هفته‌های آخر بارداری برای رشد جنین شما بسیار مهم است. تا سال‌ها پیش تصور بر این بود که نوزاد‌هایی که در هفته‌های ۳۷ یا ۳۸ بارداری متولد می‌شوند مشکلی ندارند، اما طی ده سال گذشته، کارشناسان دریافته‌اند این طور نیست. نوزاد‌هایی که حتی فقط دو هفته زودتر از موعد به دنیا می‌آیند، بیشتر در معرض مشکلاتی در سلامتی خود هستند.
چرا تولد پیش از موعد می‌تواند خطرناک باشد
اندام‌های مهم جنین، مانند مغز و ریه‌ها، در هفته‌های سی و هفتم و سی و هشتم هنوز در حال رشد و تکامل هستند. ضمنا بدن جنین طی این مدت چربی ذخیره می‌کند که به او کمک خواهد کرد دمای بدنش را در سطح سالمی نگه دارد. همچنین مادرانی که نوزادشان دست کم در هفته‌ی سی و نهم متولد می‌شود کمتر احتمال دارد دچار افسردگی پس از زایمان شوند که علت آن می‌تواند این باشد که نوزادشان به نسبت به نوزاد‌هایی که زودتر به دنیا می‌آیند، احتمالا دچار مشکلات نیست. بچه‌هایی که زودتر از ۳۹ هفته متولد می‌شوند بیشتر ممکن است دچار عوارضی شوند که نیاز به مراقبت‌های ویژه دارد. نوزادی که زودتر از موعد به دنیا می‌آید ممکن است دچار مشکلات زیر شود:
- مشکلات تنفسی، زیرا ریه‌های او هنوز کاملا رشد نکرده‌اند
- مشکلات تغذیه‌ای، زیرا نوزاد ممکن است نتواند به خوبی بمکد یا ببلعد
- یک عفونت جدی که می‌تواند بسیار خطرناک باشد
یرقان در نوزادان نارس
شایع‌ترین نوع یرقان در نوزادان زودرس، یرقان فیزیولوژیک است. در این عارضه، کبد نمی‌تواند بیلی روبین خون را دفع کند. بیلی روبین طی تجزیه‌ی نرمال گلبول‌های قرمز خون تولید می‌شود. در نتیجه، بیلی روبین در خون تجمع کرده و در بافت‌ها منتشر می‌شود. بیلی روبین، زرد رنگ است و به همین دلیل، پوست نوزاد زردرنگ می‌شود. یرقان معمولا مشکلی جدی نیست، اما اگر سطح بیلی روبین خیلی بالا برود می‌تواند سبب مسمومیت بیلی روبین شود. این ماده می‌تواند در مغز تجمع یافته و سبب آسیب مغزی شود.
مشکلات کلیوی در نوزادان نارس
کلیه‌های نوزاد معمولا فورا بعد از تولد کامل می‌شوند، اما طی چهار تا پنج روز اول زندگی نوزاد، ممکن است مشکلاتی در تعدیل مایعات بدن، املاح و ضایعات روی بدهد. نوزادانی که قبل از هفته‌ی بیست و هشتم بارداری متولد می‌شوند، بسیار در معرض مشکلات کلیوی هستند. طی این دوره، کلیه‌های نوزاد ممکن است به سختی بتوانند ضایعات خون را فیلتر کنند، بدون دفع مایعات زیاد از ضایعات رها شوند و به سختی ادرار تولید کنند.
عفونت در نوزادان نارس
یک نوزاد نارس تقریبا در هر قسمت از بدن خود می‌تواند دچار عفونت شود. نوزاد در هر مرحله‌ای می‌تواند عفونت بگیرد، از داخل رحم گرفته تا در زمان تولد از طریق سیستم تناسلی و بعد از تولد که شامل روز‌ها و هفته‌های ماندن در NICU می‌شود. درمان عفونت در نوزادان نارس به دو دلیل سخت‌تر است:
- یک نوزاد نارس، سیستم ایمنی‌اش هنوز کامل نشده و آنتی بادی‌های کمتری از مادرش گرفته است. سیستم ایمنی و آنتی بادی‌ها، مدافعان اصلی بدن در برابر عفونت هستند.
- یک نوزاد نارس اغلب نیاز به یک سری اقدامات پزشکی دارد، مثلا لوله‌های درون نای و احتمالا ونتیلاتور. هر بار که این اقدامات انجام می‌شوند، احتمال عفونت باکتریایی، ویروسی و یا قارچی در سیستم نوزاد وجود دارد.
مشکلات تنفسی در نوزادان نارس
مشکلات تنفسی در نوزادان نارس به دلیل وجود یک التهاب در سیستم تنفسی روی می‌دهد. ریه‌های ناکامل در نوزادان نارس، اغلب کمبود سورفاکتانت دارد. این ماده، مایعی است که درون ریه‌ها را پوشش داده و به باز نگه داشتن آن‌ها کمک می‌کند. ریه‌های یک نوزاد نارس، بدون سورفاکتانت نمی‌تواند به طور نرمال منقبض و منبسط شود. در نتیجه خطر سندرم دیسترس تنفسی (زجر تنفسی در نوزادان) افزایش می‌یابد.
مشکلات قلبی در نوزادان نارس
شایع‌ترین عارضه‌ای که نوزادان نارس دچارش می‌شوند، باز ماندن کانال شریانی (PDA) است. باز ماندن کانال شریانی به حفره‌ی میان دو شریان اصلی قلب گفته می‌شود. در نوزادان نارس، این حفره ممکن است به جای اینکه به محض تولد بسته شود، همچنان باز بماند. اگر چنین اتفاقی بیفتد، خون اضافی به ریه‌ها پمپاژ شده، ریه‌ها آب آورده و نارسایی قلبی ایجاد خواهد شد.
مشکلات مغزی در نوزادان نارس
مشکلات مغزی نیز می‌تواند از تبعات تولد زودتر از موعد باشد. برخی از نوزادان نارس ممکن است دچار هموراژ درون ونتریکولار شوند که خونریزی در مغز است. خونریزی خفیف معمولا آسیب دائمی به مغز نمی‌زند، اما خونریزی شدید ممکن است منجر به آسیب دائمی شده و مایعات در مغز تجمع کنند. خونریزی شدید می‌تواند بر عملکرد ادراکی و حرکتی کودک اثر بگذارد. عوارض تولد زودتر از موعد که در سال‌های بعدی زندگی بروز خواهند کرد:
- اختلال در رشد فیزیکی
- اختلال یادگیری
- مشکل در ارتباط با دیگران
- مشکل در مراقبت از خود
عوارض بلند مدت تولد پیش از موعد
برخی از عوارض زایمان زودهنگام، کوتاه مدت بوده و در عرض مدت مشخص و کوتاهی برطرف می‌شود. اما عوارض بلند مدت، دائمی‌اند. عوارض بلند مدت تولد زودتر از موعد شامل موارد زیر می‌شوند:
فلج مغزی
فلج مغزی یک اختلال حرکتی دائمی و پیشرونده است که با تاثیر گذاشتن بر مغز و اعصاب، باعث ایجاد ناتوانی فیزیکی در فرد می‌شود. فلج مغزی به علت یک عفونت، جریان خون نامناسب و یا آسیب مغزی طی بارداری یا بعد از تولد به وجود می‌آید.
مشکلات بینایی
نوزادان نارس در معرض رتینوپاتی هستند. در این عارضه، رگ‌های خونی در پشت چشم، متورم می‌شوند. رتینوپاتی در اثر عدم تکامل طبیعی عروق خونی شبکیه و در شرایطی که اکسیژن کافی به شبکیه نمی‌رسد، روی داده و احتمال نابینایی را افزایش می‌دهد.
مشکلات شنوایی
برخی از نوزادان نارس دچار مشکلات شنوایی می‌شوند. از دست دادن شنوایی گاهی می‌تواند کلی باشد و سبب ناشنوایی شود. خیلی وقت‌ها، علت دقیق ِ از دست دادن شنوایی در نوزادان نارس، ناشناخته است. برخی از علائم اینکه بعد‌ها نشان می‌دهند نوزاد دچار ناشنوایی است شامل موارد زیر می‌شود:
- واکنش نشان ندادن به صدا‌های بلند
- تقلید نکردن صدا‌ها در شش ماهگی
- غان و غون نکردن در یک سالگی
- سربرنگرداندن به سمت صدای شما
مشکلات دندانی
مشکلات دندانی در سال‌های بعدی زندگی ِ نوزادان نارس بروز می‌کنند. این عوارض شامل بد رنگی دندان‌ها، تاخیر در رشد دندان یا تراز نبودن آرواره‌ها می‌شود.
مشکلات رفتاری
بچه‌هایی که زود به دنیا می‌آیند بیشتر در معرض مشکلات رفتاری یا روانی هستند که شامل اختلال کم توجی – بیش فعالی می‌شود.
اختلال در عملکرد ادراکی
نوزادان نارس در معرض ناتوانایی‌های بلند مدت هستند که می‌تواند هوشی، تکاملی و یا هر دو باشد. این بچه‌ها ممکن است نسبت به بچه‌های دیگر، با سرعت کمتری رشد کنند.
مشکلات مزمن سلامتی
نوزادان نارس خیلی بیشتر در معرض مشکلات مزمن سلامتی هستند. این بچه‌ها مستعد ابتلا به عفونت‌اند و ممکن است از مشکلاتی مانند آسم یا مشکل در تغذیه رنج ببرند. ضمنا، ریسک سندرم مرگ ناگهانی نوزاد در میان نوزادان نارس بیشتر است.
اجازه دهید طبیعت کار خودش را بکند
دهانه رحم برای آمده شدن جهت زایمان، نرم و نازک می‌شود. با این اتفاق، دهانه رحم بازتر و شُل‌تر می‌شود. اما اگر دهانه رحم‌تان حتی در هفته‌ی سی و نهم بارداری نیز تغییر نکند، شما نباید بدون دلیل پزشکی زایمان کنید.
حتی زمانی که دهانه رحم‌تان، علائم آمادگی برای زایمان را نشان می‌دهد، دلایلی وجود دارد که باید اجازه دهید وضع حمل‌تان خودش روی بدهد.
چه زمانی زایمان زودتر از موعد، تنها انتخاب شماست؟
گاهی جنین شما به دلیل اینکه شما یا او دچار مشکلی هستید لازم است زودتر به دنیا بیاید. در این زمان‌ها، سزارین می‌تواند جان مادر یا کودک را نجات بدهد. شایع‌ترین دلایل پزشکی برای زایمان زودتر از موعد شامل موارد زیر می‌شود:
- جنین شما رشد نمی‌کند که پزشکان به آن «محدودیت رشد داخل رحمی» یا IUGR می‌گویند.
- کیسه آب‌تان پاره شده که به آن «پارگی زودرس کیسه آب جنین» یا PROM می‌گویند.
- پیش از بارداری دیابت داشته‌اید یا طی بارداری دچار دیابت بارداری شده‌اید.
- دچار فشار خون بالا یا پره‌اکلامپسی شده‌اید.
در این موارد، فواید زایمان زودتر از موعد به خطرات آن می‌ارزد. اما اگر هیچ خطری سلامتی شما یا جنین‌تان را تهدید نمی‌کند، بهترین کار این است که اجازه دهید تا پروسه‌ی زایمان خودش شروع شود.
چه زمانی زایمان زودتر از موعد، انتخاب خوبی نیست؟
اگر به پزشک‌تان اصرار کنید زایمان‌تان را زودتر انجام دهد، در حالی که از نظر پزشکی لزومی ندارد، کار شما می‌تواند برای خودتان و نوزادتان مضر باشد. هر چند یکی دو ماه آخر بارداری می‌تواند بسیار ناراحت کننده باشد، اما اقدام درستی نیست که به هر یک از دلایل زیر، زایمان خود را جلو بیندازید:
- دیگر نمی‌خواهید وزن اضافه کنید.
- نگران این هستید که نوزادتان خیلی بزرگ شده است.
- برای خوابیدن مشکل دارید.
- یک رویداد کاری یا مراسمی در پیش دارید که می‌خواهید زودتر از وضعیت بارداری خارج شوید.
- پزشک‌تان قصد سفر دارد و نمی‌خواهید به پزشک دیگری مراجعه کنید.
- دوست دارید فرزندتان در تاریخ بخصوصی متولد شود.
در صورتی که پزشک‌تان اعلام کرد که باید زودتر از موعد سزارین شوید و کودک‌تان را به دنیا بیاورید، این سوال‌ها را از او بپرسید:
- آیا مشکلی در سلامتی من یا فرزندم وجود دارد که باید زودتر زایمان کنم؟
- آیا نمی‌توانیم منتظر بمانیم تا زمان زایمان خودش فرا برسد؟
اگر هیچ دلیل پزشکی برای زایمان پیش از موعد شما وجود نداشته باشد، پس پزشک‌تان باید به خواسته شما احترام بگذارد و تا فرارسیدن زمان تولد جنین‌تان صبر کند.
منابع: webmd, choosingwisely, healthline