در روز‌هایی که هفتاد و پنجمین سالگرد پیروزی متفقین بر آلمان نازی در سایه همه‌گیری جهانی ویروس کرونا قرار گرفته و در روزگاری که رقابت‌های ورزشی به دلیل کووید-۱۹ متوقف شده‌اند، کسانی هستند که هنوز هم از جانشان برای نجات بقیه مایه می‌گذارند. افراد دیگر، چه ورزشکار و چه غیر ورزشکار، سرنوشت خود را در دستان این انسان‌ها می‌بینند.
۲۰ سال پیش، همین روز‌ها بود که جینو بارتالی، دوچرخه‌سوار اسطوره‌ای ایتالیایی به دلیل حمله قلبی درگذشت. اما نزدیک به هشتاد سال قبل بود که متوجه شد وقت آزاد زیادی دارد؛ مسابقات ورزشی دنیا به دلیل جنگ جهانی دوم قطع شده بودند. جیرو دیتالیا به مدت ۵ سال و تور دو فرانس به مدت ۷ سال برگزار نشد و به بیان دیگر روزگار بهترین سالهای زندگی ورزشی او را دزدید. جینو در مدتی که رکاب نمی‌زد کار مهم‌تری انجام داد. او جان بیش از ۸۰۰ انسان را نجات داد. ماجرایی که پس از مرگ او به اطلاع عموم رسید. این داستان جینو بارتالی است.
دوستانت را نزدیک و دشمنانت را نزدیک‌تر نگه دار
بارتالی با دو قهرمانی در تور دو فرانس و سه قهرمانی در جیرو دیتالیا، معتبرترین مسابقات دوچرخه‌سواری دنیا، یکی از برجسته‌ترین‌های تاریخ این رشته است. گفته می‌شد پس از نخستین قهرمانی در تور دو فرانس ۱۹۳۸، او دومین فرد محبوب کشور پس از بنیتو موسولینی، رهبر حزب فاشیست ایتالیا است؛ هرچند که تفاوت این دو مرد از زمین تا آسمان بود.
دوران موسولینی، اما زمان نامناسبی برای یک دوچرخه‌سوار حرفه‌ای بود، به خصوص برای ورزشکاری که میانه‌ای با سیاست نداشت. در جیرو دیتالیا ۱۹۴۰، آخرین دوره قبل از لغو مسابقات، بارتالی جوان لاغر اندام ۲۰ سالهای را دید که تبدیل به سرسخت‌ترین رقیب او شد: فائوستو کوپی، دوچرخه‌سواری که از خانواده‌ای روستایی از شمال ایتالیا آمده بود.
رقابت زمانی آغاز شد که در مرحله دوم پس از مصدوم شدن بارتالی به دلیل تصادف با یک سگ، کوپی از دوچرخه‌سواری که وظیفه‌اش حمایت از رهبر تیم بود، به رهبری گروه ارتقا پیدا کرد. کوپی با گرفتن پیراهن صورتی پیشتازی در نخستین حضورش در یک تورنمنت بزرگ، گروه را شگفت‌زده کرد. ولی هنوز بخش سخت دوچرخه‌سواری در رشته کوه‌های دولومیت باقی مانده بود. در مرحله شانزدهم مسابقه بارتالی دید که کوپی به دلیل مصدومیت شکم کنار جاده افتاده است.
بارتالی کاری کرد که او دوباره روی زین دوچرخه بنشیند و هم‌تیمی و رقیبش را قانع کرد تا به مسابقه ادامه دهد. این دو همراه با یکدیگر از مرحله فوق‌العاده سخت دولومیت عبور کردند. بارتالی در دو مرحله برنده شد و توانست پیراهن پادشاه کوهستان را به دست آورد، در حالی که کوپی با اختلاف دو دقیقه و ۴۰ ثانیه برنده تورنمنت شد. او که در این مسابقات به رقیبش کمک کرد تا قهرمان شود، یک بار گفت: «بعضی از مدال‌ها به روح انسان آویخته می‌شوند نه پیراهن او.»
اسب جنگی
کوپی و بسیاری دیگر از ورزشکاران در آن زمان به خدمت عمومی فراخوانده شده بودند، اما در عین حال اجازه داشتند در مسابقاتی محدودی که هنوز در زمان جنگ برگزار می‌شدند، شرکت کنند. بارتالی که یک مسیحی معتقد بود، در حوالی شمال ایتالیا به دوچرخه‌سواری استقامت ادامه داد. سپس اسقف الیا دلا کوستا، کاردینال فلورانس به او کاری محول کرد.
تا سال ۱۹۴۳ ایتالیا مکانی امن برای یهودیان بود تا این که نازی‌ها در مناطق شمالی این کشور مشغول به کار شدند و شروع به فرستادن آن‌ها (همراه با مخالفان حکومت) به اردوگاه‌های کار اجباری کردند. بارتالی به شبکه مخفی “آسیسی” ملحق شد؛ گروهی زیر نظر کلیسای کاتولیک که از افراد در معرض خطر محافظت می‌کرد. او با پیمودن مسافت‌های طولانی مدارک هویت جعلی را که در دوچرخه‌اش پنهان کرده بود به خانواده‌ها در سراسر ایتالیا می‌رساند و از این طریق دست‌کم جان ۸۰۰ نفر را نجات داد.
یک بار پلیس فاشیست او را متوقف و بازجویی کرد، ولی از آنجایی که بارتالی ورزشکاری سطح بالا بود (مثل وضعیت کنونی کریس فوروم یا بردلی ویگینز که تنها در حال دوچرخه‌سواری در مناطق روستایی بریتانیا دیده می‌شوند)، کسی به او مشکوک نمی‌شد تا دوچرخه‌اش را بازرسی کند. او از افراد می‌خواست که به دوچرخه‌اش دست نزدند تا سیستم آیرودینامیکی که درست کرده، خراب نشود. به همین دلیل هم در آن دوچرخه‌سواری‌های طولانی ماموریت اصلی‌اش آشکار نشد.
بارتالی نه تنها مدارک را به افراد می‌رساند بلکه جاکومو گلدنبرگ، رفیق یهودی و خانواده‌اش را در خانه همراه با همسرش پناه داد. این کاری خطرناک بود و همان طور که در فیلم «جوجو خرگوشه» دیدیم، اگر گیر می‌افتاد احتمال داشت که کشته شود.
جینوی پارسا
بردلی ویگینز که سال ۲۰۱۲ قهرمان تور دو فرانس شد، یک بار نوشت: «دو بار قهرمانی در جیرو مانند جام مقدس برای دوچرخه‌سواران است. افراد کمی به این افتخار رسیده‌اند و بعید است کسی بدون داشتن استعدادی خارق‌العاده چنین دستاوردی داشته باشد. » و بارتالی که به جینوی پارسا (Gino the Pious) معروف بود، به بهترین شکلی با این تعریف سازگار بود.
تمام آن ماموریت‌های مخفی که سوار بر دوچرخه انجام شد، در پایان جنگ او را در موقعیتی مناسب برای حضور مجدد در مسابقات قرار داد، هر چند که سنی از او گذشته بود و به نظر می‌رسید که دوران اوجش تمام شده است. به هر حال جینو بارتالی کماکان تنها دوچرخه‌سوار تاریخ است که با ۱۰ سال فاصله قهرمان تور دو فرانس شده است؛ او در دو سوی جنگ جهانی قهرمان بزرگ‌ترین تورنمنت دوچرخه‌سواری جهان شد. بارتالی سال ۱۹۴۸ با ۲۶ دقیقه و ۱۶ ثانیه اختلاف قهرمان تور دو فرانس شد.
در دورانی که مردم ایتالیا زخم‌های فاشیسم، جنگ جهانی و دوران پرآشوب پس از مرگ موسولینی را به تن داشتند، قهرمانشان بازگشته بود. قهرمانی در فرانسه افتخاری بود که ملت سخت به آن نیاز داشتند و مورخین عقیده دارند مانع از جنگ داخلی شد. مسابقات ادامه پیدا کرد و کوپی که ۱۰ سال بزرگ‌تر شده بود و به دوران اوج نزدیک‌تر بود، از زندان بریتانیا در آفریقا آزاد شد تا بار دیگر رقابت نزدیک او و بارتالی شکل بگیرد.
طبق نکته‌ای که سال ۲۰۰۹ به نیویورک تایمز گفته شد: «در ایتلایا رقابت کوپی-بارتالی یک مذهب است… دل شما یا با این است یا با آن. شما راجع به آن‌ها در خانه و مدرسه می‌شنوید. آن‌ها تقریبا بیشتر از هرکسی در تاریخ ایتالیا معروف هستند، برای این که به کشور امید دادند.»
رقابت آن‌ها شدیدتر شد و همان سالی که بارتالی در تور دو فرانس قهرمان شد، این دو در مسابقات قهرمانی جهان هلند، پیراهن تیم ملی ایتالیا را پوشیدند. گزارش شده که آن‌ها مصمم بودند تا به دیگری اجازه قهرمانی ندهند. به رغم این که هر دو نفر از بهترین دوچرخه‌سواران آن زمان جهان بودند، بجای همکاری تیمی به شدت با یکدیگر رقابت می‌کردند و همین موجب قهرمانی بریک شوته از بلژیک شد. بارتالی و کوپی نتوانستند مسابقه را تمام کنند، از سوی مدیران تیم مواخذه شدند و با عصبانیت اسپانسر‌های مختلف روبرو شدند.
کوپی در مجموع پنج بار قهرمان جیرو دیتالیا و دو بار قهرمان تور دو فرانس شد. او سال ۱۹۶۰ به دلیل ابتلا به بیماری مالاریا درگذشت. این در حالی است که سال ۲۰۰۲ بی‌بی‌سی گزارش کرد مسئولان ایتالیایی مشغول بررسی فرضیه مسموم شدن او هستند. این پرونده در هاله‌ای از رمز و راز باقی ماند.
پایان متواضعانه
بارتالی در اواخر عمر از کار‌هایی که در دوران جنگ کرده بود، پیش پسرش پرده برداشت و گفت: «باید کار‌های خوب بکنی، اما نباید راجع به آن حرف بزنی. صحبت کردن به معنای این است که تو از بدبختی دیگران برای رسیدن به موقعیتی بهتر استفاده کرده‌ای.» او حتی از آندره‌آ خواست که این اطلاعات را به کسی نگوید و پیش خودش مخفی نگه دارد.
این روز‌ها و برای جلوگیری از گسترش بیشتر ویروس کرونا، ایتالیایی‌ها قرنطینه شده‌اند واز بالکن خانه‌ها برای بالا رفتن روحیه‌شان آواز می‌خوانند. بارتالی دوست داشت که به خاطر دستاورد‌های ورزشی‌اش به عنوان یک دوچرخه‌سوار به خاطر آورده شود. اما وقتی از او در مورد کاری که در دوران جنگ کرد، سئوال می‌شد، همواره پاسخ می‌داد: «تنها کاری که در آن خوب بودم را انجام می‌دادم؛ دوچرخه‌سواری.»
گاهی همین هم کافی است.
منبع: bbc