به عقیده دانشمندان، ماموریت مریخ ۲۰۲۰ (Mars 2020) که یکی از جاه‌طلبانه‌ترین ماموریت‌های آینده ناسا هم به شمار می‌رود، شانس بالایی برای کشف فسیل در مریخ و درنتیجه اثبات وجود حیات در سیاره سرخ دارد.
بدون ذره‌ای شک، یکی از جذاب‌ترین و جاه‌طلبانه‌ترین ماموریت‌های آینده ناسا، ماموریت مریخ ۲۰۲۰ است. کاوشگر مریخ ۲۰۲۰ که البته احتمالا در آینده نام دیگری به آن اطلاق خواهد شد، قرار است بالاخره یکی از بزرگترین سوال‌های بشر را پاسخ دهد؛ آیا حیات فرازمینی وجود دارد؟ به طور کلی و با تنها مراجعه به عقل و منطق به این نتیجه خواهیم رسید که بسیار بعید است اگر در این کیهان پهناور که سرتاسر منظومه شمسی و حتی کهکشان ما در آن به اندازه یک نقطه یا یک پیکسل است، تنها در کره زمین حیات بوجود آمده باشد. اما با این حال و از آنجایی که هنوز به طور قطعی و رسمی، وجود حیات فرازمینی ثابت نشده، در نتیجه هدف ماموریت مریخ ۲۰۲۰ این است که با کشف فسیل در مریخ یکبار برای همیشه حیات فرازمینی را ثابت کند.
البته واضح است که یافتن فسیل در مریخ لزوما نشان دهنده وجود حیات زنده (یعنی حیاتی که همین حالا هم در جریان است) در این سیاره نیست. اما اگر واقعا فسیل موجودات زنده در مریخ کشف شود، حتی اگر این فسیل‌ها متعلق به باکتری‌ها و موجودات تک سلولی هم باشند، آنگاه می‌توان با اطمینان گفت که روزگاری در مریخ حیات وجود داشته است. اما حتی اگر واقعا هم میلیون‌ها یا حتی میلیاردها سال پیش در مریخ حیات وجود داشته بوده باشد، باز هم واضخ است که فسیل‌های به جای مانده از این حیات باستانی، در تمام نقاط مریخ قابل رویت نیست. پس اگر کاوشگر مریخ ۲۰۲۰ قرار است شانسی برای کشف فسیل در مریخ داشته باشد، طبیعتا باید در نقطه‌ای از مریخ به جستجوی خودش بپردازد که احتمال وجود فسیل در آنجا بسیار بالا باشد. خبر خوب این است که دانشمندان ناسا معتقدند این نقطه ایده‌آل را در سیاره سرخ پیدا کرده‌اند!
تلاش برای کشف فسیل در مریخ
اواخر سال ۲۰۱۸ میلادی بود که ناسا اعلام کرد کاوشگر مریخ ۲۰۲۰ قرار است در دهانه برخوردی جِزِرو (Jezero Crater) فرود بیاید. این دهانه که به احتمال بسیار زیاد در اثر برخورد یک سیارک به سطح مریخ به وجود آمده، از نظر جغرافیایی، منطقه‌ای بسیار متنوع است. یک مخروط افکنه (Alluvial Fan) یا بادبزن آبرفتی در این ناحیه وجود دارد که میلیاردها سال پیش، جریان آب آن را بوجود آورده است. این مخروط افکنه مانند تمام مخروط افکنه‌ها، مملو از رسوبات است. اگر با علم زمین شناسی و همچنین زیست شناسی آشنایی داشته باشید، قطعا می‌دانید که رسوبات یکی از ایده‌آل‌ترین مکان‌ها برای یافتن مولکول‌های آلی، هستند. مولکول‌های آلی لزوما نشان دهنده وجود حیات نیستند اما مطمئنا وجود آن‌ها می‌تواند احتمال وجود حیات در گذشته‌های دور مریخ را بسیار بالا ببرد.
اما چیزی که در دهانه جزرو وجود دارد و دانشمندان را بسیار هیجان‌زده کرده، وجود ناحیه‌ای مملو از کربن در آن است. در سیاره خود ما کربن توانسته ساختارهای فسیلی بی‌نظیری را تشکیل دهد که میلیاردها سال هم بدون تغییر و تجزیه باقی مانده است. درواقع یکی از اصلی‌ترین دلایلی که ما اکنون به خوبی می‌دانیم که حتی ۳ میلیارد سال پیش هم چه موجوداتی در کره زمین زندگی می‌کردند، همین ساختارهای فسیلی هستند که توسط کربن بوجود آمده‌اند. در نتیجه اگر حتی میلیاردها سال پیش هم موجودات زنده، حتی در ابعاد میکروسکوپی در مریخ زیسته باشند، می‌توان آثاری از آن‌ها را در ساختارهای فسیلی که توسط کربن موجود در دهانه جزرو بوجود آمده، کشف کرد.
تصویری ماهواره‌ای از دهانه جزرو ؛ نقاط بنفش نشان‌دهنده کم‌ارتفاع‌ترین مناطق و نقاط قرمز هم بلندترین ارتفاعات را نمایش می‌دهند.
اما ما تا اینجا تنها به این موضوع پرداختیم که اگر در دهانه جزرو حیات وجود داشته بوده باشد، آنگاه بخاطر مخروط افکنه و همچنین ناحیه‌ای مملو از کربن که در بخشی از این دهانه قرار گرفته، به احتمال بسیار زیاد کاوشگر مریخ ۲۰۲۰ می‌تواند آثاری از این حیات فرازمینی و البته باستانی را کشف کند. در نتیجه شاید این سوال برایتان بوجود بیاید که اصلا چرا باید در دهانه جزرو حیات وجود داشته بوده باشد که ما اکنون بتوانیم آثاری از آن را کشف کنیم؟
پاسخ این سوال در این موضوع نهفته است که دانشمندان معتقدند به احتمال قریب به یقین، چیزی حدود ۳٫۵ میلیارد سال پیش، یک دریاچه عظیم در دهانه جزرو وجود داشته است! قطعا می‌دانید که حیات در کره زمین از آب‌ها شروع شد و در نتیجه اگر همان مدل پیدایش حیات که در سیاره ما رخ داد، در سیاره مریخ هم رخ داده باشد، آنگاه قطعا یک دریاچه عظیم، مانند دریاچه‌ای که گمان می‌رود در جزرو وجود داشته، می‌توانسته مکانی ایده‌آل برای پیدایش حیات یا صرفا گسترش بیشتر آن بوده باشد. به طور کلی احتمال وجود حیات در آب‌ها، به مراتب بیشتر از خشکی است چون مواد معدنی که غذای موجودات تک سلولی و باکتری‌ها به شمار می‌رود، در آب‌ها به وفور مشاهده می‌شود. در نتیجه حتی اگر بر فرض محال، حیات در خشکی هم شکل بگیرد، باز هم بنا بر اصل “انتخاب طبیعی”، قطعا موجوداتی که تصمیم می‌گیرند به آب‌ها نزدیک شوند، شانس بقای بیشتری پیدا می‌کنند و سپس بنا بر اصل “تکامل”، بسیاری از آن‌ها وارد آب‌ها می‌شوند و در نتیجه به موجوداتی آبزی تبدیل خواهند شد!
اما مواردی که در اینجا ذکر شدند، درست است که اصلی‌ترین دلایل دانشمندان ناسا برای انتخاب دهانه جزرو به عنوان نقطه کاوش مریخ ۲۰۲۰ به شمار می‌روند، اما دلایل بسیار زیاد دیگری هم برای انتخاب این ناحیه وجود داشته که با در نظر گرفتن تمام این دلایل، دانشمندان ناسا به این نتیجه رسیدند که قطعا دهانه جزرو یکی از ایده‌آل‌ترین مکان‌ها برای کشف فسیل در مریخ است. به هر حال این دانشمندان سال‌ها است که در حال بررسی گزینه‌های مختلف برای کشف فسیل در مریخ هستند و پس از سال‌ها بررسی علمی، به این نتیجه رسیدند که اگر واقعا در مریخ حیات وجود داشته، به احتمال قریب به یقین آثاری از آن حیات فرازمینی، حتی اگر در حد حیات میکروبی و تک سلولی هم بوده باشد، در دهانه جزرو قابل رویت خواهد بود.
در نهایت هم اینکه کاوشگر مریخ ۲۰۲۰ با هدف کشف آثاری از حیات میکروسکوپی در مریخ به این سیاره سفر خواهد کرد. اما ممکن است در این ناحیه فسیل‌های بسیار جذاب‌تر و حتی بزرگتری هم پیدا کند! این کاوشگر در سال ۲۰۲۱ به مریخ خواهد رسید و بلافاصله هم کاوش خودش برای کشف فسیل در مریخ را شروع خواهد کرد.