دنیای نرم‌افزار و پرکاربردترین اصطلاحات آن

N-Tier Architecture

برنامه‌نویسی همواره به معنای نوشتن دستورات در قالب بلوک‌ها و کلاس‌های مختلف نیست و برنامه‌های بزرگ اغلب از تکنیک‌های مختلفی همچون لایه‌بندی برنامه کاربردی استفاده می‌کنند. در تکنیک معماری چند لایه به‌طور مثال سه لایه، لایه‌ها به لحاظ منطقی با یکدیگر در ارتباط هستند در این حالت هر لایه با لایه پایین‌تر از خودش در ارتباط است. در این تکنیک وظایف مابین لایه‌های مختلف تقسیم می‌شوند. یک برنامه سه لایه، برنامه‌ای کاربردی است که در سه بخش اصلی سازمان‌دهی شده است. به‌طور کلی یک برنامه سه لایه از یک مدل client/server استفاده می‌کند.

AI

AI سرنام Artificial Intelligence به معنای هوش مصنوعی است. هوش مصنوعی به توانایی سامانه‌های کامپیوتری اشاره دارد که قادر هستند عملی شبیه به انسان‌ها را انجام دهند. برنامه‌های مختلفی همانند شبیه‌سازهای نرم‌افزاری و روبات‌ها بر مبنای منطق هوش مصنوعی عمل می‌کنند. در دنیای بازی‌های کامپیوتری فناوری هوش مصنوعی روی کاراکترهای مختلف پیاده‌سازی می‌شود، در نتیجه هر کاراکتر بازی قادر است واکنش خاص خود را نشان دهد.

Add-On

این واژه به افزونه‌هایی اشاره دارد که در یک برنامه کاربردی استفاده می‌شوند. افزونه‌ها یک قابلیت خارجی هستند که به یک برنامه کاربردی قدرت بیشتری می‌بخشند. این قابلیت ویژه می‌تواند گسترش وظایف یک برنامه یا اضافه کردن عناصر جدید به یک برنامه را شامل شوند. بیشتر افزونه‌‌ها بر مبنای تکنیک خود نصبی ساخته می‌شوند. به عبارت دقیق‌تر با دوبار کلیک روی آن‌ها فایل‌های افزونه در پوشه شناخته شده برنامه کاربردی قرار می‌گیرند. پلاگین‌ها نوع دیگری از افزونه‌ها هستند.

Algorithm

الگوریتم مجموعی از دستورالعمل‌ها است که با فراخوانی یک روال یا وظیفه‌ای که مسئول کار مشخصی است فراخوانی می‌شود. این وظیفه می‌تواند یک فرایند ساده جمع دو عدد یا یک وظیفه پیچیده مانند افکت‌گذاری روی یک تصویر باشد.

Application

اپلیکیشن یا برنامه کاربردی، نرم‌افزاری است که روی کامپیوتر اجرا می‌شود. مرورگرهای وب، برنامه‌های مدیریت ایمیل، واژه‌پردازها، بازی‌ها و… همگی به‌عنوان برنامه‌های کاربردی شناخته می‌شوند. برنامه‌های کاربردی انواع و دسته‌بندی‌های مختلفی دارند. برنامه‌هایی مانند کامپایلرها، ابزارهای مدیریت فایل‌ها و حتی خود سیستم‌عامل‌ها نمونه‌ای از یک نرم‌افزار هستند.

Alpha Software

شاید بارها پیش آمده باشد که در زمان مراجعه به یک فروشگاه نرم‌افزاری روی بسته نرم‌افزار عبارت‌های Beta،Beta 1 یا Alpha را مشاهده کرده باشید. نرم‌افزارها برای اینکه به درستی در دسترس کاربران کامپیوتر قرار گیرند باید تست‌های دوره‌ای مشخصی را سپری کنند. به‌طور معمول اولین گروه از تست‌کنندگان نرم‌افزار، متخصصان و کارشناسان مورد اعتماد یک شرکت نرم افزاری هستند که ایراداتی که در زمان طراحی برنامه از دید تیم برنامه‌نویسی پنهان بوده است را کشف می‌کنند. در ادامه نسخه‌های آزمایشی یک محصول به‌نام‌های Beta و Alpha برای تست عمومی عرضه می‌شود. این نسخه‌های آزمایشی به‌طور معمول دارای یک مدت زمان اعتباری مشخصی بوده که بعد از سپری شدن دیگر نمی‌توان از آن‌ها استفاده کرد. آزمایش‌های آلفا یکی از تست‌های چرخه تولید نرم‌افزار بوده تا ایرادات احتمالی محصول برطرف شوند. این تست مخصوص بررسی داخلی بوده و برعکس نسخه بتا در اختیار عموم کاربران برای آزمایش قرار نمی‌گیرد.

Antivirus

ضدویروس نوعی برنامه کاربردی است که برای شناسایی و حذف ویروس‌ها از یک سیستم یا شبکه استفاده می‌شود. بیشتر نرم‌افزارهای ضدویروس دارای دو حالت شناسایی خودکار و دستی هستند.

API

API سرنام Application Program Interface است که در اصطلاح تخصصی به نام رابط برنامه‌نویسی برنامه‌های کاربردی شناخته می‌شود.یک API مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها، توابع و پروتکل‌هایی است که برنامه‌نویسان در زمان ساخت برنامه‌ها برای یک سیستم از آن‌ها استفاده می‌کنند.

Array

یک آرایه یک ساختار داده‌ای ساخت‌یافته‌ متشکل از یک گروه از عناصر است. عناصر قرار گرفته در یک آرایه از نوع یکسانی هستند. به‌طور مثال عناصر آرایه می‌توانند از نوع رشته یا مقدار صحیح باشند. آرایه‌ها یکی از روش‌های اصلی ذخیره‌سازی داده‌ها در زمان برنامه‌نویسی هستند.

Archive

آرشیو یک فایل تکی است که از یکسری فایل‌ها و پوشه‌ها ساخته شده است. آرشیوها توسط نرم‌افزارهای مختلفی می‌توانند ساخته شوند. نرم‌افزارها برای کاهش اندازه فایل‌های آرشیو به‌طور معمول آنها را فشرده کرده و در صورت نیاز کاربر آن‌ها را رمزگذاری می‌کنند.

Backup

اصطلاح Backup یا همان پشتیبان‌گیری به معنای تهیه یک کپی از روی نسخه اصلی یک فایل یا فایل‌های ساخته شده است تا در صورت خرابی نسخه پشتیبان جایگزین نسخه اصلی شود.

BSOD

BSOD مخفف کلمات Blue screen of death به معنی صفحه آبی مرگ است که بیشتر از سوی ویندوز به کار گرفته می‌شود. این صفحه زمانی به کاربر نشان داده می‌شود که یک خطای جدی بوجود آمده به گونه‌ای که ویندوز قادر به ادامه فعالیت‌ها نیست. خطاهایی که در این سطح رخ می‌دهند به‌نام خطاهای critical system-level error از سوی مولفه Event Viewer ویندوز ثبت می‌شوند تا در مراجعه بعدی، کاربر بتواند علت بروز خطار ا تشخیص دهد.

Bug

باگ نشان دهنده یک خطای نرم‌افزاری است. خطایی که باعث می‌شود برنامه کاربردی به درستی روند اجرای خود را طی نکرده و به‌طور ناگهانی خاتمه یابد. یک برنامه در صورت وجود یک باگ ممکن است رفتارهای غیرطبیعی از خود نشان دهد.

BIOS

BISO مخفف کلمات Basic Input/ Output System است. بایوس برنامه‌ای از پیش نصب شده روی تراشه ( حافظه ROM) مادربرد است که مشتمل بر دستورالمل‌هایی برای شناسایی قطعات مختلف کامپیوتر است. بایوس از طریق BIOS Setup Utility قابل تنظیم و پیکربندی است. با فشار کلید Del در زمان راه‌اندازی سیستم می‌توانید به محیط پیکربندی بایوس وارد شوید. بایوس به‌ عنوان یک واسط میان پردازشگر مرکری کامیپوتر و دستگاه‌های ورودی و خروجی ایفای نقش می‌کند.

CGI

CGI سرنام Common Getway Interface است. CGI مجموعه قواعدی برای اجرای اسکریپت‌ها و برنامه‌ها روی وب سرورها است. CGI مشخص می‌کند چه اطلاعاتی میان وب‌سرورها و مرورگر کاربران می‌تواند ردوبدل شده و همچنین ترتیب انتقال اطلاعات را نیز مشخص می‌کند. بیشتر وب‌سرورها یک پوشه cgi-bin در مسیر روت هر وب‌سایتی دارند. هر اسکریپت که در این پوشه قرار گیرد باید از قواعد CGI تبعیت کند. به‌طور مثال اسکرپیت‌های قرار گرفته در پوشه cgi-bin ممکن است شامل مجوزهای اجرایی باشند.

Character Encoding

در حالی که اسناد به شکل خطوط متنی روی صفحه‌نمایش نشان داده می‌شوند، اما کامپیوتر‌ها اطلاعات را به صورت داده‌های باینری ذخیره‌سازی می‌کنند. از این‌رو کاراکترهای درون یک سند متنی باید با یک سیستم کددهی عددی نشان داده شوند. در این حالت متن با یک یا چند سیستم کدگذاری کاراکتری درون فایل‌ها قرار می‌گیرد. اسکی و یونی‌کد از رایج‌ترین سیستم‌های کدگذاری هستند. Unicode به دلیل پشتیبانی از مجموعه گسترده‌تری از سیستم‌های کدگذاری کاربرد بیشتری دارد. یونی‌کد اغلب به‌صورت UTF-8 ، UTF-16 و یا UTF-32 تعریف می‌شود.

Checksum

Checksum که عمدتا در فایل‌های فشرده آن‌را مشاهده می‌کنید، مقداری است که برای تعیین یکپارچگی فایل یا داده‌های در حال انتقال و بررسی صحت اعتبار داده‌ها استفاده می‌شود.

Clipboard

قسمتی از حافظه اصلی کامپیوتر است که داده‌ها درون آن کپی می‌شوند. این مکان می‌تواند انواع مختلفی از داده‌های متنی، تصویری سایر مقادیر داده‌ای را در خود جای داده باشد. داده‌ها با استفاده از فرمان copy در این مکان قرار می‌گیرند.

Codec

کدک (Codec) سرنام coder-decoder است. فرمت‌های صوتی و تصویری از استاندارهای فشرده‌سازی مختلفی برای کاهش حجم فایل‌ها استفاده می‌کنند. فایل‌های صوتی و تصویری زمانی‌که در حال ذخیره شدن هستند با یک کدک مخصوص فشرده و از حالت فشرده خارج می شوند. رایج‌ترین کدک‌ها MKV، MP4، MP3، x265 و… هستند.

Compile

زمانی‌که برنامه‌نویسان در حال طراحی برنامه‌های کاربردی هستند، این برنامه‌ها به شکل کدهای اصلی در یک زبان برنامه‌نویسی همچون جاوا، سی پلاس پلاس، سی شارپ و…. نوشته می‌شوند. این کدهای اصلی در قالب فایل‌های متنی و بر مبنای یک فرمت قابل فهم انسانی به‌طوری‌که در محیط برنامه‌نویسی قابل فهم و ویرایش باشند نوشته می‌شوند. این کدهای اصلی به‌طور مستقیم قابلیت اجرایی نداشته و برای این‌که توسط سیستم‌عامل و پردازشگر مرکزی کامپیوتر قابلیت اجرایی پیدا کنند باید به کدهای ماشین تبدیل شوند. این فرآیند پردازش به‌نام کامپایل کدها شناخته می‌شود.

Compiler

یک کامپایلر برنامه‌ای نرم‌افزاری است که کدهای اصلی یک برنامه را دریافت کرده و در صورتیکه خطاهایی به لحاظ معنایی و ترکیب نحوی در آن وجود نداشته باشد آن‌ها را به کدهای اجرایی تبدیل می‌کند. زمانیکه کدهای اصلی توسط کامپایلر تبدیل به کدهای ماشین می گردند فایل تولید شده را دیگر نمی توان ویرایش کرد.

Compression

فشرده‌سازی داده‌ها فرایندی است که با هدف کم کردن اندازه فایل‌ها انجام می‌شود.زمانی‌که فایلی فشرده می‌شود فضای کمتری را روی رسانه اشغال می‌کند، از این‌رو نه تنها در زمان قرارگیری روی رسانه موردنظر بلکه در زمان انتقال روی بستر اینترنت نیز با سرعت بیشتری به دلیل حجم پایین آن انتقال پیدا می‌کند.

Crippleware

به نرم‌افزارهایی اطلاق می‌شود که همه قابلیت‌های آنها فعال نبوده یا برخی از قابلیت‌های آن‌ها در اختیار کاربران قرار دارد، زمانی‌که کاربر اقدام به ثبت برنامه و پرداخت مبلغ موردنظر به شرکت سازنده کرد، کد فعال‌سازی برنامه در اختیار او قرار گیرد.

DBMS

DBMS سرنام Database Management System است. به عبارت دیگر DBMS یک برنامه بانک اطلاعاتی است. برنامه‌ای که از یک روش استاندارد برای دریافت، دسته‌بندی و اجرای محاوره‌ها روی داده‌ها استفاده می‌کند. DBMS وظیفه مدیریت داده‌های وارد شونده، سازمان‌دهی آن‌ها، دسترسی به کاربران برای ویرایش یا استخراج داده‌ها را عهده‌دار است. MySQL ، PostgreSQL، Access، SQL Server ، Oracle نمونه‌هایی از برنامه‌های DBMS هستند.

Database

یک بانک اطلاعاتی یک ساختار داده‌ای است که اطلاعات به‌صورت سازمان یافته درون آن ذخیره می‌شوند. بانک‌های اطلاعاتی رابطه‌ای از جداول مختلفی تشکیل شده‌اند که هر کدام از این جداول دربرگیرنده فیلدها و رکوردهای متفاوتی هستند.

DCIM

DCIM مخفف کلمات Digital Camera Images است.DCIM نامی است استاندارد برای پوشه مرکزی در دوربین‌های دیجیتال که عکس‌ها درون این پوشه ذخیره‌سازی می‌شوند. پوشه DCIM قسمتی از DCF( Design Rule for Camera File System) است که توسط شرکت ژاپنی JEITA برای اولین بار در سال ۱۹۹۸ به‌عنوان بخشی از سیستم فایلی برای همه دوربین‌های دیجیتال ارائه گردید و از آن زمان تا به امروز به‌عنوان یک استاندارد از سوی همه شرکت‌های تولید کننده دوربین‌های دیجیتال به کار گرفته می‌شود.