یبوست یا خشکی مزاج اصطلاحی است که همه ما در زمان های مختلف این اتفاق را تجربه کرده ایم ؛ اگر بخواهیم با چند جمله ساده توضیح دهیم که یبوست چیست باید بگوییم که یبوست داشتن بدین معنی است که شکم سفت است و به سختی کار می‌کند. یا به عبارت دیگر حرکات روده خیلی کمتر از حالت طبیعی است و بیرون روی انسان کمتر از همیشه می شود .
فاصله زمانی طبیعی حرکات روده در افراد مختلف متفاوت است. گاهی اوقات افراد سه بار در روز و برخی فقط چند بار در هفته اجابت مزاج می کنند. البته ناگفته نماند که اگر به مدت ۳ روز یا بیشتر اجابت مزاج نداشته باشید، مدت طولانی به حساب می آید. زیرا پس از سه روز، مدفوع به شدت سفت می‌شود و عبور آن از روده رفته رفته سخت‌تر می‌شود.
علائم یبوست چیست؟
شما ممکن است در صورت ابتلا به یبوست علائم زیر را داشته باشید:
- کاهش نیاز به دفع مدفوع
- دشواری در دفع مدفوع (نیاز به فشار بیش از حد جهت خروج مدفوع)
- مدفوع سفت یا کوچک
- احساس عدم تخلیه کامل روده
- کاهش اشتها
- نفخ شکم
- احساس وجود انسداد در راست‌روده و روده‌ها
- بی‌حالی و کرختی
- همچنین ممکن است احساس کنید که برای خالی کردن روده خود نیاز به کمک‌هایی مانند فشار دادن روی شکم یا استفاده از انگشت برای خارج کردن مدفوع دارید.
دلایل یبوست چیست؟
هر کسی ممکن است دچار یبوست شود، اما ریسک ابتلا به یبوست در جنسیت مؤنث، افراد با سن بیشتر از۶۵ سال، افراد با وضعیت اقتصادی ضعیف و نژادهای غیر اروپایی بیشتر است.
برخی از علل یبوست عبارتند از:
- تغییرات در مواد غذایی مصرفی یا فعالیت‌ها
- عدم وجود میزان کافی آب و فیبر در مواد غذایی مصرفی
- مصرف زیاد لبنیات
- عدم فعالیت فیزیکی و تحرک مثل ورزش
- مقاومت در دفع مدفوع
- استرس
- استفاده بیش از حد داروهای ملین
- مصرف بعضی داروها به ویژه داروهای ضد درد مانند مواد مخدر، داروهای ضد افسردگی، قرص آهن و داروهای ضد اسید (آنتی اسیدها) که دارای کلسیم یا آلومینیوم هستند.
- اختلالات خوردن
- سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
- بارداری
- مشکلات عصبی و عضلانی دستگاه گوارش
- بیماری‌های انسدادی
- بیماری سلیاک (آسیب پرزهای روده ی باریک)
- پولیپ روده
- سرطان کولون
- بیماری‌های عصبی مانند بیماری پارکینسون یا مولتیپل اسکلروزیس(ام اس)
- کم‌کاری تیروئید (به نام هیپوتیروئید)
- دیابت
- سکته قلبی
- پارگی‌های ریز در پوست اطراف مقعد
- انسداد در روده
- تنگی روده بزرگ
- سرطان رکتوم
- آسیب به اعصاب مربوط به عملکرد بدن
- بیماری پارکینسون
- آسیب نخاعی
- ضعیف شدن عضلات لگن
- دیابت
- پرکاری غده پاراتیروئید
- تیروئید کم‌کار.
این عارضه در خانم‌ها بیشتر از آقایان شایع است. به‌خصوص در زمان‌های خاصی مانند بارداری، روزهای قبل از قاعدگی و پس از یائسگی احتمال ایجاد این عارضه بسیار بیشتر می‌شود. احتمالا علت آن تاثیر هورمون‌های زنانه روی دستگاه گوارش است. علت دیگر آن حرکت کندتر غذا در روده زنان نسبت به مردان است.
در دوران بارداری به دلیل افزایش هورمون پروژسترون ماهیچه‌های روده شل می‌شود. در نتیجه مواد غذایی و مواد زائد در طول دستگاه گوارش به‌آرامی حرکت می‌کنند. گاهی تجویز قرص آهن به کاهش این عارضه کمک می‌کند. خانم‌های باردار باید در طول روز مقدار آب زیادی مصرف کنند.
این عارضه در نوزادان و کودکان موقت بوده و به‌سرعت به حالت قبل بازمی‌گردد. معمولا این عارضه زمانی ایجاد می‌شود که در رژیم غذایی نوزاد تغییراتی به وجود می‌آید. اضافه‌کردن مواد غذایی جامد به رژیم کودک یا تغییر وضعیت از شیر مادر به شیر خشک از اصلی‌ترین دلایل ابتلا به این مشکل است.
گاهی اوقات به دلیل رژیم غذایی نامناسب یا عدم تحرک کافی این عارضه ایجاد می‌شود. اما زمانی که شدید باشد، معمولا نشانه یک بیماری بوده یا از عوارض مصرف برخی داروها است. برخی داروهای ضد درد قوی که حاوی کدئین هستند، باعث بروز این عارضه می‌شوند. همچنین داروهای ایبوپروفن، ناپروکسن، ضدافسردگی، قرص آهن، داروهای ضد تهوع و آنتی‌هیستامین چنین مشکلی ایجاد می‌کنند.
درمان یبوست
برای پیشگیری و درمان یبوست روش‌های مختلفی وجود دارد. ابتدا باید روش‌های خانگی را امتحان کنید. درصورتی‌که با روش‌های معمولا خشکی مزاج برطرف نشد، استفاده از دارو توصیه می‌شود.
درمان یبوست شدید
متاسفانه در مواقعی ممکن است که یبوست بسیار شدید شود و باعث آزار بیمار شود. صرف نظر از شدت یبوست و درد و ناراحتی که ممکن است برای بیمار ایجاد کند، یبوست شدید میتواند بسیار خطرناک هم باشد. بنابراین باید سریعا به درمان یبوست بپردازید. این نکته را در خاطر داشته‌باشید که یبوست شدید زمانی ایجاد می‌شود که به علائم ابتدایی یبوست توجه نشود و برای درمان آن اقدامات لازم صورت نگیرد. در این موارد معمولا یبوست شدت پیدا می‌کند و یه مشکلی صعب‌العلاج تبدیل می‌شود و دیگر نمی‌توان تنها به راه حل‌های پیش پا افتاده بسنده کرد. بنابراین در صورت مواجهه با یبوست شدید، به متخصص گوارش مراجعه کنید.
نکات زیر می‌توانند به بهبود علائم یبوست شدید کمک کنند و یا باعث دفع شوند؛
- سعی کنید از مواد غذایی حاوی فیبر بیشتر استفاده کنید.
- غذا بخورید. غذا خوردن یکی از بهترین درمان‌ها برای یبوست است. هنگامی که غذا می‌خورید، احساس دفع شما شدت پیدا می‌کند، هرچند که ممکن است احساس دل درد و ناخوشی بکنید اما خوردن به شما کمک می‌کند.
- آب بخورید. آب خوردن میتواند به بهبودی یبوست کمک کند.
- از لوبریکانت برای مقعد خود استفاده کنید.
- می‌توانید از ملین‌های بدون نیاز به نسخه کمک بگیرید. یکی از این ملین‌ها قرص دینه و یا سیلاکس است.
درمان خانگی یبوست
برای درمان این عارضه مراحل زیر را انجام دهید:
- جهت پیشگیری از ابتلا به یبوست، دو تا چهار لیوان آب اضافی در روز بخورید، مگر اینکه پزشک به شما توصیه کرده باشد که به خاطر دلایل دیگر مصرف مایعات را محدود کنید. به‌خصوص در صبح، مایعات گرم را امتحان کنید.
- اضافه‌کردن میوه‌ها و سبزیجات به رژیم غذایی خود و پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و سرشار از فیبر بسیار کمک‌کننده است. منابع خوب فیبردار عبارتند از میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و نان و غلات کامل (به ویژه سبوس) آلوبخارا و غلات سبوس دار
- اجتناب از مصرف کافئین (جالب است بدانید مصرف کافئین باعث کاهش آب بدن می‌شود.)
- کاهش مصرف شیر (مصرف محصولات لبنی باعث یبوست می‌شود.)
- اکثر روزهای هفته را ورزش کنید، سعی کنید روزانه حداقل ۳۰ دقیقه به ورزش کردن اختصاص دهید. هنگامی که بدن خود را حرکت می‌دهید، عضلات روده شما نیز فعال‌تر می‌شوند.
- زمانی که احساس دفع مدفوع داشتید، دفع مدفوع را به تعویق نیندازید و در اولین زمان ممکن اقدام به دفع مدفوع کنید.سعی کنید زمان مشخصی در هر روز را به دفع مدفوع اختصاص دهید، مثلا ۱۵-۴۵ دقیقه بعد از صبحانه ( مصرف غذا فعالیت روده را تحریک می‌کند.)
- مصرف غذاهایی که فیبر کمی دارند، محدود کنید. مواد غذایی مانند گوشت، شیر، پنیر و غذاهای فرآوری شده ازاین‌دست هستند.
- در این شرایط استفاده از سرویس بهداشتی فرنگی دفع مدفوع را مشکل می‌کند. اگر از سرویس فرنگی استفاده می‌کنید، زیر پاهای خود زیرپایی قرار دهید تا زانوها بالا بیایند.
تا به اینجا با یبوست عوارض علت ها و سایر موارد آن آشنا شدیم در ادامه با ما همراه باشید برای پیشگیری و درمان این حالت میوه های مفید را به شما معرفی کنیم
۱. انگور
انگور یک ملین طبیعی و یکی از میوه های بسیار مفید برای درمان یبوست است. انگور به دلیل داشتن پکتین، باعث حجیم شدن مدفوع و کمک به رفع یبوست می شود. اگر انگور تازه در دسترس نبود، می توان کشمش را 24-48 ساعت در آب خیس نموده و سپس مصرف کرد، این کار نیز برای درمان یبوست مفید است.
۲. آلو
آلو یکی از میوه های بسیار مفید برای درمان یبوست است. این میوه، علاوه بر داشتن فیبر فراوان، حاوی سوربیتول و دی‌هیدروکسی سنیل ایزاتین است. سوربیتول نوعی قند است که باعث کم شدن زمان عبور مدفوع از روده و در نتیجه شل شدن مدفوع و رفع یبوست می شود؛ دی‌هیدروکسی سنیل ایزاتین نیز ترکیبی است که به عنوان مسهل عمل می کند. آلو هم به صورت تازه و هم به صورت خشک برای درمان یبوست به کار می¬رود.
۳. پرتقال
پرتقال میوه ای سرشار از ویتامین C و فیبر است که مصرف آن، از انباشته شدن مواد دفعی در روده بزرگ و یبوست جلوگیری می کند. اسید سیتریک موجود در این میوه باعث بهبود عملکرد کبد و پانکراس شده و به هضم مواد غذایی کمک می کند.
۴. سیب
سیب یکی از میوه هایی است که هم برای درمان یبوست و هم اسهال به کار می رود. فیبر موجود در این میوه هم می تواند آب را از روده بزرگ بکشد تا مواد دفعی بتوانند در روده حرکت کنند و به رفع یبوست کمک کند و هم می تواند آب بیشتری از مدفوع جذب کرده و باعث کاهش حرکات روده و بهبود اسهال شود.
۵. کیوی
کیوی به دلیل داشتن آب و فیبر زیاد باعث شل شدن شکم شده و اجابت مزاج را تسهیل می کند و به درمان یبوست کمک می کند. چنان چه نسبت به این میوه حساسیت داشته باشید ممکن است نسبت به سایر میوه ها نیز آلرژی نشان دهید، بنابراین نسبت به این موضوع توجه داشته باشید.
۶. انجیر
انجیر یکی از میوه های سرشار از فیبر و بهترین روان کننده شکم است. برای درمان یبوست، می توان هم از انجیر تازه و هم انجیر خشک استفاده کرد. انجیر تازه زمانیکه با پوست مصرف شود سبب تسهیل اجابت مزاج می شود و نحوه مصرف انجیر به عنوان میوه خشک برای یبوست به این صورت است که باید آن را با آب ولرم به مدت 4-5 ساعت خیس کرده و سپس همراه با آب آن را مصرف کرد.
۷. کرنبری
کرنبری، یکی از منابع فیبر رژیمی است که برای درمان مشکلات گوارشی از جمله یبوست استفاده می شود. این میوه به دلیل داشتن مقادیر زیادی آب، به عنوان شل کننده شکم، تسهیل اجابت مزاج و جلوگیری از یبوست به کار می رود.
۸. موز
موز حاوی پتاسیم و فیبر بوده و یکی از بهترین ملین ها است. مصرف این میوه باعث رشد باکتری های مفید و بهبود حرکات روده می شود. در واقع، موز به دلیل داشتن فیبرهای رژیمی، باعث افزایش حجم مدفوع و تسهیل حرکت آن در روده و جلوگیری از یبوست می شود.
۹. خرما
خرما به دلیل داشتن فیبر، یکی از میوه های مؤثر در درمان یبوست است. مصرف مداوم خرما باعث جلوگیری از ابتلا به یبوست می شود.
۱۰. گلابی
گلابی یکی از میوه های برای یبوست است. این میوه به دلیل داشتن آب و فیبر فراوان، حرکات روده را تنظیم کرده و باعث بهبود عملکرد سیستم گوارش و جلوگیری از یبوست می شود. مصرف گلابی چه به صورت تازه و چه به صورت کمپوت رفع کننده یبوست است.
11. زغال اخته
همانند آلو بخارا می توانید از شب قبل دانه های زغال اخته را در آب گرم بخیسانید و فردای آن مقداری از آب این میوه بنوشید.
12. هندوانه
یکی دیگر از میوه های سرشار از آب فراوان هندوانه است که با داشتن طبع سرد و مرطوب می تواند به عنوان یکی از آبمیوه های ملین طبیعی و روان کننده شکم به کار رود. البته بهتر است در مصرف این میوه، زیاده روی نکنید چرا که می تواند با اسهال همراه شود.
در درمان یبوست دمنوش های گیاهی نیز بی تاثیر نیستند در این قسمت چند نوع دمنوش را که ملین و باعث تحریک روده می شود معرفی شده است .
دمنوش برگ سنا در برابر یبوست؛ دمنوش های طبیعی برای درمان یبوست
برگ سنا حاوی موادی به نام آنتراکینون است که دیواره های ماهیچه ای روده را تحریک می کند. این کمک می کند تا اشیا حرکت کنند و از بدن خارج شوند.
این یک ملین قوی و موثر است که در صورت مصرف متعادل می تواند یبوست را کنترل کند.
با این حال، از آنجایی که می تواند فلور روده شما را کاهش دهد، فقط باید گاهی اوقات و در دوزهای کم مصرف شود.
مواد لازم:
۱ فنجان آب (۲۵۰ میلی لیتر)
۱ قاشق چایخوری برگ سنا (۵ گرم)
آماده سازی
یک فنجان آب گرم کنید. وقتی به نقطه جوش رسید از روی حرارت بردارید و یک قاشق چایخوری برگ سنا اضافه کنید و برای چند دقیقه بگذارید.
چگونه آن را بنوشیم؟
یک فنجان چای سنا در روز و حداکثر ۳ بار در هفته بنوشید.
چای گزنه؛ دمنوش های طبیعی برای درمان یبوست
یکی از بهترین دمنوش ها برای مقابله با یبوست است. گزنه گیاهی با خواص ضد التهابی و ملین است که به بهبود یبوست و درد کمک می کند. به همین دلیل، این گیاه در بهبود هضم و عملکرد صحیح روده ها موثر است.
مواد لازم:
۱ فنجان آب (۲۵۰ میلی لیتر)
۱ قاشق غذاخوری گزنه تازه (۱۰ گرم)
آماده سازی
گزنه را به یک فنجان آب در حال جوش اضافه کنید و بگذارید بماند تا کمی خنک شود، سپس سرو کنید.
چگونه آن را بنوشیم؟
۲ یا ۳ بار در هفته یک فنجان چای گزنه را با معده خالی بدون غذا میل کنید.
چای رازیانه
دانه های رازیانه صدها سال است که به عنوان یک مکمل طبیعی و ایمن برای تحریک پاکسازی روده بزرگ استفاده می شود.
خواص ضد التهابی آنها به کاهش تحریک روده کمک می کند.
مواد لازم:
۱ قاشق چایخوری دانه رازیانه (۵ گرم)
۱ فنجان آب (۲۵۰ میلی لیتر)
آماده سازی
دانه ها را خرد کرده و آب را بجوشانید. سپس پودر را به آب داغ اضافه کنید. اجازه دهید ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بماند و سپس بنوشید.
چگونه آن را بنوشیم؟
تا زمانی که احساس بهتری پیدا کنید، روزی ۲ فنجان چای دانه رازیانه بنوشید.
چای گشنیز برای مقابله با یبوست
گشنیز یکی از بهترین انواع چای برای مقابله با یبوست است و می توان از آن برای کاهش التهاب و رفع نفخ شکم ناشی از یبوست استفاده کرد.
این چای فعالیت روده را تحریک می کند و به دفع مدفوع از روده بزرگ کمک می کند.
مواد لازم:
۱ قاشق غذاخوری برگ گشنیز (۱۰ گرم)
۱ فنجان آب (۲۵۰ میلی لیتر)
آماده سازی
۱ قاشق غذاخوری برگ گشنیز را به یک فنجان آب جوش اضافه کنید. سپس روی آن را بپوشانید و بگذارید بماند تا به دمایی برسد که بتوانید آن را بنوشید.
چگونه آن را بنوشیم؟
روزی ۲ فنجان چای گشنیز بنوشید.
هر روز تکرار کنید تا مشکل برطرف شود.
از چای بذر کتان می توان برای مقابله با یبوست استفاده کرد
چای طبیعی بذر کتان یکی از محبوب ترین انواع چای برای درمان یبوست و سایر مشکلات گوارشی است. بذر کتان حاوی مواد ضد التهابی و ملین است که به دفع مدفوع بدون تأثیر بر فلور باکتریایی کمک می کند.
مواد لازم:
۱ قاشق غذاخوری بذر کتان (۱۰ گرم)
۱ فنجان آب (۲۵۰ میلی لیتر)
آماده سازی
یک فنجان آب گرم کنید. وقتی به نقطه جوش رسید، دانه ها را اضافه کنید. سپس روی آن را بپوشانید و در دمای اتاق بگذارید تا خنک شود.
چگونه آن را بنوشیم
اول صبح یک فنجان چای بذر کتان میل کنید و در صورت تمایل دوباره حدود اواسط بعد ازظهر.
حداقل ۳ بار در هفته آن را بنوشید.
آیا احساس نفخ می کنید و برای خلاص شدن از مدفوع مشکل دارید؟ یکی از دمنوش هایی را که در بالا ذکر کردیم انتخاب کنید و به طور منظم آن را بنوشید تا به مقابله با علائم یبوست کمک شود.