در اینبخش چند درمان برای مشکل بی قرار پا را جمع آوری کرده ایم، سندروم پای بی قرار نوعی اختلال خواب اسـت کـه البته این مشکل ممکن اسـت در بیداری هم رخ دهد. این سندروم کـه بیماری ویلیس اکبوم نیز نام دارد می تواند خواب شـما رابه طور کلی خراب کند و احساس آشفتگی را در شـما بیدار کند، در ادامه بهترین درمان ها برای مشکل بی قراری پا و همچنین اطلاعاتی درباره این سندروم را بررسی می کنیم.
سندرم پای بیقرار چیست؟
سندرم پای بی قرار کـه بـه آن بیماری ویلیس اکبوم هم میگویند، بیماری اسـت کـه موجب احساس ناراحتی، بـه ویژه در پاها می شود. این احساس بـه صورت مورمور شدن، درد و سوزش توضیح داده شده و تمایل آشفته کننده‌ای برای حرکت دادن عضو تحت تاثیر ایجاد میکند. سندرم پای بی قرار طبق معمول زمانی روی می دهد کـه فرد نشسته، در حال استراحت و یا خوابیده اسـت و اغلب هم شب‌ها بوجود می آید.
حرکاتی کـه توسط سندرم پای بی قرار ایجاد میشوند، اختلال حرکتی تناوبی اندام «PLMS» نامیده می شوند کـه باعث می شود این بیماری، مشکلات جدی برای خواب ایجاد کند. عده ای از افراد دچار سندرم پای بی قرار اولیه هستند کـه هیچ علت شناخته شده‌ای ندارد. عده‌ای نیز دچار سندرم پای بی قرار ثانویه هستند کـه بطور خاص با مشکلات عصبی، بارداری، کمبود آهن و یا نارسایی مزمن کلیوی در ارتباط اسـت.
برای بیشتر افراد دچار سندرم پای بی قرار، علائم این بیماری خفیف هستند. اما اگر علائم شـما متوسط تا شدید هستند، این بیماری میتواند تاثیر بزرگی بر زندگی شـما بگذارد؛ میتواند مانع خواب کافی شـما بشود ودر نتیجه مشکلاتی برای تمرکز و تفکر و فعالیت‌های اجتماعی در طول روز ایجاد کند. سندرم پای بی قرار میتواند منجر بـه افسردگی و اضطراب نیز بشود و هر چـه طولانی مدت‌تر مبتلا بـه این بیماری باشید ممکن اسـت بدتر هم بشود.
حتی می تواند سایر قسمت‌های بدن تان را هم دچار کند، مثلاً دست‌ها. بدلیل تاثیراتی کـه سندرم پای بی قرار بر زندگی دارد، درمان اهمیت زیادی پیدا میکند. متدهای درمانی، متنوع هستند چون ریشه‌ی اصلی این بیماری دقیقا شناخته شده نیست. مثلاً بـه گفته‌ی بعضی از محققان، سندرم پای بی قرار بدلیل مشکلاتی در دوپامین مغز ایجاد میشود، در حالی‌کـه عده‌ای دیگر معتقدند بـه جریان خون ضعیف مرتبط اسـت.
دراین پست بـه بهترن درمان‌های ممکن برای سندرم پای بی قرار اشاره میکنیم. عده ای از این درمان‌ها را خودتان هم می توانید بکار ببرید. در مورد سایر روش‌ها نیز با دکتر خود مشورت کنید چون او میتواند برنامه‌ی درمانی برای شـما درنظر بگیرد تا بـه تسکین علائم‌تان کمک کند.
پیدا کردن علل بالقوه
نخستین قدم برای درمان، پیدا کردن علت بروز آن اسـت. هر چند سندرم پای بی قرار می تواند بـه چیزهایی مربوط باشد کـه تحت نظارت شـما نیست، مانند ژنتیک یا بارداری، اما سایر علت‌های ممکن را میتوانید بازرسی کنید. این عوامل می توانند عادت‌های روزمره، داروهایی کـه مصرف میکنید، بیماری خاصی کـه دارید و یا سایر محرک‌ها باشند.
عادت ها
مصرف کافئین، الکل و تنباکو میتواند علائم سندرم پای بی قرار را تشدید کند. بنابر این محدود کردن مصرف این مواد میتواند هم میتواند این علائم را تخفیف بدهد.
داروها
یکسری از داروهای خاص می توانند علائم سندرم پای بی قرار را تشدید کنند، مثلاً: آنتی هیستامین‌های قدیمی‌تر مانند دیفن هیدارمین، داروهای ضد تهوع مانند متوکلوپرامید یا پروکلرپرازین، داروهای ضد روانپریشی مانندهالوپریدول یا اولانزاپین، لیتیوم، بازدارنده‌‌های بازجذب سروتونین مانند فلوکستین، سرترالین یا اس سیتالوپرام، ترامادول و لووتیروکسین.
حتماً دکتر خودرا در جریان تمام داروهایی کـه مصرف میکنید قرار دهید، چـه تجویزی و چـه داروی روی پیشخوان داروخانه‌ها. از دکتر‌تان سوال کنید آیا ممکن اسـت این داروها علائم سندرم پای بی قرار را بدتر کنند، مخصوصا اگر داروهای ذکر شده در فهرست بالا را مصرف میکنید.
بیماری ها
یکسری از بیماری‌ها میتوانند با سندرم پای بی قرار ارتباط داشته باشند. بیماری مرحلهی نهایی کلیه یا ESRD و آسیب عصبی ناشی از دیابت نمونه‌های متداولی از این ارتباط هستند. کمبود آهن نیز ارتباط قوی با سندرم پای بی قرار دارد. شـما باید در مورد سوابق بیماری‌تان با دکتر صحبت کنید، مخصوصا اگر هر کدام از بیماری‌های گفته شده را دارید.
سایر علت ها
عده ای از افراد اینطور اعلام میکنند کـه خوردن شیرینی‌های زیاد یا پوشیدن لباس‌های تنگ باعث بروز علائم‌شان میشود. هر چند تحقیقات زیادی در مورد این عوامل صورت نگرفته، اما شـما می توانید با روش آزمون و خطا، تاثیرات این عوامل را روی علائم بیماری خود بسنجید.
عادات خواب درستی در پیش بگیرید
داشتن عادات خوب مربوط بـه خواب توصیه‌ای اسـت کـه بـه همه ی‌ی افراد می شود، اما مخصوصا برای آنهایی کـه مشکلات خواب چون سندرم پای بی قرار دارند، مفیدتر اسـت.
ممکن اسـت بهتر خوابیدن، علائم این بیماری را برطرف نکند اما مطمئنا بشما کمک میکند تا کمبود خواب ناشی از این بیماری را خنثی کنید. نکات زیر را دنبال نمایید تا خوابی آسان‌تر و باکیفیت‌تر داشته باشید.
= هرروز راس ساعت مشخصی بـه رخت خواب بروید و از خواب بیدار شوید.
= محیط خواب خودرا خنک، ساکت و تاریک نگه دارید.
= حواس پرت‌کن‌هایی چون تلویزیون و تلفن را در زمان خواب بـه حداقل برسانید.
= دو تا سه ساعت قبل از خواب از اسکرین‌های الکترونیک اجتناب کنید.
= نور آبی تابیده شده از این اسکرین‌ها میتواند ریتم ساعت درونی‌تان را بهم بزند.
کمبود آهن
کمبود آهن می تواند یکی از علت‌های اصلی سندرم پای بی قرار باشد. مطالعات متعددی نشان داده‌اند کـه مصرف مکمل آهن میتواند بـه تسکین علائم این بیماری کمک کند. یک آزمایش خون ساده میتواند کمبود آهن را نشان دهد، بنابر این اگر فکر میکنید این می تواند مشکل شـما باشد با دکتر‌تان صحبت کنید.
اگر جواب آزمایش شـما برای کمبود آهن، مثبت بود دکتر‌تان ممکن اسـت توصیه کند مکمل آهن بخورید. در برخی موارد ممکن اسـت بـه داروی تزریقی نیاز باشد. ضمنا کمبود ویتامین D نیز می تواند منجر بـه سندرم پای بی قرار بشود.
تحقیقی درسال ۲۰۰۹ نشان داد مکمل ویتامین D توانسته بود علائم این بیماری را در افرادی کـه کمبود ویتامین D داشتند تخفیف بدهد. افرادی کـه تحت همودیالیز هستند می توانند با مصرف مکمل‌های ویتامین C و E علائم سندرم پای بی قرار را کاهش بدهند.
ورزش کنید
ورزش کردن هم میتواند علائم سندرم پای بی قرار را تسکین بدهد. مطالعه‌ای کـه درسال ۲۰۰۶ روی ۲۳ فرد مبتلا بـه این بیماری انجام شد دریافت ورزش هوازی و تمرینات مقاومتی پایین تنه کـه بـه مدت ۱۲ هفته و سه بار در هفته انجام شده بودند، بـه میزان قابل توجهی علائم این بیماری را تخفیف دادند.
سایر مطالعات نیز نشان داده ورزش کردن برای سندرم پای بی قرار بسیار مفید اسـت. توصیه‌ای کـه موسسه‌ی سندرم پای بی قرار بـه این بیماران میکند این اسـت کـه، در حد اعتدال ورزش کنند و بـه مرحلهی درد و ناراحتی نرسند چون ورزش شدید می تواند علائم این بیماری را تشدید کند.
یوگا و حرکات کششی انجام دهید
یوگا و حرکات کششی مانند سایر ورزش‌ها برای مبتلایان بـه سندرم پای بی قرار مفید اسـت. مطالعه‌ای ۸ هفته‌ای کـه درسال ۲۰۱۳ روی ده زن انجام شد دریافت یوگا بـه کاهش علائم این بیماری کمک میکند. ضمنا یوگا بـه این بیماران کمک کرده بود روحیه‌ی بهتری پیدا کرده و از استرس‌شان کم شود کـه در نتیجه برای افزایش کیفیت خواب‌شان سودمند اسـت.
مطالعه‌ای درسال ۲۰۱۲ نیز نشان داد یوگا موجب التیام خواب در ۲۰ زن مبتلا بـه این بیماری شده بود. مطالعه‌ی دیگری نیز نشان داد انجام حرکات کششی، فواید چشمگیری برای تسکین علائم این بیماری در بین افراد تحت همودیالیز داشته اسـت.
هنوز برای پژوهشگران کاملا مشخص نیست کـه چرا یوگا و حرکات کششی تا این حد برای این بیماران مفید اسـت و نیاز بـه تحقیقات بیشتری اسـت. اما با توجه بـه نتایجی کـه تاکنون بـه دست آمده، بهتر اسـت بـه روتین ورزشی روزانه‌تان، مقداری تمرینات ساق پا و کشش بالای پا را اضافه کنید.
ماساژ بگیرید
ماساژ دادن عضلات پا می تواند علائم سندرم پای بی قرار را کاهش بدهد. تعداد زیادی از سازمان‌های سلامت و مراقبت مانند موسسه‌ی ملی سلامت و موسسه‌ی ملی خواب توصیه کرده‌اند ماساژ می تواند درمانی خانگی برای این بیماری باشد.
در تحقیقی درسال ۲۰۰۷، یک زن ۳۵ ساله کـه دو بار در هفته و بـه مدت ۳ هفته، ۴۵ دقیقه ماساژ دریافت می کرد، طی این دوره علائم بیماری‌اش تخفیف پیدا کرده بود. ماساژی کـه او گرفته بود شامل طیفی از تکنیک‌ها مانند ماساژ سوئدی و فشار مستقیم بـه عضلات پا بود. علائم او بعد از دو دوره ماساژ تسکین یافته و تا دوهفته بعد از پایان دوره‌ی ماساژ برنگشته بود.
سرپرست این تحقیق توضیح میدهد کـه افزایش ترشح دوپامین ناشی از ماساژ می تواند دلیل این نتیجه باشد. همچنین معلوم شده کـه ماساژ باعث التیام جریان خون می شود، پس این هم میتواند دلیلی برای تاثیر ماساژ بر این بیماری باشد.
جوراب پای بیقرار «restiffic»
جوراب پای بی قرار جوراب‌هایی ضخیم و ساق بلند هستند کـه میتوانند بـه کاهش علائم این بیماری کمک کنند. این جوراب‌ها کـه restiffic نامیده می شوندِ بـه نقاط خاصی از پایین پاهایتان فشار وارد کرده و این فشار، پیام‌هایی بـه مغز ارسال می کند کـه جواب‌شان، فرمان آرام شدن بـه عضلات تحت تاثیر اسـت.
مطالعه‌ای درسال ۲۰۱۳ نشان داد آنهایی کـه بـه مدت ۸ هفته از این جوراب‌ها استفاده کرده بودند، بهبودهای چشمگیری در علائم خود داشتند و کیفیت خواب‌شان بهتر شده بود. این نوع جوراب‌ها فقط با تجویز دکتر فروخته می شوند.
پد ویبره
پد ویبره کـه بـه آن Relaxis pad میگویند ممکن اسـت علائم بیماری‌تان را تسکین ندهد اما بـه خواب بهترتان کمک میکند. شـما میتوانید هنگام خواب یا استراحت از این ابزار استفاده کنید.
پد را زیر ناحیه‌ی مورد نظر، مثلاً پای‌تان، می گذارید و بـه میزان دلخواه شدت ویبره‌اش را تنظیم میکنید. این پد بـه مدت ۳۰ دقیقه می‌لرزد و سپس خودش خاموش می شود. ایده‌ی پشت این وسیله این اسـت کـه ویبره‌های آن با تحریک‌های عصبی مبارزه می کنند.
در ادامه بررسی کلی نشانگان پای بیقرار
نشانگان پای بیقرار نوعی اختلال خواب اسـت کـه در آن، فرد مبتلا دچار احساس ناخوشایند در پاها میشود و آن رابه صورت احساس گزگز، مورمور، سوزش، درد و کشش یا حرکت حشرات روی پوست توصیف میکند و برای کاهش حس ناچار اسـت پای خودرا تکان دهد یا بکشد…
نشانه های مربوط به نشانگان پای بیقرار معمولا در کجای پا ظاهر میشود؟
طبق معمول فرد این احساس ناخوشایند را در نرمه ساق پاهای خود دارد ولی ممکن اسـت در هر جای اندام تحتانی از مچ پا گرفته تا ران نیز این احساس را داشته باشد. طبق معمول زمانی کـه بیمار دراز می کشد یا برای مدت طولانی مینشیند، این احساس ناخوشایند را دارد. فردی کـه دچار این حالت می شود، ناچار پای خودرا حرکت می دهد.
حرکت پاها، راه رفتن، مالش یا ماساژ پاها یا خم کردن زانوها بطور موقت تا حدی علائم را کاهش میدهد، اما بی‌تحرکی و استراحت، باعث تشدید علائم نشانگان می شود. این بیماران طبق معمول در بـه خواب رفتن دچار مشکل هستند و بهترین خواب را در انتهای شب و ساعت‌های صبح تجربه میکنند. از آنجا کـه این افراد خواب کافی را تجربه نکرده‌اند، ممکن اسـت در طول روز خواب‌آلود باشند.
آیا علت نشانگان پای بی قرار مشخص است؟
علت قطعی آن معلوم نیست. احتمال دارد مشکل مربوط بـه ماده‌ای بـه‌نام دوپامین باشد. دوپامین یک ماده شیمیایی اسـت کـه در بدن تولید می شود و برای ارتباط بین برخی سلول‌ها در مغز لازم اسـت. برای تولید دوپامین، آهن لازم اسـت، بنابر این کمبود آهن می تواند تولید این ماده را مختل کند.
برخی داروها ممکن اسـت علائم نشانگان پای بیقرار ایجاد کنند، مانند بعضی داروهای سرماخوردگی، داروهای معده، داروهای ضدافسردگی و… همچنین شکلات، نیکوتین، الکل یا هر ماده‌ای کـه کافئین داشته باشد مانند قهوه، چای و کولاها می توانند علائم این اختلال را تشدید کنند.
بعضی افراد دچار بیماری پای بیقرار هیچ مشکل طبی دیگری ندارند، ولی ممکن اسـت افراد دیگری درخانواده مثل برادر، خواهر، مادر، پدر و فرزندان نیز درگیر این بیماری باشند؛ یعنی بیماری می تواند ژنتیکی باشد کـه دراین صورت بـه آن «فرم اولیه» می گویند و طبق معمول در سنین قبل از ۵۰ سالگی شروع می شود.
چرا این مشکل معمولا هنگام خواب شدت پیدا میکند و باعث آزار میشود؟
زیرا پا هنگام خواب حرکتی ندارد و ساکن اسـت. طبق معمول با بالا رفتن، سن عضلات بدن تحلیل میروند. از طرفی، افراد مسن تحرک کمتری دارند در نتیجه بیشتر دچار این مشکل می شوند.
مسائل روانی هم در ایجاد این نشانگان دخیل است؟
بله، افرادی کـه ناراحتی اعصاب دارند یا افسرده هستند بیشتر مستعد این بیماری‌اند. البته کمبود آهن و کم‌خونی نیز در تشدید این بیماری موثر اسـت. بـه‌هر حال اگر فشار روانی مدیریت نشود می تواند بیماری را تشدید کند. اگر نشانگان پای بیقرار با رعایت بهداشت خواب و مدیریت استرس درمان نشود، فرد باید تحت‌درمان دارویی قرار بگیرد.
مصرف الکل و سیگار در نشانگان پای بیقرار تاثیر دارد یا نه؟
بله، طبق معمول مصرف الکل و سیگار باعث بروز علائم نشانگان پای بیقرار میشود و برای خواب مضر اسـت. نیکوتین موجود در سیگار هم علائم نشانگان را بدتر می کند. بهمین دلیل بهتر اسـت از مصرف سیگار، قلیان و هر نوع محصول دخانی دیگر خودداری کنید.
مصرف ویتامین‌ها در بهبود این وضعیت موثر است؟
بله، این بیماری ارتباط تنگاتنگی با سلامت بدن دارد؛ یعنی اگر ذهن و جسم سالم باشد، امکان ابتلا بـه این بیماری کم می شود. از طرفی، از بین همه ی ویتامین‌ها کمبود ویتامین B6 بیشتر میتواند فرد را مستعد ابتلا بـه این نشانگان کند، بنابر این کمبود این ویتامین را جدی بگیرید زیرا آثار کمبود این ویتامین فقط زردرویی و بیحالی نیست و ممکن است بـه بی‌قراری پاها نیز منجر شود.
معمولا خانم‌ها بیشتر درگیر این مشکل میشوند یا آقایان؟
طبق معمول خانم‌ها بیشتر از آقایان بـه این بیماری دچار می شوند و طول درمانشان هم بیشتر اسـت. بجز استرس، علائم دیگری مثل بی‌تحرکی، کمبود ویتامین و اعتیاد هم در رده‌های بعدی مهم ترین دلایل این بیماری قرار می گیرند. بهمین دلیل روش درمان این بیماری هم شامل ۳ گروه تغذیه‌ای، دارویی و ورزش است.
آیا خانم‌های باردار هم ممکن است به این نشانگان مبتلا شوند؟
بله، طبق معمول عده ای از خانم‌ها در زمان بارداری‌‌شان ممکن اسـت بـه‌دلیل افزایش وزن یا کمبود آهن دچار این مشکل شوند که حتماً باید آن رابا دکتر خود در بین بگذارند و اگر نتوانستند بـه‌دلیل بارداری قرص مصرف کنند حتماً با ورزش و ماساژ درد خودرا تسکین دهند.
استفاده از مواد غذایی حاوی آهن تا چه حد در بهبود این درد تاثیر‌گذار است؟
خیلی زیاد! بدن انسان برای حمل اکسیژن به آهن نیاز دارد. کمبود این ماده معدنی در رساندن اکسیژن به سلول‌های بدن، اختلال ایجاد میکند و باعث خستگی و کسالت میشود. زمانی کـه میزان آهن در بدن کافی نباشد، می تواند بـه نشانگان پاهای بیقرار یا تشدید علائم آن منجر شود. بهترین منابع غذایی آهن در مواد غذایی حیوانی مانند گوشت قرمز، ماهی‌ها و گوشت پرندگان اسـت.
این مواد غذایی حاوی آهن هستند که به خوبی جذب بدن میشود. توجه داشته باشید جگر مرغ، گوشت گاو و گوشت بوقلمون نیز سرشار از آهن هستند. از بین منابع غذایی گیاهی آهن میتوان بـه لوبیاها، عدس، اسفناج و کشمش اشاره کرد. لازم بـه ذکر اسـت بدن فقط ۲۰-۲ درصد آهن موجود دراین مواد غذایی را جذب می کند. در واقع، جذب آهن مواد غذایی غیرحیوانی بـه اندازه مواد غذایی حیوانی نیست.
۱٫ سعی کنید قبل از خواب پاهای خودرا ورزش دهید زیرا انجام کمی حرکات کششی قبل از خواب میتواند مفید باشد. برای کشش ساق پا، پای چپتان را بکشید و عقب ببرید و پای راستتان را از زانو کمی خم کنید و جلو بیاورید. می توانید دستانتان روی ران پای راست یا دیوار قرار دهید. این حرکت را برای پای دیگر خود تکرار کنید. کشش ساق پا باعث می شود بتوانید مدت بیشتری بنشینید.
۲٫ حمام کردن با آب گرم قبل از خواب، باعث آرامش و آسان‌تر خوابیدن شـما میشود. همچنین علائم نشانگان پای بیقرار را کاهش می دهد.
۳٫ مصرف قهوه، چای، کاکائو و نوشابه سیاه بعلت داشتن کافئین باعث می شود کمی احساس انرژی و شادابی کنید، ولی علائم نشانگان پای بیقرار را بدتر میکند، حتی بعد از گذشت چند ساعت. بهمین دلیل سعی کنید قبل از خواب مواد کافئین‌دار ننوشید.
۴٫ حوله گرم یا سرد روی پاهایتان بگذارید تا متوجه شوید کدام یک حس بهتری بشما می‌بخشد زیرا هر نوع تغییر دمایی میتواند تسکین‌دهنده باشد. ورزش متعادل «نه کم و نه زیاد» طی روز باعث میشود در شب خواب بهتری داشته باشید؛ مثل پیاده‌روی، آهسته دویدن، بلند کردن وزنه و هر ورزش دیگری کـه ازآن لذت میبرید.
۵٫ ورزش باعث کاهش تکان‌های پا و خواب طولانی‌تر و عمیق‌تر در افراد مبتلا به نشانگان پای بیقرار می شود، اما به یاد داشته باشید نباید خیلی زیاد یا شدید ورزش کنید. ورزش شدید و طولانی بـه‌خصوص قبل از خواب، علائم نشانگان را بدتر می کند.
۶٫ نشستن زیاد، علائم نشانگان را بدتر می کند، مثل وقتی کـه نشسته‌اید و تلویزیون تماشا میکنید یا دریک اتوبوس شلوغ نشسته‌اید. کارهایی کـه حواس شـما را پرت می کنند، گاهی علائم نشانگان را کاهش می دهند؛ برای مثال می توانید کتاب بخوانید و… وقتی پاهایتان درد میگیرند، حرکت دادن آن ها، احساس ناراحتی را کاهش می دهد.
۷٫ گاهی نیز تکان دادن یا حرکت دادن پاها می تواند مفید باشد. فشار روانی و جسمی، علائم نشانگان را بدتر میکند. با تنفس آرام و عمیق، گرفتگی عضلات خودرا برطرف کنید. همچنین میتوانید قبل از خواب، دریک اتاق کم‌نور بـه یک موسیقی آرام گوش دهید. ماساژ دادن ساق پاها قبل از خواب میتواند علائم نشانگان را کم کند و باعث شود بهتر بخوابید.