به گزارش راگامگ؛ روبرو شدن با مار برای افراد کمی خوشایند است، حتی اگر این مار هیچ خطری نداشته باشد. اما برخورد با مار سمی می‌تواند منجر به مشکلات جدی یا حتی مرگ شود. هر جای دنیا مار‌های خودش را دارد و بد نیست که با مارها بیشتر آشنا شوید. همچنین نشانه‌های علمی وجود دارد که به شما کمک می‌کند مار‌های سمی را تشخیص دهید. از کجا بفهمیم یک مار سمی است؟ خزنده شناسان تفاوت‌های علمی بین مار‌های سمی و غیرسمی را توضیح می‌دهند. اما مار‌های زیادی در دنیا وجود دارند که استثنا هستند. با این حال بهتر است تفاوت‌های کلی آن‌ها را بشناسیم.
چشم‌ها
مردمک مار‌های غیرسمی گرد است، در حالی که مار‌های سمی مردمک‌های عمودی دارند. اما استثنا‌هایی هم وجود دارد. مامبای سیاه (آفریقا)، کبرا (آفریقا، خاورمیانه، آسیا) و تایپان (استرالیا) مردمک‌های گرد دارند. جالب است که شکل مردمک برخی مار‌های غیرسمی هم در مواقع خطر تغییر می‌کند.
مار‌های سمی معمولا بین چشم‌ها و سوراخ بینی شان، حفره حساس به گرما دارند تا طعمه‌های خونگرم خود را پیدا کنند.
سر بیشتر مار‌های سمی، مثلثی شکل و پهن‌تر از گردنشان است. سر مار‌های غیرسمی معمولا گرد است.
مار‌های سمی معمولا یک ردیف پولک در انتهای دمشان دارند، ولی مار‌های غیرسمی دو ردیف پولک ته دمشان دارند که با یک خط مشخص از هم جدا شده اند.
مار‌های سمی اغلب رنگ‌های روشنی دارند، هیس هیس می‌کنند یا رفتار تهاجمی دارند.
افعی‌ها و مار‌های علفی شبیه هم هستند، اما با نشانه‌های زیر می‌توانید آن‌ها را تمییز دهید: مار علفی علامت زردی دور گردنش و مار افعی خط زیگزاگی تیره پشتش دارد.
اگر طرح پوست ماری الماسی باشد یا سه رنگ داشته باشد، معمولا سمی است.
مار‌های آبی سمی طوری شنا می‌کنند که تمام بدنشان روی آب قابل مشاهده است، در حالیکه مار‌های غیرسمی بدنشان را زیر آب نگه می‌دارند.
اقدامات پیشگیرانه
وقتی فضای باز و طبیعت، یادتان باشد که مارها می‌توانند هرجا باشند و باید از اقدامات پیشگیرانه زیر استفاده کنید:
- چمن‌های بلند حیاط را کوتاه کنید و شاخه‌های خشک و افتاده را دور بریزید، معمولا مارها دوست دارند بین آن‌ها مخفی شوند.
- سعی کنید جوندگان را از اطراف خانه تان دفع کنید چون معمولا آن‌ها مارها را جذب می‌کنند.
- می‌توانید محلول آمونیاک را در بخش‌های مختلف حیاط اسپری کنید، مارها بوی آمونیاک را دوست ندارند، هرچند خود آمونیاک برایشان خطرناک نیست.
- هنگام پیاده روی در بیشه و جنگل از کفش‌های جلوبسته استفاده کنید.
- مارها دوست دارند در شکاف بین سنگ‌ها پنهان شوند، بنابراین کوهنوردان باید از این سطوح اجتناب کنند و مراقب دستانشان باشند.
- مارها تقریبا هیچوقت اول حمله نمی‌کنند، آن‌ها فقط اگر بترسند این کار را می‌کنند. اما در فصل جفتگیری یعنی بین ماه‌های ژوئن تا جولای تهاجمی‌تر می‌شوند. مار ترسیده سم بیشتری دارد.
- هنگام راه رفتن در طبیعت، به خصوص مناطق مرطوب و باتلاقی، از علف‌های بلند و انبوه اجتناب کنید یا حداقل سروصدا کنید و علف‌ها را با یک چوب تکان دهید.
- اگر شب بیرون چادر زدید، همه منابع نور را بپوشانید، چون مارها جذب نور می‌شوند؛ و فراموش نکنید لباس هایتان را قبل از پوشیدن تکان دهید، چون بوی انسان مار را جذب می‌کند.
- از روی کنجکاوی مارها را دنبال نکنید. با این کار آن‌ها را تحریک می‌کنید به شما حمله کنند.
اگر مار نیشمان زد، چه کار کنیم؟
اگر این اتفاق افتاد باید از قواعد خاصی پیروی کنید. در اینجا علائم بعد از گزیدگی مار‌های سمی را مشاهده می‌کنید. محل گزش را معاینه کنید. دو مجموعه سوراخ نزدیک به هم نشان می‌دهد که مار سمی بوده است. نیش دردناک، پوست اطراف گزیدگی متورم و رنگ پریده می‌شود. به سختی نفس می‌کشید، تهوع، فشار خون بالا، ضعف عضلانی یا تب دارید.
زهر مار اثرات مختلفی روی انسان‌ها دارد. اما اگر بزرگسال باشید و یک افعی معمولی شما را نیش بزد، کشنده نخواهد بود ولی باید فورا به پزشک مراجعه کنید. بزرگترین خطر مار معمولا مربوط به واکنش‌های آلرژیک به زهر است، به همین دلیل باید در جعبه کمک‌های اولیه آنتی هیستامین داشته باشید.
قبل از اینکه آمبولانس برسد یا شما را به بیمارستان برسانند، باید:
- پوستتان را معاینه کنید، اگر مقداری زهر بیرون از زخم است، آن را به دقت پاک کنید تا از طریق زخم وارد بدنتان نشود.
- مایعات مثل آب، چای زیاد بنوشید تا زهر از بدنتان دفع شود.
- آرام باشید و زیاد حرکت نکنید تا زهر داخل بدنتان پخش نشود، چون هرچه ضربان قلب سریعتر باشد، زهر سریعتر داخل بدن پخش می‌شود.
- اندام گزیده شده را ثابت نگه دارید.
- آنتی هیستامین بخورید. مصرف داروهای آرام بخش و قلبی نیز مفید است.
از کار‌های زیر اجتناب کنید:
- بریدن زخم برای خارج کردن زهر
- استفاده از شریان بند یا رگبند
- سوزاندن یا مالیدن کرم به محل آسیب دیده
- نوشیدن قهوه
نظرات مختلفی وجود دارد که آیا مکیدن زهر فایده‌ای دارد یا نه. این کار فقط در ۱۵ دقیق اول گزش تاثیر دارد، اما افراد غیرمتخصص نمی‌توانند به درستی آن را انجام دهند. با این حال، برخی کارشناسان معتقدند که چنین کاری تا ۵۰% سم را بیرون می‌کشد. البته مکیدن زهر از زخم برای کسی که این کار را می‌کند، حتی اگر دهانش زخم کوچکی داشته باشد، هیچ خطری ندارد.