فلوترهای ماده ژله ای پشت چشم ، بافت های کلاژنی میکروسکوپی درون زجاجیه هستند که تمایل به ایجاد لکه و انداختن سایه بر روی شبکیه دارند و به صورت شناورهایی در بیمار ظاهر می شوند. شایع ترین علت ایجاد شناور ماده ژله ای پشت چشم در چشم پزشکی، جدا شدن زجاجیه (PVD) و جدا شدن قسمت جلویی هیالوئید پشتی از شبکیه است. این شرایط غالبا یک تهدید برای بینایی نیست. بیمارانی که علائم و نشانه های شناورهای زجاجیه را دارند، باید توسط چشم پزشک معاینه شوند. در این مقاله به بررسی این موضوع می پردازیم.
آسیب شناسی ماده ژله ای پشت چشم
فلوتر ماده ژله ای پشت چشم یا PVD به علت سینرژیز زجاجیه (مایع سازی) و انقباض ناشی از افزایش سن است. علاوه بر این، تروما و یا آسیب به کره چشم نیز می تواند موجب شناوری زجاجیه شود.
فلوترهای (شناورهای) ماده ژله ای پشت چشم
شناوری زجاجیه به طور معمول بر بیماران با سن بالای ۵۰ سال اثر می گذارد و شیوع آن تا سن ۸۰ سالگی ادامه می یابد. خطر ابتلا به شناوری زجاجیه، در افرادی که نزدیک بین هستند، بیشتر است. علاوه بر این، چشم هایی که با یک بیماری التهابی بر اثر ضربه مستقیم به کره چشم مواجه هستند و یا چشمی که به تازگی تحت عمل جراحی قرار گرفته است نیز مستعد به ابتلا به شناوری زجاجیه هستند. به نظر می رسد که مردان و زنان به طور یکسان تحت تاثیر این مشکل قرار می گیرند.
اندام شناسی
سه بخش در چشم وجود دارد:
- بخش قدامی
- بخش پشتی
- بخش زجاجی
بخش قدامی شامل محتویات چشم در پشت قرنیه است. بخش پشتی شامل محتویات عنبیه تا جلوی لنز است. محفظه زجاجی حاوی محتویات چشم در پشت لنز است و محل شناور زجاجیه است.
ژل زجاجی که شامل الیاف کلاژن می باشد، به دلیل سن و عوامل مکانیکی، بخش زجاجی را که مسئول سینرژیس و انقباض است، تحت تاثیر قرار می دهد. الیاف با زجاجیه ترکیب می شوند و به سطح شبکیه متصل می شوند. با گذشت زمان، زجاجیه کاهش می یابد و این فیبرها روی سطح شبکیه می مانند. اغلب این فیبر ها شکسته می شوند و اجازه می دهند که زجاجیه جدا شود و همچنان به کاهش ادامه دهد.
در نهایت، زجاجیه نمی تواند حجم حفره ای که در آن قرار دارد را پر کند و این منجر به جداسازی زجاجیه از شبکیه می شود و باعث ایجاد فلوتر یا شناوری زجاجیه در این بخش می شود. اگر این روند به تدریج اتفاق افتد، علائم معمولا خفیف هستند و مورد توجه قرار نمی گیرند.
اما اگر فرایند جداسازی سریع باشد، یا چسبندگی غیر طبیعی بین زجاجیه و شبکیه وجود داشته باشد، PVD می تواند رگ های شبکیه یا خود شبکیه را پاره کند.
بافت آسیب شناسی ماده ژله ای پشت چشم
زجاجیه شامل ۹۹٪ آب و چند نوع کلاژن فیبر II و نوع IX به همراه بسیاری از موکوپلی ساکارید ها و اسید هیالورونیک است که آب داخل زجاجیه را تشکیل می دهند. زجاجیه به اطراف شبکیه و پارس پلانا متصل است. علاوه بر این، به ماکولا، عصب بینایی و عروق نیز متصل شده است. قوی ترین پیوستگی در پایه زجاجیه است، در حالی که ضعیف ترین پیوند در امتداد عروق شبکیه است. بنابراین، جداسازی ها و شناوری ها در عروق شایع هستند و می توانند منجر به خونریزی زجاجیه شوند که با شناوری زجاجیه در یک زمان اتفاق می افتد. اتصالات زجاجیه-شبکیه از سلول های مولر موجود در غشای محدود کننده داخلی بوجود می آیند.
پیشیینه و فیزیک
بیماران اغلب گفته اند که شناورها، حباب ها، اشکالات، کلاغ ها یا لکه های تاریک را در طول حرکت چشم مشاهده می کنند که بیشتر با تاری دید و زمینه ای موقت در بینایی همراه است. زجاجیه جابجا شده در طول حرکت چشم، ورود نور را مختل می کند و یک سایه روی شبکیه ایجاد می کند که بیمار آن ها را به عنوان یک ساختار خاکستری مانند مو، اشکالات و تارهایی می بیند.
بررسی این موضوع باید شامل تشخیص تغییرات بصری شبکیه چشم مرتبط با میگرن باشد که می تواند با شناورهای جدید همراه باشد. سؤالات مهمی که باید در نظر بگیرید عبارتند از: برای چه مدتی این علائم اتفاق افتاده است؟ آیا این اتفاق قبلا افتاده است؟ آیا اخیرا جراحی چشم داشته اید؟ آیا فردی در خانواده تان سابقه جدا شدن شبکیه را دارد؟
آزمایش لامپ شکاف برای بررسی زجاجیه قدامی (نشانه شافر) مورد نیاز است و افتالموسکوپی غیرمستقیم با دندانه های اسکلرال می تواند از پارگی یا شکستن شبکیه جلوگیری کند. دید PVD در لامپ شکاف با یک لنز ۹۰ دیوپتر می تواند با شناسایی یک رشته شناور خاکستری سیاه و سفید در زجاجیه انجام شود. این کار می تواند به بیمار در پیدا کردن شناور کمک کند. علائم شافر و خونریزی زجاجیه احتمال ایجاد پارگی شبکیه در جداسازی زجاجیه پشتی را افزایش می دهد.
ارزیابی
اگر نمی توان PVD را مشاهده کرد یا خونریزی زجاجیه تاری دید ایجاد کرده است، به منظور جلوگیری از جدایی شبکیه و شناسایی PVD اولتراسونوگرافی توصیه می شود.
درمان و کنترل فلوترهای ماده ژله ای پشت چشم
درمانی برای PVD یا فلوتر زجاجیه یافت نشده است. اگر شبکیه دچار شکستگی شود، باید دستورالعمل های درمان را برای شکستگی یا پارگی دنبال کنید.
مدیریت بیمار باید شامل آموزش بیمار در مورد علائم جداسازی شبکیه مانند موارد زیر باشد:
- افزایش شناورها
- چشمک زدن
- وخیم شدن وضعیت بینایی
- یا ظهور یک پرده یا سایه در هر نقطه از محدوده بینایی
اگر این علائم در شما ایجاد شود، نیاز به بررسی فوری توسط چشم پزشک دارید.
اگر در بررسی ها، شکستگی یا خونریزی مشاهده نشود، یک آزمایش اسکلرال در ۲ تا ۴ هفته انجام می شود. اگر در ۲ تا ۴ هفته هیچ جداسازی ای دیده نشود، آزمایش قبلی را به فاصله ۳ ماه و ۶ ماه پس از شروع علائم اولیه تکرار می شود. اگر هیچ شکستگی در شبکیه دیده نشد، اما خونریزی شدید زجاجیه یا خونریزی شبکیه در محیط پیرامون وجود داشت، باید یک آزمایش مشابه در فاصله زمانی یک هفته، ۲ تا ۴ هفته، ۳ ماه و ۶ ماه پس از شروع علائم اولیه انجام شود. اگر هیچ شکستگی در شبکیه یافت نشد، اما خونریزی قابل توجهی در زجاجیه یا سلول های زجاجیه قدامی موجود بود، آزمایشات باید توسط متخصص شبکیه تکرار شود زیرا احتمال شکستگی شبکیه زیاد است.
تشخیص های مختلف
تشخیص های متفاوت شامل موارد زیر است:
- فلوتر زجاجیه/ جدا شدن زجاجیه قدامی
- خونریزی زجاجیه
- پارگی شبکیه یا جداشدن
پیش بینی فلوتر ماده ژله ای پشت چشم
پیش بینی شناورهای زجاجیه یا PVD ها آسان است. اما پیش بینی زمانی سخت است که یک بیمار با خونریزی زجاجیه یا جدا شدگی شبکیه درگیر است. در عرض ۳ ماه، علائم شناوری کاهش می یابد. حتی برخی علائم بیمار ممکن است ناپدید شوند. اگر نشانه ها کاهش نیابند و تا حد زیادی بینایی بیمار را تحت تأثیر قرار دهند، باید به وسیله یک متخصص شبکیه بررسی شوند.
آب مروارید و مسائل دیگر
بزرگترین نگرانی در مورد شناورهای زجاجیه، پتانسیل مربوط به آسیب شناسی شبکیه است که تهدیدی برای بینایی است. دو نمونه قابل ذکر سوراخ ماکولا یا جدا شدگی شبکیه است. این امر هنگامی رخ می دهد که الیاف زجاجیه نشکسته اند، اما منقبض شده اند و شدیدا به شبکیه چسبیده اند. این مشکلات اگر درمان نشوند، می توانند منجر به پیدایش علائم و از دست دادن چشمگیر و دائمی بینایی شوند.
در صورتی که شناورهای زجاجیه گسترش پیدا کنند، به منظور کاهش خطر از دست دادن دائمی بینایی بهتر است که برای ارزیابی مشکلتان فورا به یک چشم پزشک مراجعه کنید.