روزنامه جام‌جم – زهرا ساختمانیان: صدور حکم اعدام ژنرال پرویز مشرف، رئیس‌جمهور پیشین پاکستان، مولد منازعات جدیدی در فضای سیاسی و امنیتی پاکستان بوده است. بخش ویژه دادگاه اسلام‌آباد اخیرا در محاکمه‌ای غیابی، مشرف را به جرم خیانت به اعدام محکوم کرد.
این مسأله، به واکنش شدید ارتش پاکستان و ابراز مخالفت آن با دادگاه صادر کننده حکم منجر شده است. با این‌حال برخی احزاب پاکستانی و فعالان حقوق بشر، موافقت خود را با حکم صادره از سوی دادگاه اسلام‌آباد اعلام کرده‌اند. دلیل مخالفت ارتش پاکستان با صدور حکم اعدام مشرف کاملا مشخص است. او رئیس سابق ارتش بوده و بسیاری از اعضای ارتش، همچنان ارتباطات گسترده‌ای با وی دارند.
مشرف، نخستین رهبر نظامی پاکستان است که محاکمه و محکوم می‌شود. قبل از مشرف، ژنرال‌هایی مانند ضیاءالحق، یحیی خان و ایوب خان نیز به‌عنوان حکام و روسای جمهور نظامی، در رأس معادلات سیاسی و اجرایی اسلام‌آباد قرارگرفته بودند. ارتش پاکستان در بیانیه اخیر خود (در واکنش به صدور حکم اعدام مشرف) مدعی شده است که پرویز مشرف ۴۰ سال به این کشور خدمت کرده و جنگ‌های زیادی را برای این کشور انجام داده است و نمی‌تواند یک خیانتکار باشد.
مشرف کجاست؟
پرویز مشرف، اگرچه در پاکستان حضور ندارد، اما در بستر بیماری، پیگیر تحولات جاری در این کشور است. این ژنرال و سیاستمدار ۷۶ ساله در حال حاضر در بیمارستانی در امارات متحده عربی به سر می‌برد. مشرف اخیرا در یک پیام ویدئویی از بیمارستان، اتهامات وارد شده بر خودش را بی‌اساس دانسته و ماهیت و روند برگزاری دادگاه را نیز سؤال برده است.
نزدیکان و طرفداران مشرف نیز درصددند علیه این حکم از نهاد‌های فرادستی شکایت کنند. با همه این اوصاف احتمال بازگشت مشرف به پاکستان تقریبا صفر است! تشدید بیماری وی از یک سو و صدور حکم اخیر دادگاه، به موانع سختی برای این بازگشت تبدیل‌شده است. منابع بیمارستانی در شهر دبی اعلام کرده‌اند مشرف به بیماری سخت و خطرناکی مبتلا شده است و عملا امکان بازگشت وی به اسلام‌آباد وجود ندارد.
از ریاست جمهوری تا تبعید خودخواسته
پرویز مشرف، متولد سال ۱۹۴۳ دوازدهمین رئیس‌جمهور پاکستان بود که در پی یک کودتای بدون خونریزی و سریع در پاکستان به قدرت رسید. مشرف سال ۱۹۹۸ میلادی و به پیشنهاد نواز شریف (نخست‌وزیر وقت پاکستان) به‌عنوان فرمانده ارتش پاکستان انتخاب شد، اما حدود یک سال بعد یعنی در اکتبر ۱۹۹۹، نواز شریف را در پی یک کودتا سرنگون کرد و خود به پشتوانه ارتش، قدرت را در اسلام‌آباد در دست گرفت.
پس از کودتا، مشرف عالی‌ترین مقام اجرایی کشور را تصاحب کرد. او سال ۲۰۰۱ میلادی و در پی برگزاری یک همه‌پرسی، خود را رئیس‌جمهور رسمی پاکستان اعلام کرد. مشرف رسما (به‌عنوان رئیس‌جمهور) از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۸ میلادی قدرت را در دست داشت. سال ۲۰۰۷، پس از اعلام وضعیت فوق‌العاده و به تعلیق درآمدن قانون اساسی پاکستان توسط وی، شاهد تشدید فشار‌های سیاسی در خصوص برکناری از قدرت بود. سرانجام مشرف که از برکناری یا رد صلاحیت خود توسط پارلمان اطمینان پیدا کرده بود، سال ۲۰۰۸ از مسند ریاست جمهوری کناره‌گیری کرد.
مدت‌ها بعد و پس از استعفا، شاهد تبعید خودخواسته مشرف به آن‌سوی مرز‌های پاکستان بودیم. مشرف دوران پس از ریاست جمهوری خود را در دبی و لندن گذراند. او درنهایت تصمیم به بازگشت گرفت و حتی نیم‌نگاهی به بازگشت دوباره به رأس معادلات قدرت در اسلام‌آباد داشت. مشرف سرانجام ۴ فرودین ۱۳۹۲ وارد کراچی شد، اما اوضاع به‌نحوی‌که وی انتظار داشت پیش نرفت. مشرف به دلیل داشتن پرونده‌ای قضایی متعدد، ممنوع‌الخروج شد، اما در پایان سال ۱۳۹۴ و با حکم دیوان عالی و باهدف انجام معالجات پزشکی، پاکستان را به مقصد امارات ترک کرد. مشرف از آن زمان تاکنون، دیگر به کشورش بازنگشته است. در خرداد امسال، خبر مرگ پرویز مشرف در امارات، به صورتی گسترده منتشر شد، اما راشد قریشی سرلشکر بازنشسته ارتش پاکستان این خبر را تکذیب کرد.
هم‌پیمانی با بوش در اشغال افغانستان
حضور مشرف در مسند ریاست جمهوری، مصادف با حضور جورج واکر بوش در کاخ سفید و آغاز جنگ افغانستان بود. مشرف تا قبل از فرا رسیدن سپتامبر ۲۰۰۱، اصلی‌ترین حامی حکومت طالبان در افغانستان محسوب می‌شد. بااین‌حال او درنهایت به دستور کاخ سفید نه‌تنها حمایت خود از طالبان را کنار گذاشت، بلکه پایگاه‌های نظامی پاکستان را نیز برای سرنگونی طالبان در اختیار آمریکا قرار داد.
مشرف موافقت کرد تا آمریکا ازسه پایگاه هوایی پاکستان برای عملیات پایدار استفاده کند. سال ۲۰۰۶ میلادی، شاهد افشاگری‌هایی در این خصوص از سوی مشرف بودیم. او در شبکه بی‌بی‌سی از تهدیدات مستقیم ریچارد آرمیتاژ، کالین پاول و دیگر مقامات سیاسی و امنیتی دولت بوش علیه خود و پاکستان پرده برداشت و گفت: آرمیتاژ به من هشدار داد که برای بمباران آماده شوید. برای بازگشتن به عصر حجر آماده شوید. کالین پاول هم پیام مشابهی را به من ابلاغ کرد و گفت یا با ما هستید یا علیه ما. من هم مجبور شدم همکاری با آمریکا را در حمله به طالبان بپذیرم.
البته آرمیتاژ و حتی بوش، پسر رئیس‌جمهور پیشین آمریکا ادعای مشرف را تا حدودی رد کرده و مدعی شده‌اند که چنین سخنان خشنی علیه پاکستان و رئیس‌جمهور وقت این کشور به میان نیاورده‌اند. بااین‌حال مسجل است که مشرف در سال ۲۰۰۱ بر سر هم‌پیمانی با آمریکا در اشغال افغانستان مورد تهدید و فشار مقامات دولت بوش قرارگرفته است.
فراتر از آن، اظهارات مشرف نشان می‌دهد حمایت قبلی وی از طالبان نیز جنبه‌ای دستوری داشته و در آن نیز وی منافع ایالات‌متحده را مدنظر قرار داده است. در آخرین ماه‌های حضور مشرف در قدرت، جورج واکر بوش، رئیس‌جمهور وقت آمریکا حمایت خود از وی را اعلام کرد. بوش در این خصوص گفت: مشرف خط قرمز‌ها در عرصه سیاست را که موردنظر آمریکا نباشد زیر پا نگذاشته است! درواقع پرویز مشرف کسی است که به برقراری دموکراسی ایمان دارد.
بلال بوتو، فرزند بی‌نظیر بوتو نیز در توصیف شخصیت مشرف و روابط خاص او با آمریکا می‌گوید:در زمان حکومت مشرف، آمریکا شهروندان پاکستانی را با دریافت پول می‌خرید. او به نیاز مردم پاکستان توجهی نداشت و تنها از آمریکا دستور می‌گرفت.
مشرف و ماجرای ترور بوتو
یکی از پرونده‌هایی که هنوز ابعاد آن مبهم و درنتیجه، مفتوح باقی‌مانده است، ماجرای ترور بی‌نظیر بوتو، نخست‌وزیر پیشین پاکستان در ایالت راولپندی است. در سال ۱۳۹۲، دولت پاکستان از عزم خود برای محاکمه کردن پرویز مشرف به اتهام ترور بی‌نظر بوتو خبر داد. هیأت تحقیقات فدرال پاکستان نیز انگشت اتهام خود را در این پرونده به‌سوی مشرف نشانه رفت.
در گزارش و تحقیقات رسمی سازمان ملل متحد نیز دولت مشرف متهم به سهل‌انگاری در حفظ جان بوتو شده است. با این‌حال مشرف مدعی است که به‌رغم حضور در قدرت، نقشی در این ماجرا نداشته و اساسا حفاظت از جان بوتو به عهده وی نبوده است! مشرف مدعی شده است در زمان ترور بوتو، شوکت عزیز (نخست‌وزیر وقت پاکستان) کنترل امنیت کشور را در اختیار داشت، بنابراین متهم کردن وی به دست داشتن در قتل نخست‌وزیر پیشین پاکستان بی‌اساس است. بااین‌حال شواهدی وجود دارد که مشرف نسبت به حذف بوتو از عرصه سیاسی پاکستان بی‌میل نبوده است!
مارک سیگل، روزنامه‌نگار آمریکایی در این خصوص عنوان کرده است: بوتو قبل از ترور خود، ایمیلی به من فرستاده و در آن ابراز نگرانی کرده بود که ممکن است توسط چهار نفر کشته شود که این افراد عبارت بودند از ژنرال مشرف، پرویز الهی سر وزیر وقت پنجاب، اعجاز شاه رئیس سابق سرویس اطلاعات داخلی پاکستان و ژنرال حمید گل رئیس سابق سرویس اطلاعاتی پاکستان.
مفتوح و مبهم
به نظر می‌رسد حیات سیاسی مشرف نیز مانند حیات جسمی‌اش وضعیت خوبی ندارد و رو به وخامت است. بااین‌حال بسیاری از پرونده‌های مهم و اساسی در حوزه سیاسی و امنیتی پاکستان (خصوصا در سال‌های پرالتهاب ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۸) با بدتر شدن وضعیت جسمانی مشرف همچنان مفتوح و مبهم باقی خواهد ماند. پرونده‌هایی مانند ابعاد جزئی‌تر معامله بوش و مشرف بر سر جنگ با طالبان، معاملات اسلام‌آباد و دهلی‌نو بر سر جلوگیری از نبرد احتمالی هسته‌ای متقابل، واقعیات پشت پرده ترور بی‌نظیر بوتو و ده‌ها مورد دیگری که در مقابل آنها، علامت سؤال بزرگی خودنمایی می‌کند.