منظور از مخدرها یا مواد افیونی چیست؟ مصرف مواد مخدر چه عوارضی بر بدن دارد؟
مهم‌ترین مواد این دسته عبارت‌اند از تریاک، شیره و سوخته تریاک، هرویین و کراک هرویین، مورفین، کدئین، مپریدین، متادون و داروهای حاوی مشتقات تریاک، استامینوفن کدئین، آسپرین کدئین و دیفنوکسیلات. این‌ها مهم‌ترین و شایع‌ترین مواد اعتیادآور و غیرقانونی مصروف در کشور ایران است که برخی مثل تریاک سابقهٔ بسیار طولانی تاریخی دارند و بعضی از آنها مثل کراک هروئین به تازگی در چند دههٔ اخیر وارد بازار مصرف شده‌اند. این مواد یا به طور مستقیم از گیاه خشخاش به دست می‌آیند یا به طور مصنوعی از این ماده تولید می‌شوند و به روش‌های مختلف استفاده می‌شوند.
عوارض و پیامدهای مصرف مواد مخدر
مصرف مواد مخدر عوارض و پیامدهای جسمی ، روانی و اجتماعی بسیاری دارد. بعضی علائم جسمی آن عبارت‌اند از:
- ابتدا احساس لذت و سرخوشی و سپس کج‌خلقی، افسردگی و بی‌تفاوتی و گاهی اوقات پرخاشگری و بی‌قراری؛
- احساس گرما و گل‌انداختن صورت و خارش بینی؛
- خشکی دهان و کاهش فشار خون؛
- تهوع و استفراغ؛
- کندشدن تنفس؛
- اغما و مرگ در اثر مصرف مقادیر زیاد مواد؛
- تیره‌شدن رنگ پوست؛
- کاهش میل و توانایی جنسی در مردان؛
- نامرتب‌شدن قاعدگی در زنان؛
- چرت‌زدن دائمی در طول روز و خواب‌آلودگی و تغییر ساعات خواب و بیداری، اختلال خواب؛
- کاهش وزن و سوءتغذیه؛
- بیماری‌های خطرناکی مثل ایدز، کزاز، عفونت کبدی و عفونت‌های پوست
با پیشرفت مشکل، این افراد هر چه بیشتر از جمع‌های خانوادگی فاصله می‌گیرند و به جمع افرادی شبیه به خود روی می‌آورند. این موضوع آنان را بیشتر در مشکل غرق می‌کند و در نتیجه منزوی‌تر می‌شوند.
در بسیاری نمونه‌ها، اقوام و دوستان برای محافظت فرزندان و خانوادهٔ خود با این افراد و خانوادهٔ آنان قطع رابطه می‌کنند و این موضوع صدمات جدی روحی و روانی به این افراد و خانواده و فرزندان آنها وارد می‌کند.
مقاله مرتبط: انواع مواد مخدر و عوارض آنها
عوامل مؤثر در اعتیاد
عوامل زیادی در شکل‌گیری اعتیاد دخیل‌اند که به صورت پیچیده‌ای در هم بافته شده‌اند. هیچ وقت یک علت نمی‌تواند تعیین کند یک نفر به طرف اعتیاد کشیده می‌شود یا نه. دلایل مصرف حتی از ماده‌ای به مادهٔ دیگر می‌تواند متفاوت باشد. به هر حال هرچه عوامل خطر بیشتری در اطراف یک شخص باشد، احتمال آسیب‌پذیری او در مقابل مصرف مواد بیشتر می‌شود.
برخی از عوامل خطر به شرح زیر هستند:
۱. اختلالات روانی: بسیاری از افرادی که معتاد هستند از مشکلات و اختلالات روانی مثل افسردگی، اضطراب رنج می‌برند. این افراد ممکن است برای کاهش حالات روانی دردناک خود، از مواد استفاده کنند.
۲. صفات شخصیتی: هیجان‌طلبی، ریسک‌پذیری، پرخاشگری، انزواطلبی، بی‌ثباتی و وابستگی صفاتی هستند که با مصرف مواد ارتباط زیادی دارند.
۳. سن افراد: برخی مراحل رشد جزء مراحل بحرانی محسوب می‌شوند؛ مثلاً نوجوانان در دوران کسب هویت هستند و میل به استقلال و هیجان‌طلبی دارند. نیز میل به مخالفت با والدین در این دوران به اوج خود می‌رسد و در نتیجه افراد بیشتر به سمت گروه دوستان کشیده می‌شوند. این عوامل باعث می‌شود که نوجوان بیشتر در معرض خطر باشد.
۴. فشار گروه همسالان
۵. وجود مشکلات رفتاری در کودکی
۶. ناآگاهی درباره خطرات و عوارض مواد و نگرش مثبت به آن
۷. فقدان مهارت‌های درون‌فردی و بین‌فردی، مانند مهارت تصمیم‌گیری، حل مسئله، مهارت‌های ارتباطی و نه‌گفتن
۸. استرس‌های زندگی مانند طلاق والدین، خانواده‌های متشنج، ترک تحصیل، کمبود فرصت‌های شغلی، محرومیت اقتصادی و اجتماعی، دسترسی آسان به مواد مخدر
سه باور غلط درباره مصرف مواد
متأسفانه باورهای غلط بسیاری در جامعه ما مرسوم هستند که سبب شیوع بیشتر اعتیاد به مصرف مواد می‌شوند. از بین این باورها سه باور زیر شایع‌ترین‌ها هستند:
-
کنترل مصرف.
برخی افراد بر این باورند که «اگر ظرفیت داشته باشی و اراده‌ات قوی باشد، می‌توانی مصرف مواد را کنترل کنی!» این در حالی است که مواد به طور پیچیده‌ای وابستگی روانی و جسمی ایجاد می‌کنند که معمولاً دیگر از اراده کاری درباره‌اش برنمی‌آید.
-
درمان بیماری‌ها.
بعضی این باور غلط را دارند که مصرف مواد به درمان بعضی بیماری‌ها کمک می‌کند. باید دانست، اگرچه بخشی از ترکیبات این مواد کندکننده و مسکن است، پیامدهای آن ارزش این تسکین موقت و دردسرساز را ندارد.
-
مصرف برای یک بار.
باور غلط دیگر که متأسفانه در بین جوانترها رایج است این است که با یک بار مصرف، کسی اعتیاد پیدا نمی‌کند. در حالی که بررسی‌های مختلفی نشان می‌دهد، بسیاری افراد پس از اولین بار مصرف هرگز نتوانسته‌اند از مصرف مجدد خودداری کنند.