خشکسالی کم سابقه سبب شد که یک شهر باستانی ۳۴۰۰ ساله از آرامگاه خود در زیر رود دجله در شمال عراق بیرون آید. باستان شناسان عجله زیادی برای کاوش در این شهر داشتند؛ زیرا با اتمام خشکسالی بار دیگر از نظرها پنهان می‌شود.
رود دجله میزبان یک شهر باستانی ۳۴۰۰ ساله است
این شهر متعلق به عصر برنز در یک منطقه باستانی به نام کمونه که بازمانده امپراتوری میتانی است، قرار دارد. امپراتوری میتانی از حدود سال ۱۵۰۰ تا ۱۳۵۰ پیش از میلاد بر بخش‌هایی از شمال بین‌النهرین حکمرانی می‌کرد. باستان شناسان از مدت‌ها پیش می‌دانستند که چنین شهری در این منطقه وجود دارد؛ اما به جز در هنگام خشکسالی گسترده امکان کاوش در آن وجود ندارد.
آنها پیشتر در سال 2018 به کاوش در بخش‌هایی از کمونه پرداخته بودند و موفق شدند یک کاخ گمشده با دیوارهای ۷ متری و اتاق‌های تزیین شده با دیوارنماهای رنگی را پیدا کنند. این بار کارشناسان موفق شدند نقشه اکثر بخش‌های این شهر از جمله یک مجتمع صنعتی و یک سازه چند طبقه را ترسیم کنند. باستان شناسان دانشگاه Tübingen آلمان بر این باورند که این سازه محلی برای ذخیره کالا از کل منطقه بوده است.
حسن قسیم از باستان شناسان فعال در این شهر باستانی و رئیس سازمان باستان شناسی کردستان عراق گفت:
نتایج کاوش نشان می‌دهند که این شهر باستانی ۳۴۰۰ ساله که از رود دجله بیرون آمده، یک مرکز مهم برای امپراتوری میتانی بوده است.
Ivana Puljiz، استاد خاور نزدیک باستان دانشگاه Freiburg آلمان که در کنار تیم کرد در حال کار روی این شهر بود نیز توضیحاتی را ارائه داد:
کمونه تنها مرکز شهری شناخته شده متعلق به امپراتوری میتانی است که مستقیما در رود دجله قرار دارد. بدین ترتیب می‌توان گفت که این شهر رفت و آمد در این بخش از گذرگاه آبی را کنترل می‌کرده و حتی شاید نقطه اتصال مهمی برای کل امپراتوری بوده است.
احتمالا یک زلزله در حدود سال ۱۳۵۰ پیش از میلاد، بخش زیادی از شهر را نابود کرده؛ اما بخشی از آن زیر دیوارهای فرو ریخته حفظ شده است. در دهه ۱۹۸۰ و در هنگام ساخت سد موصل، این شهر زیر آب رفت. البته باستان شناسان در آن زمان نیز از وجود این شهر آگاهی داشتند؛ اما به بررسی آن نپرداخته بودند.
باستان شناسان سپس در سال ۲۰۱۰ بار دیگر به وجود کمونه پی بردند؛ اما تا سال ۲۰۱۸، یعنی وقتی به خاطر یک خشکسالی بزرگ سطح آب دریاچه پشت سد پایین آمد، امکان کاوش در آن را نداشتند. در سال ۲۰۲۲ نیز عراق با یک خشکسالی شدید دیگر مواجه شد و به همین خاطر از آب موجود در دریاچه پشت سد برای جلوگیری از خشک شدن گیاهان استفاده کرد. همین نیز یک فرصت طلایی را برای کاوش شهر ۳۴۰۰ ساله باستانی دجله در اختیار کارشناسان قرار داد.
به همین خاطر در تنها چند روز باستان شناسان آلمانی و کرد تیمی مشترک را برای کاوش در کمونه تشکیل دادند و در زمستان سال گذشته با استرس بازگشت آب، در آن منطقه کار کردند. در میان خرابه‌های جا مانده از امپراتوری میتانی، بیش از ۱۰۰ لوح سفالی متعلق به دوره آشور میانه (حدود سال ۱۳۶۵ پیش از میلاد) یافت شد.
پس از اینکه امپراتوری میتانی به پایان خود رسید، آشوری‌ها یک منطقه مسکونی جدید را در کمونه ساختند؛ بنابراین شاید در الواح آنها اطلاعاتی درباره تغییر امپراتوری‌ها دیده شود. Puljiz در این رابطه گفت:
ما هنوز نمي‌دانیم که در این متون چه چیزی نوشته شده است؛ اما امیدواریم که اطلاعاتی درباره شروع حکمرانی آشوری‌ها در این منطقه به دست آوریم.با بالا آمدن آب در بهمن ماه، برخی از قسمت‌ها پر از آب شدند.
کارشناسان نیز برای جلوگیری از آسیب بیشتر، ابتدا با لایه‌های پلاستیکی سازه‌ها را پوشاندند و سپس روی آنها سنگ گذاشتند. در حال حاضر شهر ۳۴۰۰ ساله باستانی بار دیگر زیر آب‌های رود دجله رفته است و باستان شناسان نمی‌دانند که چه زمانی می‌توانند مجددا به آن بازگردند. این زمان ممکن است همین تابستان یا حتی چند سال دیگر باشد.