ایران در رده هشتم جدول ابتلا به ویروس کرونا است. پیش از این، اما فرانسه، در رده هشتم قرار داشت، اما حالا این کشور در رده چهارم است. در روز‌های گذشته، بسیاری از مسؤولان وزارت بهداشت با استناد به جدول آمار جهانی ابتلا به ویروس، درباره رفتار ویروس کرونا در کشور‌های مختلف صحبت‌ها کردهاند. این‌که شرایط در کشور ما مدیریت شده و در برخی از کشورها، شرایط بغرنج است. علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، با ارائه آمار بهبودیافتگان جهانی از آمار خوب بیماران بهبودیافته در ایران گفت و یا کیانوش جهانپور، سخنگوی ستاد ملی مبارزه و پیشگیری از کرونا از بیش از ۲۱۱ هزار تست کرونایی که در ایران گرفته شده است و ارائه آمار ضد و نقیض در کشور‌های جهان گفت.
در جدول جهانی، آمریکا و انگلستان اطلاعات کامل خود را ارائه ندادهاند و به همه این‌ها آمار متغیر تست‌گرفتن در کشورها را هم باید اضافه کرد. همین‌ها باعث شده است که تجزیه و تحلیل و مقایسه آمار کشورها، در هالهای از ابهام باقی‌بماند. از نظر دکتر علیاکبر حق‌دوست، معاون آموزشی و مدیر کمیته اپیدمیولوژی کووید- ۱۹، همه آماری که در جدول منتشر می‌شود، حقیقی نیست، ولی با این حال، هنوز می‌توان به داده‌ها توجه کرد، البته به شرط آن‌که نکاتی را در نظر بگیریم.
آیا مقایسه آماری کشور‌های مبتلا با هم، برای درک درست از رفتار ویروس و مدیریت بیماری می‌تواند کمک کند؟
بیماری کرونا هم مانند خیلی از بیماری‌های عفونی دیگر بسته به شرایط کشورها، شیوع پیدا کرده است، بنابراین ممکن است که نمودار شیوع ویروس در یک کشور، به شکلی و در کشور همسایه، به شکل دیگری باشد. مانند بیماری‌های قلبوعروق که نمودار ابتلا در کشور‌های عربی با کشور‌های آمریکایی، تفاوت دارد. آنچه که امروز اهمیت دارد، بهداشت فردی و شست‌وشوی دست‌هاست، بنابراین به این راحتیها نمی‌توان به آمار و ارقام بسنده کنیم.
آمار ابتلا به ویروس، در هر کشور به فاکتور‌های زیادی وابسته است. به عنوان مثال، در سوئیس در ابتدای شیوع ویروس، دولت از همه مردم تست کرونا گرفت و بعد، آمار ابتلا بالارفت، پس از آن تست‌گرفتن را به سالمندان محدود و بعد از آن هم محدود به افرادی که به بیمارستان مراجعه میکنند، کرد. همین باعث شد که در ابتدا، آمار در این کشور به صورت کاذب افزایش پیدا کند، بعد، اما شیب متناسبی در روز‌های متوالی پیدا کرد.
پس، آمار ابتلا به ویروس در هیچ کشوری واقعی نیست؟
نه واقعی نیست.
یعنی نمی‌توانیم به آمار استناد کنیم؟
درصورتی‌که آمار کشوری، در روز‌های متوالی شیب نسبی یکسانی داشته باشد، می‌توان به آن آمار استناد کرد، اما در‌نهایت باید توجه داشت که در همه کشورها، فاکتور‌های زیادی برای ارائه آمار بیماری، تاثیرگذار است، سیاستهای بومی آن کشور، مدیریت، زیرساختهای سلامت و بهداشتی و تعداد تست روزانه، می‌تواند در آمار نهایی موثر باشد.
با این اوصاف نمی‌توانیم ویروس کرونا را بشناسیم.
یکی از دشواری‌های این بیماری، همین است. این که سؤالات زیادی درباره آن وجود دارد و ناشناخته است. ویروس‌شناسان درباره آن، اندک میدانند، به خاطر همین است که تشخیص و درمان این بیماری، شبیه معما شده و تا روشن شدن پازلهای این معنا باید دربارهاش تحقیق و بررسی کنیم.
این البته به این معنا نیست که معما حل‌نشده خواهد ماند. با آنالیزر‌های رایانه‌ای و واردکردن گسترهای از داده‌ها در روز‌های متوالی، می‌توانیم نمودار‌های کیفی خوبی به دست بیاوریم.
پس پیچیدگی در آمار گرفتن نمیتواند به معنی ناتوانی در شخصیتشناسی ویروس باشد. ما برخورد و مدیریت کشور‌های مختلف با ویروس کرونا را داریم. کرهجنوبی و تایلند با ایزوله‌کردن و بحث فاصلهگذاری اجتماعی، در مدیریت ویروس کرونا، خیلی خوب عملکردهاند. روشهایی که می‌تواند بومی شود و از آن‌ها استفاده کنیم.
درباره مقایسه عملکرد ایران با کشور‌های دیگر هم می‌توان از این داده‌ها استفاده کرد؟
حقیقت این است که زیرساختهای نظام سلامت ایران در مقایسه با کشور‌های دیگر متفاوت است. جمعیت ایران، بازه سن ایرانیان و حتی جنس مبتلایان، با کشور‌های دیگر متفاوت است. به عنوان مثال ایتالیا فقط ۶۰ میلیون جمعیت دارد، اما همین تعداد جمعیت، میانگین سنی بالایی دارد. ایتالیا، پیرترین کشور قاره اروپاست. در سیستم درمان این کشور، پزشکان و پرستاران، همه پیرند و همه این‌ها در درمان و مقابله با ویروس تاثیرگذار است. یا آلمان از نظر سیستم بهداشتی با کشور‌های دیگر اروپا متفاوت است.
سرانه آیسییو در آلمان درصد قابل‌قبول و خوبی است و پزشکان خوبی هم در این کشور وجود دارد، حال با این شرایط، در جدول چه میبینیم؟ آلمان در رده پنجم و ایتالیا در رده سوم است. هرچند که در روز‌های اول، شرایط به شکل دیگری بود و ایتالیا در مقام دوم شیوع به ویروس کرونا قرار داشت و آمار مرگ و میر هم بالا بود. چرا؟ چون، ایتالیا پیر است. به اضافه این‌ها آمار ریکاوریها در آلمان نسبت به روز‌های دیگر تغییر کرده‌است. در روز‌های ابتدایی، آمار بهبودیافتهها، عدد بدی بود، همان طور که گفتم، فاکتور‌های زیادی بر مدیریت و عملکرد یک کشور در مقابله با ویروس تاثیر دارد.
این یعنی کرونا به این زودی‌ها از بین نمی‌رود؟
ویروس کرونا، تمام شدنی نیست و برای همیشه با ما خواهد ماند، مانند سرماخوردگی یا آنفلوآنزا که جزو بیماری‌های روتین همه کشورها شده ویروس کرونا هم از این پس به آن اضافه می‌شود. مهم این است که از این پس ویروس ضعیفتر خواهدشد، واکسنش کشف می‌شود و می‌توانیم با آن مقابله کنیم. تفاوت مقابله با ویروس کرونا در آینده در این است که مهار شده و ما هم از آن شناخت داریم. امروز ویروس در نیمکره جنوبی زمین شیوع پیدا کرده و در آنجا فصل پاییز است. حالا می‌توان با رصد رفتار این ویروس در این نیمکره از عملکرد و رفتارش در ۶ ماه آینده در زمانی که این ویروس دوباره وارد کشورمان می‌شود، شناخت پیدا کنیم.
با این شرایط عملکرد ایران در مدیریت ویروس چطور بوده است؟
ابتدا خوب عمل نکردیم و ضرر آن را هم با آمار بالای ابتلای کادر درمان به ویروس و حتی مرگومیر دیدیم. در روز‌های اول، مراجعه به بیمارستانها بیش از اندازه بود، تختهای بیمارستانها پر بود و این‌ها به سیستم درمانی کشور برای مقابله با کرونا، آسیب زد. شیوع ویروس در استانهای قم و گیلان یکباره افزایش پیدا کرد و آمار مرگ ومیر در این استانها زیاد و شیب ابتلا هم صعودی شد. همه این اشتباه‌ها در ده روز اول ورود ویروس به کشور اتفاق افتاد. به مرور زمان، اما توانستیم از اشتباه‌هایمان درس بگیریم و عملکردمان هم تغییر کرد؛ دستورالعملهای مبارزه با ویروس، برای مشاغل را تنظیم کردیم، اطلاعرسانی کردیم، طرح فاصلهگذاری انجام شد و مردم هم در تعطیلات نوروز، همراهان خوبی بودند. حالا شیب ابتلا به ویروس، درمان بیماران و مرگومیر متناسب شده است و می‌توانیم ویروس کرونا را مدیریت‌کنیم.