بعضی می‌گویند فرهنگ زایمان طبیعی سال‌هاست که ازکشور ما رخت بر بسته! درحالی که در خارج از مرز‌ها اکثریت به امید زایمان طبیعی به اتاق زایمان می‌روند و فقط درصد کمی مجبور به انجام سزارین می‌شوند. حالا سال‌هاست ثابت شده عوارض زایمان طبیعی برای مادر و نوزاد کمتر از سزارین است و دوره نقاهت آن هم بسیار آسان‌تر و کوتاه‌تر است. اما چرا خانم‌ها و حتی پزشکان در ایران اکثرا سزارین را ترجیح می‌دهند؟
چرا سزارین رواج پیدا کرد
در سال‌های اخیر در مقطعی تعداد متخصصان زنان و زایمان به دلیل مهاجرت به خارج و … به میزان قابل توجهی کاهش یافت. انجام زایمان طبیعی احتیاج به حضور و آمادگی شبانه روزی متخصصان زنان و زایمان داشت بنابراین با کمبود تعداد متخصصان نسبت انجام زایمان طبیعی برای همه در آن دوره خیلی امکان پذیر نبود. از طرف دیگر تمام روش‌های زایمان بی درد که این روز‌ها در دنیا رایج شده است متاسفانه در اکثر مراکز ایران اجرا نمی‌شود یا به طور ناقص اجرا می‌شود.
درد زایمان یکی از درد‌های بسیار شدید پزشکی است و برای کاهش آن امروزه در دنیا از روش‌هایی، چون یوگا، لاماز، طریقه تنفس صحیح، بیهوشی با گاز، طب سوزنی، زایمان در آب و زایمان اپیدورال یا بی‌حسی از کمر استفاده می‌شود که متاسفانه بیشتر این روش‌ها به صورت محدود در بیمارستان‌های اندکی در تهران انجام می‌شوند یا آنقدر تعداد بیماران زیاد است که بیمارستان‌ها واقعا امکان انجام این همه زایمان با اپیدورال یا با روش‌های دیگر را ندارند. درحالی که سزارین فقط در عرض نیم ساعت انجام می‌شود و بیماران هم فکر می‌کنند پزشکان با عمل سزارین از بیماران‌شان راضی‌تر هستند.
چرا همه از سزارین سر صبح راضی هستند!
وقتی یک سزارین سر صبح و نیم ساعته انجام می‌شود همه راضی‌تر هستند و خستگی کمتر خواهد بود و بیماردرد کمتری دارد. امروزه هم بیماران تحمل دردشان کم است و حوصله ندارند و هم برای متخصصان زنان و زایمان انجام یک سزارین تمیز و بدون مشکل سر صبح خیلی راحت‌تر است تا یک زایمان طبیعی ساعت ۲ نیمه شب که چند بار هم ممکن است طی آن ضربان قلب جنین بیفتد و دلهره و اضطراب به پزشک و بیمار منتقل شود. این‌ها همه باعث می‌شوند بیماران و پزشکان به طرف سزارین کشیده شوند، اما در خارج از کشور کسی نمی‌پرسد من باید زایمان طبیعی کنم یا سزارین؟ همه برای زایمان طبیعی به اتاق زایمان می‌روند و بعد بر حسب موقعیت شان پزشک تصمیم‌گیری می‌کند.
باید با خانم‌های باردار کلنجار برویم!
در خارج از کشور هم حدودا ۱۵ تا ۲۰ درصد زایمان‌ها به سزارین ختم می‌شود. در این صورت بیمار دلخور نمی‌شود که چرا من را سزارین کردید! زیرا همه می‌دانند که تشخیص این موضوع با پزشک است. برای مثال اگر قد بیمار خیلی کوتاه باشد اسکن و معاینه لگن می‌شود و اگر مشکل دیگری داشته باشد و نتواند زایمان طبیعی کند به او تذکر داده می‌شود. در غیر این صورت وارد اتاق زایمان می‌شود و پروسه زمان پیشرفت می‌کند. اگر پیشرفت زایمان خوب باشد، قلب جنین افت نداشته باشد و هیچ مشکل اضافه دیگری مانند فشار خون و بیماری قلبی مطرح نباشد ۸۰ درصد از بیماران به راحتی زایمان طبیعی را انجام می‌دهند.
از طرفی استفاده از وسایلی، چون فورسپس و وکیوم به خصوص در زایمان‌های اپیدورال بسیار شایع‌تر است و، چون در فرهنگ بیمار جاافتاده، خیلی راحت‌تر قبول می‌کند که پزشک از این وسایل استفاده کند. اما در ایران باید برای گذاشتن فورسپس و وکیوم با بیمار کلنجار برویم چراکه خیلی‌ها آن را قبول نمی‌کنند. درصورتی که وکیوم‌ها پلاستیکی و خیلی نرم هستند و اگر به موقع گذاشته شوند هیچ‌گونه آسیبی به نوزاد نمی‌رسانند و فاز سخت آخر زایمان را که بیمار گاهی اوقات خسته می‌شود و نمی‌تواند زور بزند و همکاری کند را کوتاه می‌کند و در عین‌حال باعث می‌شود اکسیژن بیشتری به بچه برسد. همه این موارد فرهنگ سازی می‌خواهد و به این زودی‌ها در ایران جا نخواهد افتاد.
افتادگی مثانه در سزارین هم رخ می‌دهد
مشکل افتادگی مثانه یا کف لگن در زایمان طبیعی نسبت به سزارین کمی بیشتر است، زیرا فشار فیزیکی که سر نوزاد با ۱۰ سانتی متر قطر به عضلات و اعصاب لگن وارد می‌کند مسلما بیشتر است. با این حال برای این مسئله هم راهکار‌هایی وجود دارد از جمله اینکه برشی که در قسمت پایین می‌دهیم را درست مثل روز اول ترمیم می‌کنیم. علاوه براین با انجام ورزش‌های مخصوص بعد از زایمان از جمله «کگل» برای ۶ تا ۸ هفته و مراجعه به فیزیوتراپ و انجام بیوفیدبک تراپی و استفاده از وسیله مخصوص برای تحریک عضلات کف لگن می‌توان این عضلات را به حالت اولیه برگرداند.
البته این مسئله فقط در همان ۶ تا ۸ جلسه تمام نمی‌شود و فرد باید تا آخر عمر این ورزش‌ها را انجام دهد. حتی در سزارین نیز این افتادگی‌ها ایجاد می‌شود. بیماران زیادی هستند که بعد از دو یا سه بار سزارین دچار افتادگی لگن و بی اختیاری ادرار می‌شوند، زیرا هورمون‌هایی که در بارداری ترشح می‌شوند تمام عضلات بدن را شل می‌کنند و این شل شدن هر دفعه تکرار می‌شود و منجر به افتادگی می‌شود. اما خب مسلما در سزارین، چون آسیب موضعی کمتر است افتادگی کمتر خواهد بود.
نگران مشکل ارتباط بعد از زایمان نباشید
در زایمان طبیعی و سزارین برشی که روی شکم و ناحیه تناسلی داده می‌شود طوری بخیه زده می‌شود که دقیقا به‌حالت اولیه‌اش برگردد. بیشتر از همه شلی عضلات ناحیه تناسلی مطرح است که ممکن است بعد‌ها در رابطه زناشویی زوج مشکل به‌وجود بیاورد که این مسئله نیز با انجام ورزش‌های کگل تا ۹۵ درصد برطرف می‌شود. با این حال در ایران، چون بعد از زایمان خانم‌ها مشغول بچه داری، کار و … می‌شوند فراموش می‌کنند به خودشان برسند و این مشکلات در ایران خیلی بیشتر دیده می‌شود.
زایمان طبیعی بعد از سزارین
اگر مشکل تنگی لگن مطرح نباشد و علت دیگری برای سزارین مثل افت صدای قلب جنین وجود داشته باشد فرد می‌تواند بعد از سزارین، زایمان بعدی را طبیعی انجام دهد. اما در زایمان دوم باید وسایل خاصی برای کنترل پیشرفت زایمان در دسترس باشد تا فشار داخل رحم و صدای قلب جنین اندازه گیری شود و پالس اکسی متری روی گونه جنین قرار داده شود. متاسفانه این ۳ وسیله در ایران وجود ندارد، اما با کنترل صدای قلب و حضور یک متخصص در اتاق زایمان و با قبول مقداری ریسک می‌توان این کار را انجام داد.
سزارین باعث نازایی می‌شود؟
در تکرار سزارین محدودیتی وجود ندارد، اما هرچه تعداد سزارین‌ها بالاتر می‌رود خطر نیز بیشتر می‌شود. معمولا بعد از سه یا چهاربار سزارین شکم به قدری چسبندگی پیدا می‌کند که برگشتن به آناتومی طبیعی مثانه و رحم بسیار مشکل می‌شود و قسمتی که برش داده شده آنقدر نازک می‌شود که احتمال پارگی رحم قبل از زایمان به‌وجود می‌آید. متاسفانه حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از افرادی که سزارین داشته اند برای بار دوم که می‌خواهند بچه‌دار شوند موفق نمی‌شوند و وقتی از لوله‌های رحم شان عکسبرداری می‌شود اکثرا چسبندگی دارند. درواقع هرگونه دستکاری و عمل جراحی که روی شکم انجام می‌شود از آپاندیس گرفته تا کیست تخمدان و سزارین مقدار کمی چسبندگی ایجاد می‌کند و این چسبندگی می‌تواند لوله‌های رحمی را ببندد و منجر به نازایی شود.
زایمان طبیعی بهتر است، چون …
عوارض زایمان طبیعی یک سوم سزارین و دوره نقاهتش خیلی کمتر است و در آن از ماده بیهوشی استفاده نمی‌شود. نوزادی که با زایمان طبیعی به دنیا می‌آید ریه‌هایش خالی است و احتمال بیماری مشکل تنفسی گذرای نوزادی برایش کمتر است. این نوزادان وقتی به دنیا می‌آیند خیلی هوشیارتر هستند و کمتر به اکسیژن نیاز پیدا می‌کنند و زیردستگاه‌هود (و دستگاه مراقبت ویژه) نمی‌مانند. این مزایا حدود ۲۰ سال است که اثبات شده، اما متاسفانه در ایران این فرهنگ هنوز جا نیفتاده است. درد زایمان طبیعی بعد از زایمان کمتر است، اما قبل زایمان بیشتر است که اگر هم از روش‌های بدون درد استفاده شود دیگر بیمار دردی حس نخواهد کرد. علاوه براین برش آن کوچک‌تر و در حد ۵ سانتی‌متر است و فقط ۳ تا ۴ لایه شکم باز می‌شود، اما در سزارین حدودا ۷ لایه از شکم باز می‌شود.