تغییرات در بدن و هورمون‌ها طی بارداری، مسئول بسیاری از علائم جورواجوری هستند که مادر باردار تجربه می‌کند. دو مورد از شایع‌ترین شکایت‌های زنان باردار، تنگی نفس و دنده درد است. در این مطلب با ما همراه باشید تا هر آنچه لازم است در مورد این مسئله و راهکار‌های درمانی که بدانید به شما بگوییم و اینکه چه زمانی باید با پزشک‌تان تماس بگیرید.
علائم تنگی نفس در بارداری
وقتی دچار تنگی نفس می‌شوید انگار به سختی می‌توانید نفس بکشید یا به سنگینی می‌توانید نفس بکشید. بیشتر زنان باردار، تنگی نفس خود را اینگونه توضیح می‌دهند:
برای گرفتن هوای کافی به تلاش بیشتری نیاز دارید: به نظر می‌رسد باید برای نفس کشیدن هم فکر کنید و تمرکز داشته باشید یا اینکه مجبورید تلاش کنید تا بتوانید نفس بکشید و مثل گذشته، تنفس‌تان به طور طبیعی و معمول و غیرارادی روی نمی‌دهد.
در حلق و قفسه سینه‌تان احساس گرفتگی می‌کنید: ممکن است احساس کنید راه‌های هوایی یا ریه‌های‌تان تنگ‌تر شده‌اند و به سختی می‌توانید هوا را به درون ریه‌های‌تان بکشید.
اکسیژن کافی دریافت نمی‌کنید: شاید احساس کنید نفس‌های‌تان به اندازه کافی قوی و عمیق نیستند تا هوای لازم را به درون بکشید.
علت‌های تنگی نفس در بارداری
شما ممکن است طی هر مرحله‌ای از بارداری احساس تنگی نفس کنید، اما معمولا طی سه ماهه سوم شایع‌تر است. شاید ندانید چرا دچار چنین حالتی شده‌اید، اما علت‌هایی مرتبط با بارداری وجود دارند:
هورمون‌ها: هورمون‌های بارداری بر قلب و ریه‌ها اثر می‌گذارند و سبب تغییراتی در تنفس می‌شوند که ممکن است متوجه شوید یا نشوید.
رحم در حال رشد: با بزرگ‌تر شدن رحم و بالا آمدن آن در فضای شکم، به دیافراگم‌تان فشار وارد می‌شود و این فشار می‌تواند ریه‌ها را نیز فشرده کرده و فضای کمتری برای باز شدن به آن‌ها بدهد، در نتیجه تنفس عمیق برای‌تان دشوار خواهد شد.
وضعیت شکم: وضعیت قرار گرفتن جنین در شکم در زنان باردار متفاوت است. بالاتر بودن جنین در شکم و نزدیک‌تر به دیافراگم و ریه‌ها باعث می‌شود بیشتر احساس تنگی نفس کنید. پایین‌تر قرار گرفتن شکم نیز منجر می‌شود ریه‌های‌تان فضای بیشتری داشته باشند و در نتیجه کمتر احساس تنگی نفس و ناراحتی کنید.
ورزش: ورزش‌ها و تمرینات پیش از زایمان برای‌تان مفیدند، اما زیاده روی در انجام آن‌ها می‌تواند درد، سرگیجه و تنگی نفس ایجاد کند. پس حتما با سرعت مناسبی ورزش کرده و استراحت‌های لازم بین تمرینات را جدی بگیرید. ضمنا باید آب کافی بنوشید و به سیگنال‌های بدن‌تان توجه کنید تا بدانید چه زمانی باید سرعت را کم کرده یا متوقف شوید.
چند قلویی: وقتی بیش از یک جنین در رحم دارید، طبیعتا فضای بیشتری از شکم‌تان گرفته می‌شود.. وزن‌تان: چاقی و افزایش وزن طی بارداری می‌تواند مشکلاتی مانند تنگی نفس و یا سایر اختلالات تنفسی ایجاد نماید.
چه تغییراتی در تنفس حین بارداری قابل پیش بینی‌اند؟
تنگی نفس در بارداری علت‌های زیادی دارد، بنابراین در هر مرحله‌ای از بارداری می‌تواند بروز کند:
سه ماهه اول بارداری: در اوایل بارداری، تغییرات هورمونی می‌تواند بر شیوه‌ی تنفس اثر بگذارد. هورمون‌ها می‌توانند الگوی تنفس را تغییر بدهند و باعث شوند احساس تنگی نفس کنید. همچنین ممکن است احساس کنید خسته شده‌اید و به اکسیژن بیشتری نیاز دارید.
سه ماهه دوم بارداری: شما هم ممکن است مثل بعضی از زنان باردار، در سه ماهه دوم بارداری‌تان متوجه تنگی نفس‌تان شوید. این تنگی نفس بیشتر به دلیل تغییرات هورمونی در سیستم تنفسی‌تان (ریه‌ها و تنفس کردن) و سیستم قلبی و عروقی‌تان (قلب و خون) است که با انبساط میان تنه‌تان همراه است.
سه ماهه سوم بارداری: معمولا در سه ماهه سوم بارداری تنگی نفس شدت می‌گیرد. در هفته‌ی سی و یکم تا سی و چهارم، جنین و رحم در حال رشد، فضای بیشتری در شکم‌تان می‌گیرند. کودک و رحم شما حالا آنقدر بزرگ شده‌اند که به دیافراگم و ریه‌های‌تان فشار وارد می‌کنند. دیافراگم شما عضله‌ای است که به شما کمک می‌کند بهتر نفس بکشید، بنابراین ممکن است احساس کنید تنفس عمیق برای‌تان سخت‌تر شده است.
پایان بارداری: هفته‌های آخر بارداری ممکن است تا حدودی احساس بهتری در تنفس‌تان داشته باشید، زیرا جنین به سمت پایین می‌آید و در وضعیت آماده برای به دنیا آمدن قرار می‌گیرد. در نتیجه فضایی که برای تنفس دارید بازتر و راحت‌تر می‌شود. در اولین بارداری، جنین معمولا طی هفته‌های سی و شش و سی و هشت، داخل لگن قرار می‌گیرد، اما در بارداری‌های بعدی، جنین ممکن است تا آخرین هفته یا حتی تا شروع وضع حمل، پایین نیاید و در لگن قرار نگیرد.
تشخیص
همیشه باید در مورد علائم و ناراحتی‌هایی که دارید با پزشک‌تان صحبت کنید. او می‌تواند از شما سوال‌هایی بپرسد که بررسی کند که آیا احساسی که دارید نرمال است یا نه. پزشک برای تشخیص تنگی نفس بررسی‌های زیر را انجام می‌دهد:
- الگوی تنفس و ضربان قلب‌تان را چک می‌کند.
- از شما در مورد عادت‌های ورزشی و فعالیت‌های روزانه‌تان سوال می‌کند.
- ضمنا پزشک‌تان ممکن است از جهت سایر بیماری‌ها یا عوارض غیر از بارداری که می‌توانند سبب علائم‌تان بشود نیز وضعیت‌تان را بررسی نماید.
سایر دلایل تنگی نفس
هر کسی حداقل یک بار تجربه‌ی تنگی نفس را دارد و دلایل دیگری غیر از بارداری نیز می‌توانند وجود داشته باشند:
بیشتر اوقات تنگی نفس جای نگرانی ندارد و کاملا طبیعی است، اما اگر کمی تنگی نفس باعث شود تنفس برای‌تان سخت شود یا درد هم داشته باشید، می‌تواند علامت مشکلی پنهان در سلامتی‌تان باشد. سایر عوارضی که می‌توانند بر تنفس‌تان اثر بگذارند:
- کم خونی
- آسم
- واکنش آلرژیک
- اضطراب
- سرماخوردگی یا آنفلوآنزا
- ذات الریه
- بیماری ریوی
- بیماری قلبی
- پُرکاری تیروئید
- انسداد راه هوایی توسط چیزی
- آمبولی ریه (لخته خون در ریه‌ها)
درمان
تنگی نفس مرتبط با بارداری معمولا نیازی به درمان پزشکی ندارد، اما پزشک ممکن است اقدامات زیر را برای‌تان انجام دهد:
- در مراجعه‌هایی که به پزشک‌تان می‌کنید، ضربان قلب و تنفس‌تان را چک می‌کند.
- در مورد ورزش و فعالیت‌های روزانه توصیه‌هایی به شما می‌کند.
- اطلاعاتی در اختیارتان قرار داده و پاسخ پرسش‌های‌تان را می‌دهد.
- هر عارضه‌ی دیگری را که می‌تواند علت تنگی نفس‌تان باشد درمان می‌کند.
- در صورت لزوم شما را به پزشکان متخصص دیگری ارجاع می‌دهد.
غلبه بر تنگی نفس
وقتی به دلیل بارداری دچار تنگی نفس هستید هر چند تا حدودی ناراحت کننده است، اما به ندرت خطرناک بوده و احتمالا اختلالی در زندگی روزمره‌تان ایجاد نمی‌کند. حتی اگر به نظر برسد اکسیژن کافی دریافت نمی‌کنید، باز هم شما و جنین‌تان اکسیژن مورد نیازتان را دریافت می‌کنید.
کار زیادی برای رفع تنگی نفس بارداری‌تان نمی‌توانید انجام دهید، مخصوصا با بزرگ‌تر شدن شکم‌تان در سه ماهه سوم، اما راهکار‌هایی وجود دارند که به شما احساس بهتری می‌دهند:
وضعیت بدن خود را تغییر دهید: صاف بایستید یا بنشینید تا ریه‌های‌تان فضای فضای کافی برای انبساط و هوا گیری داشته باشند.
مراقب ژست بدن‌تان باشید: ژست درست بدن حین بارداری کمک‌تان می‌کند تنگی نفس‌تان را کمتر کنید و بیشتر احساس راحتی داشته باشید.
هنگام خواب بالاتنه را بالاتر قرار دهید: از بالش‌های مناسب برای بالاتر قرار دادن بالا تنه‌تان استفاده کنید تا وقتی درازکشیده‌اید از فشار وارد بر ریه‌های‌تان کم کنید.
آرام باشید: عصبی و مضطرب شدن می‌تواند نفس کشیدن را دشوار کند.
سرعت تحرک‌تان را کم کنید: اگر ورزش می‌کنید یا فعالیت‌های‌تان را سریع انجام می‌دهید، از سرعت‌تان کم کرده و مکث کنید تا بتوانید خوب نفس بگیرید.
فضای سینه‌تان را برای نفس کشیدن بازتر کنید: با کشیدن دست‌ها بالای سرتان بدن‌تان را بکشید تا فضای بیشتری برای انبساط ریه‌ها فراهم کرده و بتوانید عمیق نفس بکشید.
تمرینات تنفسی انجام دهید: تکنیک‌های تنفسی را تمرین کنید. این تکنیک‌ها به شما کمک می‌کنند عمیق نفس بکشید و ضمنا ریلکس و آرام شوید و درد کمتری حین وضع حمل داشته باشید.
مراقب وزن‌تان باشید: دستورالعمل‌های پزشک‌تان برای کنترل وزن حین بارداری را اجرا کنید. افزایش وزن زیاد می‌تواند تنگی نفس را تشدید کند، مخصوصا حین حرکت کردن.
فقط صبر کنید: گاهی واقعا هیچ کاری جز صبر و تحمل نمی‌توانید بکنید. فقط باید صبر کنید تا کودک‌تان متولد شده و علائم ناراحت کننده‌تان رفع شوند.
چه زمانی باید با پزشک‌تان تماس بگیرید؟
اگر به عنوان یک خانم باردار دچار تنگی نفس هستید معمولا با تغییر وضعیت بدن و چند لحظه‌ای استراحت، مشکل‌تان رفع می‌شود. اما اگر علائم، زیرا را دارید باید با پزشک‌تان تماس بگیرید:
- تنگی نفس‌تان با سرفه همراه است.
- تنگی نفس‌تان بدتر شده است.
- به سختی نفس می‌کشید و حرف می‌زنید.
- قلب‌تان تند می‌زند.
- در قفسه سینه‌تان درد دارید.
- احساس سرگیجه می‌کنید گویی دارید بیهوش می‌شوید.
- تب دارید.
- تنگی نفس‌تان همراه با تورم در قسمتی از بدن‌تان است.
- خس خس سینه دارید.
- انگشتان دست و پا و لب‌های‌تان کبود شده‌اند.
درد دنده‌ها
دنده درد نیز از شکایت‌های رایج در دوران بارداری است، مخصوصا در سه ماهه سوم. دنده درد و تنگی نفس اغلب با هم هستند، زیرا درد در دنده‌ها می‌تواند باعث شود نفس عمیق کشیدن سخت شده و احساس تنگی نفس به فرد دست بدهد.
علت‌های درد در دنده‌ها
بارداری و تغییرات ناشی از آن در بدن می‌توانند بر سیستم عضلانی استخوانی نیز اثر بگذارند، مخصوصا در ناحیه‌ی دنده‌ها. دنده درد در بارداری معمولا ناشی از علل زیر است:
هورمون‌ها: هورمون‌های بارداری مخصوصا پروژسترون و ریلکسین با هم برای شل کردن عضلات و تاندون‌ها در بدن فعالیت می‌کنند. این تغییرات کمک‌تان می‌کنند راحت‌تر وضع حمل کنید، اما منجر به درد در دنده‌ها و سایر قسمت‌های بدن نیز می‌توانند بشوند.
رحم در حال رشد: با رشد جنین‌تان رحم‌تان نیز کشیده‌تر شده و به سمت بالای شکم‌تان می‌رود و می‌تواند به استخوان دنده‌ها فشار وارد نماید.
وضعیت جنین: بدن جنین ممکن است جوری قرار بگیرد که به دنده‌های‌تان فشار وارد کند، مخصوصا اگر ریزاندام باشید، جنین بزرگ باشد و یا شکم‌تان بالا آمده باشد.
لگد زدن جنین: طی سه ماهه آخر بارداری، پا‌های جنین بزرگ و قوی شده و آماده‌ی لگد و ضربه زدن هستند. گاهی این لگد‌ها می‌توانند دقیقا به دنده‌ها اصابت کنند.
افزایش وزن: وزن اضافی که حمل می‌کنید، مخصوصا در سینه‌ها می‌تواند سبب درد در کمر، شانه‌ها و قفسه سینه شود.
سوزش معده: سوزش سر دل و بد هضمی نیز می‌تواند احساسی مانند سوزش در پشت حلق یا در اعماق سینه به شما بدهد و حتی احساس کنید در سینه و دنده‌های‌تان درد دارید.
سایر علت‌ها:
- کشیدگی عضله
- شکستگی یا کبودی دنده
- عفونت مجاری ادراری
- سنگ صفرا
- بیماری قلبی یا حمله قلبی
- مشکلات ریه
- سرطان
غلبه بر درد دنده‌ها
بدن شما جوری ساخته شده که در بارداری بتواند کشیده‌تر شده و رشد کند. اما به این معنی نیست که گاهی ناراحت کننده نشود. شما ممکن است نتوانید از این ناراحتی‌ها فرار کنید، اما می‌توانید کار‌هایی برای کاهش آن انجام دهید. برای تسکین دنده درد حین بارداری می‌توانید:
- وزن سالمی داشته باشید.
- وضعیت و ژست بدنی‌تان را اصلاح کنید.
- لباس‌های آزاد و راحت بپوشید.
- غذا‌های سالم بخورید تا وزن اضافه نکنید و دچار نفخ و یبوست و سنگ صفرا نشوید.
- با کمک ورزش‌های مناسب پیش از زایمان، عضلات و مفاصل خود را تقویت و تثبیت کنید و بکشید.
- از سوتین‌های مناسبی استفاده کنید که راحت و اندازه‌تان باشد. می‌توانید برای حمایت از شکم‌تان از کمربند‌های مخصوص بارداری استفاده کنید.
- اگر ساعت‌ها پشت میز کارتان می‌نشینید، هر چند دقیقه از جای‌تان بلند شوید و حرکت کنید.
- تنفس عمیق را تمرین کنید.
- دوش آب گرم بگیرید.
- از بالش‌های اضافی یا بالش‌های مخصوص بارداری برای راحت بودن در تختخواب‌تان استفاده کنید.
- بدون نظر پزشک‌تان از هیچ داروی مسکنی استفاده نکنید.
چه زمانی باید نگران شوید؟
پزشک شما باید در جریان هر درد و ناراحتی که در بارداری دارید قرار بگیرد، حتی اگر خودتان فکر می‌کنید دردتان طبیعی است. در شرایط زیر هر چه زودتر با پزشک‌تان تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید:
- پیوسته درد دارید.
- درد ناگهانی شروع شده است.
- دردتان بدتر می‌شود.
- فکر می‌کنید دردتان عادی نیست.
منبع: verywellfamily