هفته نامه سلامت – مهدیه آقازمانی: به تازگی یکی از خدمات پرطرفدار در آرایشگاه‌ها، کلینیک‌های زیبایی و حتی مراکز لیزر، ماساژ است که این مراکز نیز برای رضایت مشتریان، ماساژ را هم جزو خدمات روتین خود قرار داده‌اند اما مشکل از آنجا شروع می‌شود که علاوه بر آنکه هر روز نوع جدید ماساژ و خواص آن تبلیغ می‌شود، بیشتر آنها ادعای درمان بیماری‌ها را هم دارند و همین کافی است که بسیاری از افراد برای درمان بیماری‌هایشان، ماساژ را انتخاب کنند.
این درحالی است که ادعاهای درمانی دیگر مثل آب‌درمانی نیز کم‌کم به فهرست خدمات مراکز غیردرمانی افزوده می‌شود و طرفداران خودش را دارد.
البته که ماساژدرمانی و آب‌درمانی پیشینه علمی در دنیا دارد و نمی‌توان آنها را فریبنده یا غیرعلمی دانست، اما موضوع مهم این است که ماساژدرمانی قصه مراکز ترک اعتیاد را پیدا نکند که بدون مجور عین قارچ در هر محله و حتی کوچه‌ای یک مرکز ترک اعتیاد دایر می‌شد که بیشترشان هم بدون مجوز فعالیت می‌کردند و معلوم نبود، فعالیت‌هایشان بر چه مبنایی است. به تازگی معاون درمان وزارت بهداشت گفته ما مجوزی برای ماساژدرمانی و آب‌درمانی به مراکز غیردرمانی نمی‌دهیم.
در لابلای آگهی‌های ماساژدرمانی که جستجو می‌کنم، انواعی از بیماری‌ها از اسکلتی و عضلانی گرفته تا رفع اضطراب فهرست شده است. البته شکی نیست در تمام دنیا ثابت شده ماساژ می‌تواند نقش موثری در سلامتمان داشته باشد، اما ادعاهای مختلف درمانی جای بحث دارد.
در یکی از این آگهی‌ها که مربوط به یک خانم دکتر روان‌شناس و مشاور است، ذکر شده خدمات ماساژ برای رفع اضطراب و استرس و اختلالات تکلمی و حرکتی برای بزرگسالان و کودکان؛ واژه «کودکان» را که دیدم تلفن را برداشتم تا در مورد جزییات آن بیشتر اطلاعات کسب کنم.
آقایی که پاسخم را داد ادعا کرد با این مرکز مشاوره همکاری می‌کند و کارشان به این صورت است که ابتدا یک کارشناس طب سنتی مزاج شما را تعیین می‌کند و بر اساس آن روغن مناسب شما تعیین می‌شود.
ما آناتومی‌شناس داریم که بدن را می‌بیند و عصب‌گیری می‌کند و بعد ماساژ انجام می‌شود. می‌پرسم: «شما در سایتتان ذکر کرده‌اید اختلالات تکلمی نیز با ماساژ برطرف می‌شود؟»
آقای ماساژور بلافاصله سوالم را با سوال جواب می‌دهد که: «شما برای خودتان می‌خواهید یا فرزندتان؟» می‌گویم: «برای فرزندم چون شما ماساژ کودکان را هم انجام می‌دهید!»
سریع می‌پرسد: «مشکل پسرتان چیه؟» کمی فکر می‌کنم و بعد ترجیح می‌دهم در مورد ادعاهای درمانی که این مرکز برایش ماساژ را تجویز می‌کند، بپرسم: «پسرم اضطراب دارد و همین باعث شده در تکلمش مشکل داشته باشد.»
پاسخ روشنی برای ماساژ کودکان جهت رفع اضطرابشان نداد و من را ارجاع داد به مرکز مشاوره خودشان تا در آنجا بگویند چه ماساژی برای پسرم مناسب است.
در آخر قیمت یک ساعت ماساژ را برای بزرگسالان ۱۵۰ هزار تومان بیان کرد. البته وضع این مرکز ماساژ کمی بهتر از مراکزی است که نه فرد متخصصی در آن حضور دارد و نه کار علمی در آن انجام می‌شود، مثل افرادی که در آرایشگاه‌ها و کلینیک‌های لیزر و زیبایی و حتی استخر‌ها و باشگاه‌های ورزشی با گرفتن هزینه‌های هنگفت و با ادعای غیرواقعی، انواعی از ماساژ‌ها را انجام می‌دهند و بر عملکرد آنها هیچ نظارتی وجود ندارد.
به تازگی تبلیغاتی در مورد آب‌درمانی نیز بسیار دیده می‌شود که ادعاهای درمانی آن نیز مشابه ماساژدرمانی است. البته این بدان معنا نیست که هر مرکزی که خدمات ماساژ انجام می‌دهد کار غیرقانونی انجام داده و فعالیتش غیرعلمی است، بلکه صحبت سر ادعاهای مختلف علمی است.
مراکز فیزیوتراپی و توانبخشی می‌توانند ماساژدرمانی داشته باشند
دکترقاسم جان بابایی، معاون درمان وزارت بهداشت کار را یکسره کرده و در مورد فعالیت مراکز ماساژدرمانی گفته: «آب‌درمانی و ماساژدرمانی تاثیری در درمان بیماران ندارند و روش‌های مکمل محسوب می‌شوند.»
وی توضیح داد: «روش‌های آب‌درمانی و ماساژدرمانی که تبلیغات زیادی در سطح جامعه در مورد آنها می‌شود مبنی بر اینکه برای بهبود و درمان بیماری‌ها موثر هستند، تنها می‌توانند به‌عنوان یکی از روش‌های مکمل تسکین بیماری‌های مختلف و برای کاهش آلام بیماران مورد استفاده قرار گیرند.»
به گفته جان بابایی، وزارت بهداشت برای مراکز دارای این گونه فعالیت‌ها مجوزی صادر نکرده و فقط به مراکز توانبخشی برای درمان بیماران مجوز فعالیت می‌دهد.
این در حالی است که یکی از خدمات بسیاری از کلینیک‌های درد و مراکز فیزیوتراپی با تجویز پزشک، ماساژدرمانی است.
دکتر محمد جهانگیری، معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی کشور نیز در پاسخ به این سوال که چه مراکز ماساژی مجوز دارند و فعالیتشان در چارچوب قانونی و علمی است، گفت: «موسسات فیزیوتراپی و توانبخشی مجوزهای خاص خود را برای ارائه خدمات ماساژدرمانی دارند و وزارت بهداشت به این مراکز مجوز می‌دهد، اما مجوزی برای آب‌درمانی و ماساژدرمانی که به ورزشگاه‌ها و بقیه مراکز داده شود، وجود ندارد.»
دکتر جهانگیری با تاکید بر اینکه از نظر سلامت موسسات فیزیوتراپی و توانبخشی برای ماساژ مجوز دارند، ادامه داد: «در غیراین صورت ماساژ جنبه تفریحی دارد و درمانی نیست. موضوع درمان و بازتوانی شاخصه‌های خود را دارد و همکاران ما در همین حوزه مجاز به ماساژ هستند. کارشناسان و متخصصان در رشته‌های مختلف طب توانبخشی و فیزیوتراپی و حتی طب ورزش می‌توانند ماساژدرمانی را در مراکز فیزیوتراپی و توانبخشی انجام دهند. در غیراین صورت هر مرکز دیگری که ادعای ماساژدرمانی کند، مجوز ندارند.»
وی در مورد آب‌درمانی نیز بیان می‌کند که در مورد آب‌درمانی مطالعاتی در حال انجام است که از طریق خواص آب اقدامات توانبخشی انجام شود و در حال طراحی است تا این مراکز نیز سر و سامان بگیرد و ادعاهای درمانی و تفریحی در آن مشخص باشد.
وزارت بهداشت مخالف ماساژ نیست
نکته مهم دیگر این است که آیا ماساژ در صورتی که توسط افراد متخصص انجام شود می‌تواند جنبه درمانی داشته باشد یا نه؟ دکتر علیرضا عسگری، مدیر کل دفتر نظارت بر درمان و اعتبار بخشی بیمارستان‌های وزارت بهداشت در گفت‌وگو با «سلامت» در این زمینه گفت: «ماساژ درمان است و نباید فکر کنیم از حوزه سلامت و درمان خارج است یا اینکه ما در وزارت بهداشت آن را قبول نداریم، اما آرایشگاه‌ها هرگز نمی‌توانند ماساژدرمانی داشته باشند و اگر چنین ادعایی کنند، مداخله در امر درمان و تخلف است.»
دکتر عسگری همان حرف دکتر جهانگیری را تایید می‌کند و با اشاره به اینکه در برخی فیزیوتراپی‌ها که برایش این خدمات تعریف شده، ماساژدرمانی انجام می‌شود، افزود: «به طور مشخص مراکز جامع توانبخشی می‌توانند ماساژدرمانی را انجام دهند و در این مراکز خدمات ماساژ جامع‌تر است و بیماران با بیماری‌های مختلف می‌توانند به آنها مراجعه کنند.»
در مراکز طب سنتی، ماساژدرمانی انجام می‌شود
دکتر عسگری با تاکید بر اینکه سلامتکده‌های طب سنتی هم می‌توانند، ماساژدرمانی و آب‌درمانی انجام دهند، تاکید کرد: «در سلامتکده‌های طب سنتی ماساژدرمانی و آب‌درمانی طبق آیین‌نامه‌های وزارت بهداشت تعریف شده ولی ممکن است عناوین مختلفی داشته باشد، مثل «آب زن» ولی این خدمات در سلامتکده‌های طب سنتی که زیر نظر وزارت بهداشت فعالیت می‌کنند، کاملا مجاز است چون در سلامتکده تعریف شده و ما به آنها پروانه می‌دهیم و هویت دارد و زیر نظر وزارت بهداشت است.»
باشگاه جای ماساژدرمانی نیست
مدیر کل دفتر نظارت بر درمان و اعتباربخشی بیمارستان‌ها با انتقاد از افزودن کلمه درمان بر بسیاری از خدمات غیرپزشکی و درمانی گفت: «گوشه باشگاه و آرایشگاه جای ماساژدرمانی نیست، ممکن است فردی ادعا کند ماساژ را بلد است و این کار را انجام دهد، مانعی ندارد ولی نباید ادعای درمانی داشته باشد چون ماساژ در برخی بیماری‌ها ضرر دارد، به طور مثال بیماری در پایش لخته خون دارد و یک فرد غیرمتخصص می‌گوید باید ماساژ دهیم، درحالی که لخته خون حرکت می‌کند و به بیمار صدمه می‌زند.»
از دکتر عسگری در مورد ماساژدرمانی و آب‌درمانی‌هایی که در کلینیک‌های زیبایی انجام می‌شود نیز پرسیدم. وی اینگونه توضیح داد: «در کلینیک زیبایی که پزشک وجود دارد، ممکن است پزشک دوره طب سنتی را گذرانده باشد و ماساژ انجام دهد. حتی در آیین‌نامه آمده اگر یک پزشک دوره طب سنتی ببیند و ماساژ انجام دهد، باید اقداماتش طبق آیین‌نامه باشد و اگر نبود تخلف است، نوع تخلف تفاوت می‌کند، با فردی که اصلا تخصص ندارد ولی ادعای درمانی در بسیاری از بیماری‌ها را دارد.» این مقام مسوول در وزارت بهداشت در پایان حرف‌هایش بازهم تاکید کرد: «ما با ماساژ مخالف نیستیم ولی هر فردی نمی‌تواند با دیدن دوره‌هایی ادعای ماساژدرمانی کند و بیماران را فریب دهد.»