید نوعی پپتید مؤثر برای گشادی عروق به‌نام برادی‌کینین را تحریک می‌کند. به‌عقیده کارشناسان، این باکتری در پیشرفت روزاسه نقش دارد.
- انگلی پوستی به‌نام دمودکس فولیکولاروم (Demodex Folliculorum): این انگل روی پوست زندگی می‌کند و معمولا مشکلی ایجاد نمی‌کند. با این حال، افراد مبتلا به روزاسه نسبت به افراد عادی تعداد بیشتری از این نوع انگل دارند؛ اما هنوز مشخص نیست انگل‌ها موجب روزاسه می‌شوند یا روزاسه موجب بیشترشدن انگل‌ها می‌شود.
عوامل محرک بیماری روزاسه
اینکه چه عاملی موجب بیماری می‌شود مشخص نیست؛ اما بعضی موارد می‌توانند علائم بیماری را بدتر کنند که شامل موارد زیر است:
- الکل؛
- کافئین؛
- پنیر و محصولات لبنی؛
- غذاها و نوشیدنی‌های داغ؛
- غذاهای تند حاوی کاسپایسین (مثل سس تند، فلفل هندی یا فلفل قرمز)؛
- غذاهای حاوی سینامالدهید (مثل گوجه‌فرنگی، شکلات و خانواده مرکبات).
بعضی عوامل، با افزایش جریان خون به سطح پوست، می‌توانند علائم روزاسه را تشدید کنند که در زیر به چند مورد اشاره می‌کنیم:
- افزایش دما؛
- ورزش شدید؛
- حمام داغ و سونا؛
- خورشید، رطوبت و باد؛
- استرس، اضطراب، عصبانیت و خجالت؛
- بعضی بیماری‌های مزمن مانند فشار خون بالا؛
- بعضی بیماری‌های حاد مانند سرماخوردگی، سرفه یا تب؛
- بعضی داروها مانند کورتیکواستروئیدها و داروهایی برای درمان فشار خون بالا.
علائم بیماری روزاسه
علائم بیماری ممکن است از یک فرد به فرد دیگر متفاوت باشد. روزاسه در افراد با پوست روشن شایع‌تر است و البته علائم بیماری در این گروه از افراد راحت‌تر تشخیص داده می‌شود. تاکنون بررسی کمی درمورد بروز روزاسه در افرادی با پوست تیره انجام شده است.
علائم اولیه بیماری روزاسه شامل موارد زیر است:
- احساس سوزش یا گزش در زمان استفاده از آب یا محصولات مراقبت پوست؛
- برجستگی‌های پوستی (برجستگی‌های کوچک قرمز شبیه آکنه ایجاد می‌شود و ممکن است حاوی چرک باشد)؛
- قرمزی (سرخ‌شدن) اطراف بینی، گونه، پیشانی و چانه که ظاهر و ناپدید می‌شود (البته ممکن است قرمزی در پوست‌های تیره‌تر سخت‌تر به چشم بیاید)؛
- رگ‌های خونی قابل‌مشاهده (به آن رگ‌های عنکبوتی یا تلانژکتازی هم می‌گویند. معمولا روی گونه، پل بینی یا سایر بخش‌های مرکزی صورت اتفاق می‌افتد)؛
- گرگرفتگی (زمانی اتفاق می‌افتد که صورت به‌طور موقت تیره می‌شود. این حالت ممکن است از صورت به گردن و قفسه سینه منتشر شود و نوعی داغی ناخوشایند در پوست احساس شود)؛
- ضخیم‌شدن پوست (ممکن است بافت پوست ضخیم‌تر شود. این ضخیم‌شدگی معمولا روی بینی اثر می‌گذارد و می‌تواند موجب رینوفیما (تورم و قرمزی بینی) شود که در مردان بیشتر از زنان اتفاق می‌افتد)؛
- تغییر رنگ مداوم پوست (شبیه خجالت‌کشیدن یا آفتاب سوختگی است و از بین نمی‌رود. این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که صدها مویرگ خونی نزدیک سطح پوست منبسط و گشاد می‌شوند. از طرفی، ممکن است پارگی مویرگ‌ها روی صورت دیده شوند و از بین نروند)؛
- التهاب چشمی (ممکن است فرد بیمار چشم‌های ملتهب، اشکی یا خون‌آلود داشته باشد. پلک‌‌ها می‌توانند قرمز و متورم شوند (بلفاریت) و گل‌مژه هم در این بیماران شایع است. در ۵۰ درصد افراد مبتلا به این بیماری چشم‌ها تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. در موارد نادر ممکن است تاری دید ایجاد شود).
سایر علائم بیماری روزاسه شامل موارد زیر است:
- خشکی پوست؛
- لکه‌های زرد و نارنجی روی پوست؛
- ورم (به‌خصوص در اطراف چشم‌ها که علت آن خارج‌شدن مایعات و پروتئین از رگ‌های خونی است).
علائم زیر ممکن است علامت کراتیت یا التهاب قرنیه باشد و اگر بلافاصله درمان نشود شاید خطرناک باشد:
- تاری دید؛
- قرمزی چشم؛
- حساسیت به نور؛
- چشم‌های دردناک؛
- احساس وجود شن‌ریزه در چشم.
تشخیص بیماری روزاسه
هیچ‌گونه آزمایش بالینی‌ای برای بیماری روزاسه وجود ندارد. پزشک با بررسی پوست بیمار و پرسیدن چند سؤال می‌تواند بیماری را تشخیص دهد. وجود رگ‌های خونی گشادشده در پوست به پزشک کمک می‌کند این بیماری را از سایر بیماری‌ها تفکیک کند. اگر پزشک به بیماری دیگری مثل لوپوس مشکوک شود، ممکن است آزمایش خون تجویز کند یا شما را به متخصص پوست ارجاع دهد.
تشخیص زودهنگام و درمان بموقع به میزان زیادی از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند.
درمان بیماری روزاسه
بیماری روزاسه درمان نمی‌شود؛ اما استفاده از یک‌سری روش‌های درمانی در کنترل علائم مؤثر است. در صورت استفاده‌نکردن از این روش‌های درمانی، ممکن است بیماری بدتر شود. ترکیبی از داروها و تغییر سبک زندگی معمولا بهترین نتیجه را می‌دهد. در ادامه بیشتر با روش‌های درمانی بیماری روزاسه آشنا می‌شویم:
۱. کرم‌های پوستی
کرم‌های پوستی به کاهش التهاب و تغییر رنگ پوست کمک می‌کنند. گاهی لازم است ۱ یا ۲ بار در روز از این کرم‌ها استفاده کنید. این کرم‌ها شامل آنتی‌بیوتیک، ترتینوئین، بنزوئیل پروکساید و آزلائیک اسید هستند. همچنین، ممکن است پزشک کرم خاصی را تجویز کند که سرخی پوست را بپوشاند.
۲. قطره‌های چشمی
قطره‌های چشمی ممکن است علائم روزاسه چشمی را از بین ببرند. ممکن است پزشک برای چند روز یا یک هفته، قطره چشمی استروئیدی به‌نام بلفامد را تجویز کند.
۳. آنتی‌بیوتیک
آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی اثرات ضدالتهابی دارند و نسبت به انواع موضعی آن سریع‌تر نتیجه می‌دهند. از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توان به تتراسایکلین، مینوسایکلین و اریترومایسین اشاره کرد.
تتراسایکلین به رفع علائم چشمی کمک می‌کند. دگزوسایکلین برای بهبود خشکی، خارش، تاری دید و حساسیت به نور در افراد مبتلا به روزاسه چشمی مناسب است.
۴. ایزوترتینوئین
ایزوترتینوئین (آکوتان) نوعی داروی خوراکی قوی است که در موارد شدید روزاسه (در صورتی که درمان‌های دیگر مؤثر نباشد) استفاده می‌شود و از تولید چربی پوست جلوگیری می‌کند. عوارض جانبی ایزوترتینوئین ممکن است شدید باشد.
ایزوترتینوئین برای افراد مبتلا به روزاسه اریتماتوز تلانژکتاتیک مناسب نیست.
۵. لیزر درمانی
ممکن است متخصص پوست برای کاهش عروق خونی مشخص و تلانژکتازی از لیزردرمانی کمک بگیرد. در این روش، از تابش نور شدید برای جمع‌شدن عروق استفاده می‌شود. هرچند ممکن است این فرایند کمی دردناک باشد، بیشتر افراد به بیهوشی نیاز ندارند. در بعضی مواقع، لیزردرمانی موجب کبودی و ایجاد ضایعات پوستی، ورم، زمختی و در موارد خیلی نادر موجب عفونت می‌شود.
اگر فردی تمایل دارد پوست ضخیم ناشی از روزاسه را بردارد، می‌تواند با جراح زیبایی مشورت کند. با لیزر درمانی یا جراحی، پوست اضافی برداشته می‌شود. لیزر کربن‌دی‌اکسید هم می‌تواند بافت ضخیم‌شده را جمع کند.
درمان‌های طبیعی
کاهش تماس با عوامل محرک، تغییر سبک زندگی و درمان‌های خانگی نیز در کنار داروهای پیشنهادی در کنترل علائم مؤثرند. عادت به ورزش‌های مراقبتی مناسب پوست هم می‌تواند کمک‌کننده باشد.
با رعایت موارد زیر، به کاهش علائم بیماری کمک کنید:
- از دمای بالا دوری کنید؛
- از مالش و لمس صورت خودداری کنید؛
- در هوای سرد صورتتان را با روسری یا شال گردن بپوشانید؛
- از مصرف کافئین، الکل، پنیر و غذاهای محرک خودداری کنید؛
- از غذاها و نوشیدنی‌هایی که جوش ایجاد می‌کنند استفاده نکنید؛
- به‌جای تیغ، از ریش‌تراش استفاده کنید تا پوست کمتر تحریک شود؛
- بدون مشورت با پزشک، از کرم‌های استروئیدی بدون نسخه استفاده نکنید؛
- زمان بیرون‌رفتن، از ضدآفتاب مناسب (با حداقل اس. پی. اف ۳۰) استفاده کنید؛
- صورتتان را با پاک‌کننده‌های مناسب بشویید و از محصولات حاوی مواد محرک و الکل استفاده نکنید؛
- از محصولاتی که موجب آکنه می‌شوند استفاده نکنید (این محصولات غدد چربی و عرق را مسدود می‌کنند)؛
- رطوبت پوست را با مرطوب‌کنندۀ مناسب حفظ کنید (قبل از استفاده از مرطوب‌کننده اجازه دهید داروهای موضعی روی صورتتان خشک شوند).
استرس را کاهش دهید
استرس یکی از محرک‌های شایع بیماری روزاسه است. با استفاده از روش‌های زیر میزان استرستان را کاهش دهید:
- خواب کافی؛
- ورزش منظم؛
- استفاده از یوگا، تای‌چی و مدیتیشن؛
- رژیم غذایی سالم سرشار از مواد مغذی.
در بسیاری از افراد، بیماری روزاسه منبع استرس است و موجب احساس خجالت، ناامیدی، اضطراب و اعتماد‌به‌نفس پایین در فرد بیمار می‌شود. آشنایی بهتر با روزاسه به فرد کمک می‌کند بهتر احساساتش را مدیریت کند و آمادگی بیشتری برای کنترل عوارض جانبی بیماری داشته باشد. درمان‌های مؤثر، مشورت با پزشک یا در صورت لزوم مشورت با روان‌شناس برای این افراد مفید است.