بلک فرایدی یا جمعه سیاه چه روزی است؟

بلک فرایدی (Black Friday) یا جمعه سیاه، یک روز خاص است که در آن فروشگاه‌ها محصولات خود را با تخفیف استثنایی می‌فروشند. اما بزرگ ترین روز حراج در دنیا چه روزی است و چه فلسفه‌ای پشت آن قرار دارد؟

بلک فرایدی (Black Friday) یا جمعه سیاه به روز جمعه‌ی پس از روز شکرگزاری یا آخرین جمعه ماه نوامبر گفته می‌شود. امسال، روز ۲۳ نوامبر یعنی ۲ آذر ۱۳۹۷، جمعه سیاه خواهد بود. این روز یکی از مهم‌ترین روزهای خرید و فروش محصولات مختلف در سراسر جهان است و از سال ۱۹۵۲ به بعد هر سال در آستانه کریسمس و تعطیلات سال نوی میلادی، مردم کشورهای مختلف به خصوص آمریکا می‌توانند اجناس گوناگون را با تخفیف‌های استثنایی بخرند. در این رویداد، بسیاری از فروشگاه‌های آمریکا از ساعت ۶ صبح و حتی زودتر باز می‌شوند و فروش اجناس خود را از اولین ساعات روز آغاز می‌کنند. البته مردم از شب قبل جلوی فروشگاه‌ها صف می‌بندند تا بتوانند اجناس مورد نیاز خود را در حراجی بزرگ جمعه سیاه بخرند.

تاریخچه بلک فرایدی

نام جمعه سیاه از روز ۲۴ سپتامبر ۱۸۶۹ میلادی و موضوع رسوایی بازار طلا گرفته شده است. بعد از اتمام جنگ داخلی آمریکا، دوران دوازده ساله بازسازی آمریکا آغاز شد. در آن زمان، دو زمین‌خوار بزرگ به نام‌های جی گولد و جیمز فیسک از طریق خریدهای عمده، انحصار موقت طلا را به دست گرفتند و سود بسیار زیادی به جیب زدند. دولت وقت آمریکا برای به ثبات رساندن قیمت‌ها، حجم زیادی طلا را وارد بازار کرد، ولی این اقدام باعث ویران شدن زندگی بسیاری از افراد شد. آن روز را جمعه سیاه یا بلک فرایدی نام‌گذاری کرده‌اند.

اما چه شد که بلک فرایدی به معنای امروزی شکل گرفت؟ حسابداران را می‌توانیم مخترعان اصلی Black Friday بدانیم. آن‌ها در گذشته، قانونی نانوشته داشتند به این ترتیب که در ترازنامه‌های خود اگر به زیان می‌رسیدند از جوهر قرمز و اگر به سود می‌رسیدند از جوهر مشکی استفاده می‌کردند. معمولا حسابدارها در روز فردای عید شکرگزاری که سرآغاز خریدهای قبل از عید به حساب می‌آمد، ترازنامه‌های خود را مشکی‌رنگ می‌دیدند که به معنای سود بالای آن‌ها بود. به همین دلیل در اوایل دهه ۶۰ میلادی، فردای عید شکرگزاری را جمعه سیاه یا بلک فرایدی نامیدند. در سال ۱۹۶۱ هم پلیس فیلادلفیا به خاطر ترافیک و شلوغی وحشتناک خیابان‌ها، لقب جمعه سیاه را روی این روز گذاشتند. روزنامه نیویورک تایمز هم در سال ۱۹۷۵ از این عبارت برای شلوغ‌ترین روز خرید و ایجاد ترافیک‌های سنگین به علت خرید کردن مردم استفاده کرد.

حالا جمعه بعد از عید شکرگزاری در ۲۰ ایالت آمریکا تعطیل رسمی است و این روز پرسودترین و شلوغ‌ترین روز خرید در سال شناخته می‌شود. جمعه سیاه، اکنون بزرگ‌ترین روز حراجی سال در سراسر جهان بوده و به یک سنت در آمریکا تبدیل شده است و تمام فروشگاه‌های آنلاین و فیزیکی از این موقعیت برای فروش کالاهای خود با تخفیف‌های ویژه استفاده می‌کنند.

جمعه سیاه در کشورهای مختلف

بلک فرایدی ، سنتی آمریکایی است، اما در کشورهای دیگری چون کانادا، سنگاپور، بریتانیا، برزیل، مکزیک، هند، فرانسه و بسیاری از کشورهای سراسر جهان نیز رواج دارد و میزان فروش اجناس در این روز حداقل دو برابر روزهای معمولی می‌شود. برخی از کشورها هم بلک فرایدی مخصوص به خود را دارند. مثلا فروشگاه اینترنتی سوق در امارات نیز حراج‌های فوق‌العاده‌ای با عنوان جمعه سفید دارد. در بریتانیا نیز آخرین جمعه‌ی قبل از کریسمس، بلک فرایدی نام‌گذاری شده است.

اکنون خیلی‌ها جمعه سیاه را با فروشگاه‌های اینترنتی بزرگ مانند آمازون می‌شناسند. این فروشگاه‌های اینترنتی از چند روز قبل تا چند روز بعد از بلک فرایدی ، کالاهای خود را با تخفیف‌های ویژه به فروش می‌رسانند. طبق آخرین آمار، تقریبا نیمی از مردم آمریکا در حراجی Black Friday خرید می‌کنند و به همین دلیل ، این رویداد اهمیت بسیار زیادی برای فروشگاه‌های اینترنتی و فیزیکی دارد.

وسایل دیجیتال مانند گوشی موبایل و کنسول بازی، پوشاک، اسباب بازی و پکیج‌های مسافرتی از جمله محصولاتی هستند که هر ساله تخفیف‌های بسیار خوبی می‌خورند و به همین دلیل طرفداران زیادی در بلک فرایدی دارند. کالاهایی که در این روزهای خاص حراج می‌شوند، تعداد زیادی ندارند و خیلی زود به فروش می‌رسند. پس اگر قصد خرید در این حراجی بزرگ را دارید باید سرعت عمل زیادی داشته باشید و تا جای ممکن، کالای مورد نظر خود را از قبل مشخص کنید تا وقتتان را برای بررسی مدل‌ها و مقایسه قیمت‌ها از دست ندهید.

تلفات حراجی جمعه سیاه

بلک فرایدی در این سال‌ها چندان هم بی خطر نبوده و به دلیل هجوم مردم برای خرید کالاهای مورد نیاز خود با تخفیف‌های استثنایی، آسیب‌هایی بر اثر هل دادن یا حتی خستگی، گرسنگی و تشنگی ناشی از ایستادن در صف‌های طولانی به وجود آمده است. البته حوادث شدیدتری هم در این رویداد رخ داده است. به عنوان مثال در سال ۲۰۰۸ میلادی حدود ۲ هزار نفر در محله‌ای در نیویورک منتظر باز شدن در فروشگاه بودند، اما در ساعت ۵ صبح طاقت نیاوردند و به پاساژ هجوم آورده و در آن را شکستند. در این میان، یکی از کارکنان پاساژ زیر پای جمعیت گیر افتاد و جان خود را از دست داد.

همچنین درگیری‌های زیادی بین مردم در این سال‌ها رخ داده است. در سال ۲۰۱۰ یک زن در صف فروشگاه از دیگران جلو زد و بعد از این که با واکنش دیگران مواجه شد، به روی آن‌ها اسلحه کشید. در همان سال، به یک نفر با چاقو حمله شد و یک زن دیگر نیز با اسپری فلفل به دیگران حمله کرد تا از خرید جا نماند.

از سال ۲۰۰۵، سلطه فروشگاه‌های آنلاین در حراجی‌های بزرگ پایان سال میلادی آغاز شد. طبق گزارش‌های منتشر شده، سود حاصل از فروش فروشگاه‌های اینترنتی در سال ۲۰۱۳ در روز دوشنبه آنلاین (روز دوشنبه‌ی بعد از جمعه سیاه و پایان تعطیلات چهار روزه عید شکرگزاری) به ۱٫۷۳ میلیارد دلار و در سال ۲۰۱۴ به بیش از ۲ میلیارد دلار رسید. امروز بسیاری از مردم، خرید از فروشگاه‌های آنلاین را به خطرهای در صف ماندن و هجوم به فروشگاه‌های فیزیکی ترجیح می‌دهند.

بلک فرایدی در ایران

بلک فرایدی در ایران از سال ۱۳۹۴ رواج پیدا کرد و نام حراجمعه بر روی آن گذاشته شد. اکنون دیجی کالا و بامیلو، دو فروشگاه اینترنتی اصلی هستند که در چند سال اخیر به استقبال جمعه سیاه رفته‌اند. اما Blackfriday در ایران همیشه با حاشیه‌های زیادی همراه بوده و موجب انتقاد بیشتر مردم شده است. معمولا ثانیه‌شمار فروشگاه‌های آنلاین ایرانی در راس ساعت ۰۰:۰۰ جمعه صفر شده و بلک فرایدی شروع شود. اما حتی به چند دقیقه هم نمی‌رسد که سایت فروشگاه اینترنتی داون شده یا از دسترس خارج می‌شود و این فروشگاه‌ها هم حجم بالای مشتریان را علت این اتفاق عنوان می‌کنند.

بعد از کلی صبر و انتظار سایت باز می‌شود، اما بر خلاف تبلیغات، اجناس پیشنهادی و دارای تخفیف اصلا آن چیزهایی نبودند که مشتریان انتظارش را داشتند. کالاهایی مانند خمیر دندان، جوراب، زیرپوش، شوینده، قهوه، چای و چیزهایی از این دست با تخفیف به فروش می‌رسیدند و کالاهایی که طرفدار بیشتری داشتند مانند کنسول بازی یا وسایل دیجیتالی هم در تعداد بسیار محدود عرضه می‌شدند و عملا دست بیشتر مردم به آن‌ها نمی‌رسید. قیمت‌ها هم آنقدر بالا بود که حتی با وجود تخفیف‌های ظاهری، باز هم منطقی به نظر نمی‌رسید و شاید خرید آن‌ها از بازار بدون تخفیف‌های به اصطلاح ویژه جمعه سیاه، به صرفه‌تر بود. در مجموع می‌توان گفت از بلک فرایدی در ایران، تنها یک اسم وجود دارد و نه چیز دیگر.

روز جمعه سیاه یا بلک فرایدی سال ۲۰۱۸ مصادف با ۲۳ نوامبر (جمعه ۲ آذر ۱۳۹۷) است.