درد‌های دوره قاعدگی از آن دست مشکلاتی است که بیشتر خانم‌ها با آن موجه‌اند. اما متاسفانه اکثر دختران و زنان به اشتباه تصور می‌کنند که درد شدید دوره قاعدگی طبیعی است، در حالی که در برخی موارد به‌ویژه درد‌های شکم و گرفتگی‌های عضلانی را که در این دوره ادامه دار باشد باید جدی گرفت.
بی‌توجهی به بررسی علت این درد‌های شدید و آزاردهنده ممکن است که تشخیص برخی بیماری‌های مهم زنانه مانند اندومتریوز را سال‌ها به تعویق اندازد و شخص را به‌ویژه برای بارداری با مشکلات جدی روبه‌رو کند. با توجه به اهمیت این موضوع با دکتر رکسانا کارگر، جراح و فلوشیپ زنان و زایمان و لاپاروسکوپی، عضو تیم تخصصی درمان ناباروری و سقط مکرر ابن سینا به گفتگو نشسته‌ایم.
چه نوع دردی در دوران قاعدگی طبیعی محسوب می‌شود؟
هرگونه دردی در دوران قاعدگی باید پیگیری شود و درد‌هایی که فرد را از فعالیت روزمره باز‌می‌دارد یا کیفیت زندگی را مختل می‌کند نیاز به بررسی دارد.
اصولا درد در دوران قاعدگی طبیعی نیست، ولی ممکن است به مداخله جراحی نیاز نداشته باشد و با مسکن معمولی درد سرکوب شود.
درد قاعدگی، اختلال شایع زنان است و حدود ۶۰ درصد زنان دارای قاعدگی را مبتلا می‌کند. درد‌های قاعدگی به دو صورت هستند، درد قاعدگی اولیه که بدون پاتولوژی لگنی رخ می‌دهد در حالی‌که در درد قاعدگی ثانویه پاتولوژی زمینه‌ای وجود دارد.
درد قاعدگی اولیه معمولا در عرض یک تا دو سال بعد از شروع قاعدگی یعنی همزمان با تثبیت چرخه‌های تخمک‌گذاری پدیدار می‌شود. درد قاعدگی ثانویه معمولا سال‌ها بعد از شروع قاعدگی دیده می‌شود.
درد قاعدگی اولیه ناشی از انقباض رحمی، کاهش جریان خون رحمی و افزایش حساسیت اعصاب محیطی است. این درد معمولا چند ساعت قبل یا درست بعد از شروع چرخه قاعدگی آغاز می‌شود و ممکن است ۴۸ تا ۷۲ ساعت به طول انجامد. درمان آن نیز به‌صورت مصرف مسکن خوراکی (یک تا سه روز) قبل از شروع خونریزی قاعدگی و در صورت قاعدگی نامنظم هنگام آغاز اولین یا حتی خفیف‌ترین درد یا خونریزی شروع و به‌طور مداوم هر شش تا هشت ساعت مصرف شوند. برای تعیین پاسخ خوب بیماران به درمان باید یک دوره چهار تا شش ماهه درمان انجام شود.
آیا چرخه‌های قاعدگی در دوران نوجوانی متفاوت با دوران بزرگسالی است؟
چرخه‌های اول قاعدگی به دلیل عدم تخمک‌گذاری ممکن است نامرتب باشد که با گذشت زمان و شروع تخمک‌گذاری مرتب می‌شوند.
طی دو تا پنج سال اول بعد از شروع قاعدگی بیشتر چرخه‌ها فاقد تخمک‌گذاری هستند با وجود این، این چرخه‌ها تا حدودی منظم هستند و در محدوده تقریبا ۲۱ تا ۴۵ روزه رخ می‌دهند. برخلاف زنان بزرگسال که چرخه‌های آن‌ها ۲۱ تا ۳۸ روزه هستند، بیشتر دختران در دوران نوجوانی در انتهای دومین سال شروع قاعدگی دارای چرخه‌های همراه با تخمک‌گذاری هستند، اما اکثر چرخه‌ها همچنان در محدوده ۲۱ تا ۴۲ روزه رخ می‌دهند.
چه علائمی در دوران قاعدگی نوجوانان هشداردهنده است؟
درد‌های قاعدگی در نوجوانان نیاز به بررسی دارد. درد مرتبط با قاعدگی که در ارتباط با اختلالات زمینه‌ای لگن رخ می‌دهد نیاز به بررسی دارد. این درد اغلب یک تا دو هفته قبل از خونریزی قاعدگی شروع می‌شود و تا چند روز بعد از قطع خونریزی ادامه می‌یابد.
در صورت بروز علائم هشداردهنده، والدین باید چه پیگیری‌هایی انجام دهند؟
با مراجعه به پزشک و گرفتن شرح حال و استفاده از روش‌های تصویربرداری توسط پزشک امکان تشخیص زودهنگام ایجاد می‌شود.
درد‌های شدید قاعدگی ممکن است نشان‌دهنده چه اختلالات یا بیماری‌هایی باشند؟
درد‌های لگن علل مختلفی دارد که می‌تواند ناشی از کیست‌های تخمدانی، اندومتریوز، عفونت‌های لگنی، چسبندگی، احتقان لگنی، علل گوارشی، علل ارولوژیک، علل عضلانی اسکلتی و روان‌شناختی باشد. از بین این علل فقط اندومتریوز است که با چرخه‌های قاعدگی تشدید می‌شوند.
بیماری اندومتریوز چیست و چرا ایجاد می‌شود؟
رشد بافت اندومتر که پوشاننده حفره رحم است در جایی خارج از رحم اندومتریوز گفته می‌شود که بیشترین محل شیوع آن داخل حفره لگن است. هنوز علل قطعی برای ایجاد اندومتریوز یافت نشده است.
تشخیص زودهنگام این بیماری چه اهمیتی دارد؟
با تشخیص بیماری اندومتریوز با گرفتن شرح حال، معاینه و استفاده از روش‌های تصویربرداری که در حال حاضر سونوگرافی واژینال و رکتال (برای دختران مجرد) توسط فرد با‌تجربه است و با تشخیص زودهنگام و درمان جلوی پیشرفت بیماری گرفته می‌شود.
راه‌های کنترل و درمان بیماری اندومتریوز چیست؟
راه‌های کنترل، استفاده از درمان‌های هورمونی مثل قرص‌های جلوگیری یا قرص‌های حاوی پروژسترون است تا جلوی پیشرفت بیماری گرفته شود. بیمار در صورت عدم پاسخ درمان‌های دارویی برای سرکوب درد نیاز به جراحی دارد.
آیا پولیپ‌ها و فیبروم‌های رحم هم ممکن است در دوران نوجوانی شکل بگیرند؟
میزان بروز فیبروم در ۳۵ سالگی ۴۰ درصد و در ۵۰ سالگی تقریبا به ۷۰ درصد افزایش می‌یابد و، چون در بروز فیبروم، هورمون استروژن و در رشد فیبروم، هورمون پروژسترون تأثیر دارند احتمال بروز فیبروم قبل از بلوغ وجود ندارد.
آیا غربالگری‌های منظم خاصی، مثل سونوگرافی یا آزمایش برای نوجوانان لازم است؟
بعد از سن بلوغ در دوران نوجوانی در صورت منظم بودن چرخه‌های قاعدگی و نبود علائم خاصی مثل درد‌های قاعدگی یا نبود موی زائد نیاز به غربالگری خاصی نیست.