علل افزایش آنزیم‌های کبد
اگر نتیجه‌ی آزمایش خون کسی نشان دهد که آنزیم‌های کبد او بالا هستند، پزشک به بررسی علت‌های احتمالی خواهد پرداخت. این بررسی‌ها شامل آزمایشات بیشتر به علاوه‌ی پرس و جو در مورد سبک زندگی و عادات غذایی فرد می‌شوند. شایع‌ترین علت افزایش آنزیم‌های کبد، بیماری کبد چرب است. تحقیقات نشان می‌دهد ۲۵ تا ۵۱ درصد از افرادی که دچار افزایش آنزیم‌های کبد می‌شوند بیماری کبد چرب دارند.
سایر عوارضی که معمولا آنزیم‌های کبد را بالا می‌برند شام موارد زیر می‌شوند:
- سندرم متابولیک
- هپاتیت
- مصرف الکل یا مواد مخدر
- سیروز که زخمی شدن بافت کبد است
سایر عوارضی که کمتر شایع‌اند و می‌توانند آنزیم‌های کبد را افزایش بدهند:
- هپاتیت خود ایمنی
- بیماری سلیاک
- عفونت ویروسی اپشتین بار
- سرطان کبد
- هموکروماتوز، یعنی زمانی که بدن، آهن زیادی جذب می‌کند
- مونونوکلئوز
- عفونت خون یا سپسیس
- بیماری ویلسون
- پلی میوزیت که شامل التهاب عضلات می‌شود
برخی از دارو‌ها از جمله مسکن‌ها و استاتین‌ها نیز می‌توانند سبب افزایش آنزیم‌های کبد شوند. افزایش آنزیم‌های کبد به خودی خود علامتی ندارد، اما عوارض پنهانی که علت این اتفاق هستند می‌توانند علائمی ایجاد نمایند.
کدام دارو‌های تجویزی می‌توانند آنزیم‌های کبد را بالا ببرند؟
آسیب‌های کبدی در اثر مصرف دارو در طیف خفیف تا بسیار شدید قرار می‌گیرند. پزشکان از آزمایش خون برای اندازه گیری سطح آنزیم‌های کبد در کنار سایر شاخص‌ها کمک می‌گیرند تا بتوانند آسیب ناشی از مسمومیت با دارو را تشخیص بدهند. در واقع هر داروی تجویزی این قابلیت را دارد که سبب افزایش آنزیم‌های کبد در فرد شود، اما همه‌ی این افزایش‌ها، مداوم یا نگران کننده نیستند. دارو‌های تجویزی که بیشتر از همه منجر به آسیب کبد و افزایش آنزیم‌های AST و ALT می‌شوند شامل دارو‌های مسکن غیراستروئیدی، آنتی بیوتیک‌ها، استاتین‌های کاهنده‌ی کلسترول، دارو‌های ضد تشنج و دارو‌های سل می‌شوند.
استامینوفن
استامینوفن داروی مسکن بسیار رایجی است که تقریبا همه به راحتی به آن درسترسی دارند. هر چند استامینوفن در دوز‌های توصیه شده ضرری ندارد، اما مصرف زیاد آن می‌تواند منجر به آسیب کبد شده و اثرات آن دو تا سه روز باقی بماند. گاهی آسیب کبد در اثر مصرف زیاد استامینوفن تا حدی است که منجر به نارسایی حاد کبد می‌شود. مسمومیت با استامینوفن، شایع‌ترین علت نارسایی حاد کبد در ایالات متحده آمریکاست و در چنین مواردی معمولا آنزیم‌های کبدی AST و ALT بالا می‌روند.
استاتین‌ها
استاتین‌های کاهنده‌ی کلسترول مانند آتورواستاتین می‌توانند باعث افزایش آنزیم‌های کبد شوند. هر چند آنزیم‌های کبد در افرادی که استاتین مصرف می‌کنند در حد خفیفی بالا می‌رود، اما احتمال آسیب کبد در این موارد بسیار کم است.
افراد سالمند بیشتر در معرض واکنش‌های معکوس کبد نسبت به استاتین‌ها قرار دارند، زیرا به طور کلی این افراد بیشتر مستعد نارسایی‌های ارگانی هستند. اگر پزشک‌تان تردید داشته باشد که کبد شما چگونه ممکن است به استاتین‌ها واکنش نشان بدهد، احتمالا پیش از شروع درمان با استاتین، تست کبد برای‌تان تجویز کند.
آنتی بیوتیک‌ها
افزایش آنزیم‌های کبد از عوارض جانبی مصرف بسیاری از انواع آنتی بیوتیک‌هاست مانند آموکسی سیلین، سیپروفلوکساسین و اریترومایسین. اما به سختی می‌توان پیش بینی کرد کدام بیماران بیشتر در معرض مشکلات کبدی ناشی از مصرف آنتی بیوتیک هستند، زیرا خیلی از بیمارانی که آنتی بیوتیک مصرف می‌کنند در حال حاضر آنزیم‌های کبدشان به دلیل سایر بیماری‌هایی که دارند تغییر کرده است.
اگر در معرض مشکلات کبد قرار دارید یا در گذشته کبدتان دچار مشکلاتی بوده است، پزشک‌تان باید سطح آنزیم‌های کبدتان را حین مصرف آنتی بیوتیک بررسی کند تا مطمئن شود طی درمان دچار مشکلات کبدی نمی‌شوید.
بیماری کبد چرب
بیماری کبد چرب زمانی روی می‌دهد که چربی‌ها در کبد تجمع پیدا می‌کنند. اگر این تجمع چربی به دلیل مصرف الکل باشد به آن بیماری کبد چرب الکلی می‌گویند. اما اگر مصرف الکل، علت عارضه نباشد، تجمع چربی در کبد، بیماری کبد چرب غیرالکلی نامیده می‌شود. آن‌هایی که دچار سندرم متابولیک هستند بیشتر در معرض بیماری کبد چرب غیرالکلی قرار دارند.
بیماری کبد چرب گاهی می‌تواند احساس ناراحتی و درد در سمت راست شکم ایجاد کند، اما اغلب علامتی ندارد. پزشک ممکن است برای فردی که الکل مصرف می‌کند یا دچار سندرم متابولیک است، آزمایش خون جهت بررسی آنزیم‌های کبد تجویز نماید.
سندرم متابولیک
سندرم متابولیک به گروهی از علائم گفته می‌شود که خطر بیماری قلبی را افزایش می‌دهند از جمله:
- بالا بودن قند خون
- بالا بودن فشار خون
- داشتن اضافه وزن
- بالا بودن کلسترول خون
پزشک معمولا برای کسی که یکی از این علائم یا چند تا از آن‌ها را دارد، آزمایش خون جهت بررسی وضعیت آنزیم‌ها تجویز می‌کند.
هپاتیت
هپاتیت ویروسی است که منجر به التهاب کبد می‌شود. هپاتیت چند نوع گوناگون دارد که هپاتیت‌های A، B، C، D و E نامیده می‌شوند. علائم همه‌ی این گونه‌ها مشابه‌اند. علائم معمول هپاتیت شامل موارد زیر می‌شوند:
- خستگی
- درد عضلانی
- درد مفاصل
- تهوع
- از دست دادن اشتها
- شکم درد
- تب
- تیرگی ادرار
- خارش پوست
- زرد شدن چشم‌ها و پوست (یرقان)
- مصرف الکل یا دارو‌های غیرمجاز
نوشیدن الکل زیاد یا مصرف دارو‌های غیرمجاز می‌تواند منجر به التهاب کبد یا آسیب آن شود. التهاب کبد ناشی از مصرف الکل، هپاتیت الکلی نام دارد. وقتی دارو‌ها علت پن‌ها باشند، پزشکان به آن هپاتیت سمی می‌گویند. علائم هپاتیت‌های الکلی یا سمی مشابه سایر انواع هپاتیت‌ها هستند. اگر کسی دچار علائم مصرف الکل یا دارو‌های غیرمجاز باشد، پزشک سطح آنزیم‌های کبد او را بررسی کرده و شیوه‌ی درمان را پیشنهاد خواهد کرد.
سیروز
سیروز نوعی آسیب کبد است. کسی که دچار سیروز است دارای زخمی دائمی روی کبدی می‌باشد که مانع عملکرد درست کبد خواهد شد. سیروز می‌تواند در نهایت منجر به نارسایی کبد شود. علائم سیروز شامل خستگی و خارش پوست می‌شوند. کسانی که تحت درمان بیماری کبد چرب یا هپاتیت قرار نگیرند ممکن است دچار سیروز کبد شوند. پزشک برای کسی علائم سیروز را دارد، آزمایش خون جهت بررسی آنزیم‌های کبد تجویز می‌کند.
آنزیم‌های کبدی که معمولا سطح‌شان بالا می‌رود:
- آلانین ترانس آمیناز (ALT)
- آسپارتات ترانس آمیناز (AST)
- آلکالین فسفاتاز (ALP)
- گاما – گلوتامیل ترانس پپتیداز (GGT)
- تست‌های مربوط به افزایش آنزیم‌های کبد
آزمایش خون می‌تواند نشان بدهد که آنزیم‌های کبد نرمال‌اند یا افزایش یافته‌اند. تست خون مربوط به آنزیم‌های کبد، سطوح AST و ALT را چک می‌کند و هر دو آنزیم‌هایی هستند که کبد در زمان التهاب یا آسیب دیدگی ترشح می‌کند. اگر پزشک متوجه شود که سطح AST و ALT افزایش یافته است، احتمالا تست‌های بیشتری برای تعیین علت پنهان این عارضه تجویز خواهد کرد. نسبت‌های متفاوتی از AST به ALT می‌توانند نشانگر علت‌های گوناگونی باشند.
درمان
درمان بالا بودن آنزیم‌های کبد مشتمل بر کنترل عارضه‌ی پنهانی است که علت این افزایش می‌باشد. درمان‌های معمول برای برخی از علت‌های افزایش سطح AST یا ALT شامل موارد زیر می‌شود:
بیماری کبد چرب
در درمان بیماری کبد چرب غیرالکلی، بیمار باید با پزشک خود کاملا همکاری کند. پزشک به بیمار توصیه می‌کند سبک زندگی‌اش را برای کاهش وزن تغییر دهد مثلا:
- بیشتر ورزش کند و تحرک داشته باشد
- رژیم غذایی سالم و متعادلی در پیش بگیرد
- سعی کند کالری سوزی بیشتر از آن اندازه کالری که دریافت می‌کند داشته باشد
می‌توانید از یک متخصص تغذیه و مربی ورزشی کمک بگیرید تا برنامه‌ی کاهش وزن‌تان به خوبی پیش برود و به نتیجه برسید. اگر بیماری کبد چرب در اثر مصرف الکل باشد، پزشک توصیه خواهد کرد که مصرف الکل متوقف شود.
سندرم متابولیک
درمان‌های سندرم متابولیک شامل موارد زیر می‌شوند:
- کاهش وزن
- داشتن فعالیت بدنی بیشتر
- در پیش گرفتن رژیم غذایی سالم و متعادل
- کنترل سطح قند خون
- کاهش میزان استرس
تغییراتی در سبک زندگی به فرد کمک می‌کنند تا استرس خود را کاهش بدهد:
- ورزش
- مدیتیشن
- ذهن آگاهی
- یوگا
- نوشتن در مورد افکار و احساسات
- کم کردن مشغله‌های زندگی
هپاتیت
راهکار‌های درمان برای بیماری هپاتیت بستگی به حاد یا مزمن بودن آن دارد. پزشک ممکن است درمان‌های زیر را برای هپاتیت حاد توصیه کند:
- استراحت مطلق
- مصرف مایعات زیاد
- ننوشیدن الکل
درمان برای هپاتیت مزمن نیز شامل دارو‌های ضد ویروسی می‌شود.
اختلال مصرف الکل یا دارو‌های غیرمجاز
درمان‌های مربوط به مصرف الکل یا دارو‌های غیرمجاز شامل موارد زیر می‌شوند:
- رفتار درمانی
- دارو درمانی
- گروه‌های حمایتی
سیروز
سیروز به معنی آسیب دائمی کبد است، بنابراین همیشه هم قابل درمان نیست. اما علت اصلی که سبب آسیب کبد شده است معمولا به درمان جواب می‌دهد. همه‌ی عوارضی که در بالا گفتیم می‌توانند منجر به سیروز کبدی شوند. درمان‌هایی مانند کاهش وزن، رژیم غذایی متعادل و اصلاح شده و توقف مصرف الکل همگی می‌توانند خطر آسیب بیشتر به کبد را کاهش بدهند. تشخیص به موقع و درمان عارضه‌ای که بر کبد اثر گذاشته می‌تواند به پیشگیری از سیروز کبدی کمک زیادی بکند.
در پایان
بالا بودن آنزیم‌های کبد علامت این هستند که کبد دچار التهاب شده یا آسیب دیده است. خیلی از بیماری‌ها می‌توانند سبب التهاب یا آسیب کبد شوند. پزشکان از آزمایش خون برای چک کردن سطح آنزیم‌های کبد استفاده می‌کنند. هر کسی که علائم یکی از بیماری‌هایی را که سبب افزایش آنزیم‌های کبد می‌شوند را دارد باید از جهت میزان آنزیم‌های کبد بررسی شود.
منابع: livestrong, medicalnewstoday