آموزش اقتصاد و خرج کردن پول به کودکان یکی از دغدغه‌های این روز‌های والدین است. در دنیای امروز و با وجود شرایط خاص اقتصادی حاکم بر جامعه یکی از مهم‌ترین مسائلی که باید از کودکی آموزش داد شیوه‌های درست پول خرج کردن و پول جمع کردن است. شاید این موضوع خیلی مهم به نظر نرسد و هر کسی فکر کند نباید در بچگی ذهن کودکان را درگیر مسائل مالی کرد، اما درست برعکس، اگر بچه‌ها از کودکی با مفاهیم اقتصادی آشنا شوند در آینده می‌توانند بهتر حساب دخل و خرج خود را نگه دارند.
بهترین راه برای خانواده‌ها این است که سنین پایین به بچه‌ها آموزش دهند که هم برای خودشان راحت‌تر باشد و هم کودکان به این امر علاقمند شوند. متاسفانه به دلیل عدم آموزش و یا آموزش‌های نادرست، برداشت فرزندان ما از مفهوم اقتصاد به شکل کلان آن باز می‌گردد. در حالیکه اکثر کشور‌های پیشرفته دنیا در پایه‌های آغازین تحصیلی سعی در آموزش مفاهیم جزئی و ساده اقتصادی به گروه‌های سنی پایین‌تر دارند.
راهکار‌های پولدار شدن برای بچه‌هاپول توجیبی، نوعی درس اقتصاد در دوران نخست زندگی است.
برای مثال در دبستان‌ها هر هفته یکی از دانش آموزان مسئول جمع آوری مبلغی مشخصی پول از سایرین شده و در نهایت ماموریت می‌یابد تا برای مثلا دو روز تغذیه زنگ تفریح همکلاسی‌های خود را خریداری کرده و در اختیار آن‌ها قرار دهد. این تمرین جذاب و در عین حال بسیار مفید، یک کودک را در شرایط محاسبه (حتی اگر به کمک والدین یا معلمش باشد) قرار داده و همچنین وی را با انواع اسکناس‌ها و ارزشمندی آن‌ها در برابر کالا آشنا می‌کند. تداوم این روش برای یکسال تحصیلی قطعا نتایج مثبتی را به دنبال خواهد داشت.
پول تو جیبی درست یا غلط؟
در تمام دنیا مردم به فرزندان خود پول توجیبی می‌دهند. بعضی روزانه، برخی هفتگی و عده دیگر ماهانه به فرزند خود مبلغی می‌دهند. کودک باید پول خود را برای آن مدت زمان جوری تقسیم‌بندی کند تا با مشکل مواجه نشود. برخی والدین به فرزندان خود مبالغ نجومی می‌دهند و همچنین والدین دیگری هستند که مبلغ خاصی برای فرزند در نظر نمی‌گیرند. عملکرد هیچ‌کدام درست نیست. کار صحیح را والدینی انجام می‌دهند که مبالغی معقول به فرزند خود می‌دهند.
پول توجیبی، نوعی درس اقتصاد در دوران نخست زندگی است. یک کودک دوست دارد برای خود اسباب بازی خاصی بخرد که به طورمعمول برای او نمی‌خرند. او یاد می‌گیرد اگر آن اسباب بازی خاص را می‌خواهد، باید پول توجیبی‌اش را پس‌انداز کند و یک سری خرج‌ها را فراموش کند تا به خواسته خود برسد. این بهترین کلاس درس برای اوست.
برخی والدین تصور می‌کنند، چون از نظر مالی تامین هستند باید مبلغی کلان به عنوان پول توجیبی بدهند یا هر از گاهی مخارج مختلف او را متقبل شوند. هر پدرومادری در هر شرایط اقتصادی باید مبلغی معقول به فرزندان خود بدهد تا او از همان دوران کودکی حقیقت زندگی را بشناسد. مبلغ پول توجیبی باید به نحوی باشد که فرزند با رعایت اقتصاد بتواند آن را مدیریت کند؛ نه آن قدر زیاد که کار به ولنگاری برسد و نه آن قدر کم که بودونبودش فرق چندانی نداشته باشد.
راهکار‌های پولدار شدن برای بچه‌هادر تمام دنیا مردم به فرزندان خود پول توجیبی می‌دهند
بهترین طریق پرداخت این پول ماهانه است. حقوق هم ماهانه است و مدیریت آن تا آخر ماه دانشی است که هرکس باید در سنین کم بیاموزد. پس بهتر است، والدین پول توجیبی فرزند را به صورت ماهانه بدهند. بچه‌ها اگر بخواهند، می‌توانند خوراکی را از خانه به مدرسه ببرند و از بوفه چیزی نخرند. به جز خوراکی هم خرج خاص دیگری ندارند.
پس والدین باید آن‌ها را تشویق به جمع کردن پول توجیبی کنند تا بعد‌ها بتوانند هر چه را که دلشان می‌خواهد، بخرند. والدین برای تشویق بیشتر می‌توانند قول بدهند، اگر فرزند پولش را جمع کرد و قصد خرید داشت، به او کمک کنند و مابقی پول را بپردازند. این کار فرزند را تشویق به پول جمع کردن می‌کند. برخی والدین تمام زمان خود را صرف کارکردن می‌کنند تا برای فرزندان رفاه به همراه بیاورند. موفق می‌شوند، ولی نمی‌توانند نبود خود را با پول خرج کردن برای آن‌ها پرکنند. والدین خوب به فرزندان خود مبالغ معقول پول توجیبی می‌دهند و درعوض، زمان بیشتری را صرف بودن در کنار فرزندان‌شان می‌کنند.
روش‌های ساده آموزش اقتصادی
۱. به محض اینکه کودکان شمارش را یاد گرفتند، پول را به آن‌ها معرفی کنید. نقش فعالی در فراهم کردن اطلاعات برای آن‌ها داشته باشید. مشاهده و تکرار، دو نمونه از راه‌های مهمی هستند که کودکان به واسطه آن‌ها می‌توانند چیز‌های زیادی یاد بگیرند.
۲. به بچه‌ها بگویید که چگونه می‌توانند پول‌هایشان را پس‌انداز کنند و از این مهمتر به آن‌ها آموزش دهید که چگونه می‌توانند پول هایشان را هوشمندانه خرج کنند.
۳. به فرزندانتان یاد دهید تا اختلاف میان نیاز، خواسته، و آرزو را به خوبی درک کنند. این امر به آن‌ها کمک می‌کند که در آینده تصمیم‌های عاقلانه‌تری در مورد نحوه خرج کردن پول‌هایشان بگیرند.
۴. هدفمندی اهمیت بالایی در یادگیری ارزش پول و پس‌انداز کردن دارد. انسان‌ها چه در دوره‌های ابتدایی زندگی و چه در میانسالی تا هدفی را برای خود تعیین نکنند، نمی‌توانند به آن دست پیدا کنند. در این قسمت می‌توانید هر وسیله بازی یا آیتم‌های دیگری را که کودک از شما تقاضای خرید آن را می‌کند به صورت هدف آن‌ها قرار دهید. چنین هدف سازی‌هایی به کودکان کمک می‌کند یاد بگیرند که در قبال خواسته‌هایشان مسوولیت پذیر باشند.
۵. به کودکان آموزش دهید که اگر پول‌هایشان را پس‌انداز کنند، می‌توانند سودی که برایشان دارد را به مبلغ اولیه پول خود اضافه کنند. اگر کودکان پولی را در خانه پس‌انداز کرده‌اند، سعی کنید خودتان بر روی آن، مقداری پول اضافه گنید و به عنوان سود پول به بچه‌ها بدهید. به آن‌ها یاد بدهید که میزان سود‌های خود را بشمارند و ببینند که چقدر سریع میزان سپرده‌های آن‌ها افزایش پیدا می‌کند.
۶. زمانی که به فرزندان خود پول تو جیبی می‌دهید، قدری اضافه‌تر بدهید تا تشویق به پس‌انداز کردن شوند. به‌عنوان مثال اگر میزان پول تو جیبی هفتگی آن‌ها ۱۰ هزار تومان است، به آن‌ها ۱۱ هزار تومان بدهید تا حداقل بتوانند هزار تومان آن‌را پس‌انداز کنند. اگر هر هفته هزار تومان پس‌انداز کنند و شما هم به آن‌ها سود ۵ درصدی بدهید، پس از یک سال مبلغ قابل‌توجهی را پس‌انداز خواهند کرد.
۷. وقتی بچه‌ها بزرگتر شدند و به سن مدرسه رسیدند حتما آن‌ها را بانک ببرید و برایشان حساب باز کنید. باز کردن زود هنگام حساب پس‌انداز یکی از راه‌هایی است که می‌تواند آینده مالی کودکان را تضمین کند. البته اگر زمانی از شما تقاضا کردند برای خرید، مبلغی از حسابشان بردارند، نباید با آن‌ها مخالفت کنید. این کار ممکن است آن‌ها را به‌طور کلی از پس‌انداز کردن دلسرد کند.
۸. کودکان را تشویق کنید که رسید کلیه اجناسی را که می‌خرند در پاکت قرار داده تا به درستی متوجه شوند با پول‌هایشان چه کاری می‌کنند.
۹. با کودکان به خرید بروید و به آن‌ها نحوه صحیح خرید کردن و ارزش پول را آموزش دهید. رفتن به سوپر مارکت معمولا اولین تجربه کودکان در یادگیری خرج کردن پول است. معمولا بخش مهمی از درآمد خانواده صرف خرید از سوپر مارکت و تهیه مایحتاج روزانه زندگی می‌شود.
برای اینکه به فرزندان خود کمک کنید که این درس را آموزش ببینند، باید به آن‌ها یاد بدهید که چگونه می‌توانند برای مصرف غذا‌های به‌صرفه‌تر برنامه‌ریزی کنند، از دور ریختن غذا‌ها جلوگیری کرده و نحوه صحیح استفاده مجدد از باقی‌مانده غذا‌ها را نیز به آن‌ها آموزش دهید. اگر خرج کردن‌های ما از روی برنامه‌ریزی نباشد، ۲۰ تا ۳۰ درصداز پولمان حرام خواهد شد.
۱۰. به جوانان اجازه دهید تا برای خرج کردن پول هایشان خودشان تصمیم بگیرند. چه تصمیم‌گیری‌های آن‌ها مناسب باشد، چه در تصمیم‌های خود موفق نباشند، به هر حال از تصمیم‌گیری‌های خود لذت خواهند برد.
۱۱. به کودکان خود نحوه صحیح ارزیابی تبلیغاتی که از تلویزیون و رادیو پخش می‌شود را آموزش دهید. آیا محصول دقیقا همان امکاناتی را که در تبلیغ پخش می‌شود، ارائه می‌دهد؟ آیا قیمت ارائه شده، قیمت حقیقی کالاست؟ به آن‌ها یادآوری کنید که اگر کالایی به نظر خیلی به صرفه و کارآمد می‌رسید، در خرید آن تعلل نکنند.
۱۲. کودکان را با خطرات پول بهره‌ای آشنا کنید. اگر هنگامی‌که از شما پول قرض می‌گیرند از آن‌ها سود دریافت کنید، آن‌وقت متوجه می‌شوند که قرض گرفتن پول دیگری تا چه اندازه برایشان گران تمام می‌شود.
۱۳. زمانی که در رستوران‌ها از کارت اعتباری استفاده می‌کنید، به کودکان خود نحوه کار کردن با آن را آموزش دهید. به کودکان خود آموزش دهید که چگونه باید انعام‌ها را حساب کنند و آن‌ها را از طرق مختلف سوءاستفاده‌هایی که ممکن است از کارت اعتباری پدید آید، آگاه کنید.
۱۴. در فراهم آوردن کارت اعتباری برای فرزندان، حتی زمانی‌که وارد دانشگاه می‌شوند نیز محتاط باشید. کارت‌های اعتباری یک پیام بیشتردر بر ندارند: «خرج کن!»؛ بنابراین بیشتر نوجوانان و جوانان ترجیح می‌دهند پول‌های حساب خود را صرف مخارج روزانه کنند و چیزی برای پس انداز نمی‌ماند.
۱۵. برای بحث‌های خانوادگی در مورد مسائل مالی برنامه‌ای مدون تنظیم کنید. این امر برای بچه‌های کوچک‌تر هم مفید خواهد بود.
۱۶. اکثر کودکان در خانه و در اتاقشان قلک‌کوچکی دارند که با تشویق والدین گاهی مقداری پول در آن می‌ریزند و در مناسبت‌هایی با اجازه والدین و گاهی تصمیم خودشان آن را می‌شکنند و از پول جمع شده در آن استفاده می‌کنند. حالا می‌توانیم این پروژه را در زمان بسته و مشخص به کودکمان بیاموزیم، به این نحو که حسابی به نام کودک در بانک افتتاح می‌کنیم و در روز‌های مشخصی مثلا به صورت قلک را باز می‌کنیم و همراه با کودک پول‌ها را به بانک می‌بریم و در حساب شخصی او واریز می‌کنیم و هر ماه به او اعلام می‌کنیم که چقدر در حسابش پس‌انداز شده است.
۱۷. هرگز به کودک نگویید باید پول توجیبی‌اش را پس‌انداز کند. اگر آن‌ها پول توجیبی‌شان را در جعبه کفش در عقب کمد خود پنهان و آن را برای زمانی که بزرگ می‌شوند پس‌اندازکنند در آن صورت هیچگاه نمی‌توانند موضوع خرج کردن درست پول را یاد بگیرند.
۱۸. واگذاری بخشی از هزینه‌های منزل به فرزندان می‌تواند شروع خوبی در این مسیر باشد. برای مثال هزینه لازم برای خرید “نان” مورد نیاز یک هفته را در اختیار فرزندتان قرار دهید و از وی بخواهید طی مدت مذکور این پول را مدیریت و خرید نان را انجام دهد.
۱۹. یکی دیگر از اقدامات ارزشمند در راستای آموزش مفاهیم اقتصادی به کودکان، استفاده از وسایل کمک آموزشی و بازی‌های گروهی با تم اقتصادی است. یادتان باشد که بچه‌ها بیشتر مسائل مهم زندگی را از بازی کردن می‌آموزند.
در بازی‌هایی که دارای اسکناس‌های کاغذی با ارزش متفاوت، بانک، جریمه مالی و … هستند، یک نفر به عنوان بانکدار انتخاب شده و خزانه را به دست می‌گیرد، سایر شرکت کنندگان نیز هر کدام مقداری پول در ابتدای بازی دریافت می‌کنند و سپس در مراحل بازی به تجارت پرداخته و سعی در افزایش دارایی‌های خود دارند. در برخی مراحل از بانک وام دریافت می‌کنند و پس از کسب درآمد تعهدات خود را پرداخت می‌کنند. از این رو آموزشگاهی کوچک در چارچوب بازی را مقابل فرزندانتان قرار خواهید داد.
۲۰. البته اینگونه رفتار‌ها در صورتی تاثیرگزار خواهد بود و منجر به فرهنگ‌سازی خواهد شد که مستمر باشد و رها نشود و پیوسته توسط والدین پیگیری شود و به طور مثال در انتهای هرماه یا هر هفته از کودک بپرسیم که این هفته چقدر پول در قلک خود ریخته است. این پرسش باعث می‌شود که کودک اگر پس‌انداز هم نکرده باشد به فکر بیفتد و پیگیری کند.