وی در همان جلسه اشاره‌ای هم به استقرار صنایع آلاینده در جنوب شهر تهران داشت و وعده داد: «بوی نامطبوعی که در مسیر فرودگاه امام به تهران وجود دارد مربوط به ۱۵ واحد آلاینده است که برخی از این واحدها در حال اصلاح هستند و برخی نیز تعطیل می‌شوند و تا تابستان آینده این مشکل برطرف خواهد شد».
اما حالا شهریور یا به عبارت دیگر تابستان ۱۳۹۷ در حالی به پایان رسید که وعده عیسی کلانتری محقق نشد و می‌توان گفت «خیاط هم در کوزه افتاد»؛ چراکه با پایان یافتن تابستان و برطرف نشدن چالش مذکور، به قول خودش بی ارادگی او برای رفع بوی نامطبوع مسیر فرودگاه امام هم ثبت شد. موضوعی که البته متولی اصلی پیگیری آن مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران، کیومرث کلانتری بود.
* کلانتریِ استان تهران، برای تحقق وعده کلانتری بزرگ چه کرد؟
کیومرث کلانتری اواسط شهریورماه ۱۳۹۶ بازدیدی از کانون‌های انتشار بو در محدوده جنوب تهران که عمدتاً ناشی از مرکز دفع پسماند، فاضلاب شهرهای اسلامشهر و بهارستان و واحدهای تولیدی و دامداری است، داشت و ضمن بررسی آخرین وضعیت اقدامات صورت گرفته در خصوص کنترل «بو» در منطقه، گفت:«کنترل مشکلات زیست‌محیطی منطقه، همچنین شناسایی سایر کانون‌های تولید بو از قبیل پسماندسوزی‌ها و فعالیت‌های غیرمجاز در دستور کار اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران قرار دارد».
وی در آبان‌ماه، هم زمان با حضور در نمایشگاه بین‌المللی مطبوعات و خبرگزاری‌ها نیز از برخورد با واحدهای آلاینده و منابع ایجاد بوی نامطبوع در اطراف فرودگاه امام خمینی (ره) خبر داد و گفت:«۲۷ کانون آلایندگی را در آن منطقه شناسایی کرده‌ایم. برخی از این کانون‌های آلایندگی، کشتارگاه‌ها، بخشی دامداری‌ها و بخشی دیگر از پسماندهای جامد شهر تهران است. همچنین نهرهای فاضلاب خام در اطراف فرودگاه امام خمینی(ره) و در حواشی اتوبان قم در ایجاد این بوی مشمئزکننده تاثیرگذار است و در همین راستا، تمامی واحدهای آلاینده براساس برنامه‌ای جامع تحت پایش مستقیم قرار دارند و تعدادی نیز به مراجع قضایی معرفی شده‌اند. تعدادی از این واحدهای آلاینده برای رفع آلایندگی مهلت گرفته‌اند. همچنین، برای ایجاد تصفیه‌خانه در شهرستان اسلامشهر، بهارستان و رباط کریم، مکاتباتی با وزارت نیرو صورت گرفته و قرار شده است که تصفیه‌خانه این شهرها با همکاری وزارت نیرو در اسرع وقت احداث شود. تخلیه روزانه ۸ هزار تن پسماند شهر تهران در اطراف محل دفع زباله – که در نزدیکی فرودگاه امام (ره) است- از دیگر عواملی است که بار آلایندگی زیادی از نظر بوی نامطبوع و آلودگی آب‌های سطحی ایجاد می‌کند».
وی در همان گفت‌وگو تاکید کرده بود: «سازمان حفاظت محیط زیست خود را موظف می‌داند تا حصول نتیجه و رفع آلایندگی و بوی نامطبوع در اطراف فرودگاه امام (ره) پیگیری‌های لازم را انجام دهد».
یک ماه از این صحبت‌های مدیرکل تهران نگذشته بود که وی در اظهارنظری دیگر و پس از بازدید محمد فرحت مشاور و امیر زند پازندی معاون امور استان‌های ریاست سازمان حفاظت محیط زیست از واحدهای لبنی و دامداری، کشتارگاه طیور، فاضلاب شهر واوان و مرکز دفن کهریزک، تعداد کانون‌های شناسایی و اعلام شده توسط خود را به ۲۸ مورد افزایش داد و از فاضلاب شهرستان‌های اسلامشهر و بهارستان به عنوان مهم‌ترین کانون‌های تولید بوی نامطبوع اطراف فرودگاه نام برد.
اما همین اظهارنظر هم درست روز پایانی آبان ماه و در نشست مشترک محیط زیست و شهرداری تهران بار دیگر تغییر کرد و این بار مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران، بوی تعفن اطراف فرودگاه امام را ناشی از انتقال و انباشت پسماندهای عادی تهران به کهریزک عنوان کرد.
اظهارنظری که البته در تناقض با صحبت‌های آبان‌ماه ۱۳۹۶ عیسی کلانتری بود. چرا که رئیس سازمان حفاظت محیط زیست بوی نامطبوع اطراف و مسیر فرودگاه امام را ناشی از ۱۵ کانون آلاینده برشمرده بود ولی کیومرث کلانتری از شناسایی ۲۸ کانون خبر داد.
دی به پایان نرسیده بود که اظهار نظر زهره عبادتی رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان ری هم درباره بوی نامطبوع اطراف و مسیر فرودگاه منتشر شد. وی اعلام کرد: «با توجه به شناسایی چندین کانون انتشار بوی نامطبوع در اطراف فرودگاه بین المللی امام خمینی (ره)، کلیه کانون‌ها به‌طور مستمر پایش و وضعیت اقدامات آن ها در راستای کاهش انتشار بوی نامطبوع مورد بررسی قرار می‌گیرد».
موضوعی که البته هرگز گزارشی از آن ارائه نشد تا در نهایت اردیبهشت سال جاری، کیومرث کلانتری بار دیگر آمارهایی جدید از سهم کانون‌های مختلف در بوی نامطبوع مسیر فرودگاه امام داد.
وی گفت: «حدود ۴۰ درصد از بویی که در این منطقه متصاعد می‌شود توسط واحدهای کشتارگاهی، دامداری‌ها و واحدهای صنعتی و کشاورزی است و مابقی بوی متصاعد شده نیز ناشی از رودخانه سالور و سایت پسماندهای آراد کوه است».
کلانتری افزود: «در خصوص رودخانه سالور که از غرب تهران وارد منطقه می‌شود سازمان آب منطقه‌ای از اسفند ماه سال گذشته ساماندهی این رودخانه را آغاز کرده و ضمن مهار پساب‌های خام ورودی به این رودخانه و لایروبی آن منبع پذیرنده آن را هم مشخص کند. در خصوص سایت پسماند آراد کوه هم شهرداری موظف است پسماند سوزی و تولید انرژی از پسماند را در دستور کار خود دهد و امیدواریم شاهد توسعه آن در این بخش باشیم».
*تداوم بازدیدهای بی فرجام و رونمایی از لغت جدید «زهرآبه»
تابستان نزدیک و روزشمار یکی از وعده‌های عیسی کلانتری بدون آنکه هیچ اقدام خاصی صورت بگیرد، تک رقمی شده بود. این‌بار کریم شافعی معاون توسعه مدیریت، حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست وارد گود شد و دو روز مانده به شروع تابستان از کانون‌های شناسایی شده در حاشیه و مسیر فرودگاه امام بازدید کرد.
بازدیدی که بیش از هر چیز، نشان از سردرگمی تیم مدیریتی عیسی کلانتری در سازمان محیط زیست داشت چرا که به رغم گذشت حدود یکسال از استقرار عیسی کلانتری و تیمش در سازمان محیط زیست، بازدید شافعی از کانون های انتشار بوی نامطبوع در حاشیه و مسیر فرودگاه امام به دلیل عدم انطباق مسئولیت‌ها و تکالیفش با این موضوع منجر به تعجب همگان شد. تعجبی که با انتشار خبر بازدید وی روی وب سایت رسمی سازمان محیط زیست که بیش از هر چیز به بیانیه شباهت داشت، بیشتر هم شد.
آن طور که در خبر آمده بود، شافعی به جای پاسخگویی درباره دلایل عمل نکردن سازمان متبوعش به وعده پیشین، در فرافکنی جدید، گفته بود: «سازمان محیط زیست ضمن اعلام هشدار به تمامی مسئولان محترم ذی‌ربط تاکید دارد که موضوع ساماندهی پسماند در کشور به طور اعم و در شهر تهران به طور اخص نیازمند عزم و اراده همگانی است. واقعیت این است که پسماندها سلامتی و بهداشت انسان، طبیعت و جانوران را به مخاطره جدی انداخته است و با فوریت و جدیت و برنامه ریزی دقیق و زمان بندی شده در مدت کوتاهی باید ساماندهی شود، وی از شهردار تهران، وزیر محترم کشور خواست که شخصا از محل بازدید و چاره‌اندیشی کنند.»
شافعی البته از لغتی جدید در حوزه پسماند رونمایی کرد که پیش از این در این حوزه به کار برده نشده بود و مبدع اول و آخر آن را باید شافعی دانست؛ «زهرآبه».
در بیانیه شافعی آمده بود: انتقال زباله‌ها به مرکز کهریزک بدون رعایت کامل اصول بهداشتی است به‌طوری که زهرآبه پسماندها از کامیون‌ها جاری و تا رسیدن به مقصد، مسیر انتقال پسماند را آلوده می‌کند. ثالثاً از مجموع بالغ بر هشت هزار تن زباله تولیدی روزانه در شهر تهران کمتر از ۲۰۰ تن آن در فرآیند صنعتی قرار گرفته است و مابقی آن‌ها در این منطقه دپو و زهرآبه‌های آن به‌طور فاجعه باری، خاک و آب‌های زیر زمینی منطقه و هوا را به شدت آلوده ساخته است».
در همان بازدید، شافعی پس از امر و نهی کردن برای سایر مسئولان، وعده‌ای جدید هم داد و گفت: «سازمان محیط زیست تلاش می‌کند تا در طول دوره دولت دوازدهم کلیه آلودگی‌ها و آلاینده‌های حوزه جنوب تهران، شهرستان ری، ورامین، اسلامشهر، گلستان و واوان مرتفع و محیط زیست مردم عزیز منطقه پاکسازی و بهبودی اساسی پیدا کند».
گرچه منظور دقیق او از «محیط زیست مردم عزیز منطقه» چیست، را کسی نمی‌داند اما به طور کلی این پرسش در ذهن نقش می‌بندد که مگر محیط زیست قابل حبس شدن در مرزها است که چالش‌ها یا فرصت‌های آن محدود به مردم همان منطقه خاص باشد! و در ثانی اگر سازمان محیط زیست توانایی اقدامی خاص برای بهبود محیط زیست را دارد، چرا این کار را از فرودگاه امام شروع نمی کنه!
*بودجه‌ای که برای کلانتری آمد و برای ابتکار نه!
اوایل مردادماه امسال، مدیرکل حفاظت محیط زیست تهران، از تخصیص ۷۰ میلیارد تومان اعتبار برای کنترل بوی نامطبوع اطراف فرودگاه امام، خبر داد و گفت: «در حال حاضر مشغول تهیه و تدوین پروژه‌های آب و فاضلاب و محیط زیست هستیم تا با این اعتبار اولیه بتوانیم اقداماتی را در خصوص این موضوع با توجه به شناسایی ۲۸ کانون بو در منطقه اجرایی کنیم».
از جمله عجایب این خبر تبعیض آشکار دولت میان دو معاون رئیس جمهور بود. چرا که این اعتبار در دولت نخست حسن روحانی به بهانه محدودیت‌های اعتباری دولت به سازمان محیط زیست تخصیص داده نشد ولی درست در روزهایی که فشار اقتصادی بر کشور جهشی چشم‌گیر داشت، تخصیص اعتبار صورت گرفت.
هر چند تمامی این صحبت‌ها در حالی است که به رغم عدم تغییر بدنه کارشناسی، مرور اظهارنظرهای مدیران سازمان محیط زیست در دولت نخست روحانی، نشان دهنده تناقض‌ها و تفاوت‌هایی آشکار با اظهارنظرهای مدیران این سازمان در دولت دوم روحانی است.
تیرماه ۱۳۹۶ناصر مهردادی مدیرکل وقت حفاظت محیط زیست استان تهران از شناسایی ۱۹ واحد منبع انتشار بوی نامطبوع مسیر و حاشیه فرودگاه امام در سه بخش اساسی فاضلاب شهری، دامداری‌ها و پسماندها خبر داده بود.
اواخر شهریورماه همان سال هم ولی الله محمدی رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان اسلامشهر گفته بود:«بخش عمده‌ای از تخلفات زیست محیطی این منطقه شامل تخلیه نخاله و آتش زدن ضایعات شبانه انجام می شود».
وی گفته بود برای مقابله با این آلودگی‌ها؛ «ضمن تشدید برخود با تخلفات زیست‌محیطی، برنامه گشت شبانه نیز طی نیمه دوم سال جاری در این منطقه اجرا خواهد شد»، وعده‌ای که البته هرگز گزارش آماری از نتایج آن ارائه نشده بود.
همزمان با افتتاح و راه‌اندازی سیستم تصفیه فاضلاب گاوداری با شش هزار راس گاو در هفته دولت سال ۱۳۹۶ هم استاندار وقت تهران سید حسین هاشمی، «گاوداری‌ها را از جمله منابع ایجاد بوی نامطبوع فرودگاه بین المللی امام خمینی به تهران برشمرد» و گفت: «به طور نمونه این واحد گاوداری از جمله منابع مهم ایجاد آلودگی بو در این مسیر بود».
در همان مراسم، ناصر مهردادی مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران با اشاره به شناسایی ۲۴ کانون بو نامطبوع در مسیر فرودگاه بین المللی امام خمینی به تهران، گفت: «به لحاظ تعداد راس موجود در دامداری های این منطقه، دامداری‌ها از سهم ۲۰ درصدی در بوی نامطبوع مسیر فرودگاه برخوردراند».
البته او در همان مراسم تاکید کرد: «علاوه بر کانون‌های موجود در منطقه اطراف دامداری‌ها، همچنان شاهد کانون‌های دیگر بو در مسیر فرودگاه امام هستیم و خوشبختانه از دو دامداری بزرگ و آلاینده این مسیر یک دامداری موفق شد امروز سیستم تصفیه فاضلاب خود را افتتاح و راه اندازی کند و دامداری دوم نیز در حال انجام فرآیندهای این اقدام است».
مهردادی ادامه داد:« بنابراین پیش بینی‌ها با اقدام‌های صورت گرفته شاهد کاهش ۳۰ درصدی بوی نامطبوع مسیر فرودگاه بین المللی امام خمینی به تهران خواهیم بود و برای رفع ۷۰ درصد بوی نامطبوع باقی مانده ناشی از سایر کانون‌ها از جمله فاضلاب های شهری و مراکز دفن پسماند همچون آرادکوه نیز اقدام هایی در حال پیگیری است».
این پرسش هنوز به قوت خود باقی است که چطور دولت به یک معاون خود کمک می‌کند تا چالشی را رفع کند و برای معاون دیگر خود سنگ اندازی می‌کند؟ سازمان برنامه چه رابطه ویژه ای با عیسی کلانتری دارد و چه نفعی از او می‌برد که حاضر است برای درخواست‌های وی، بودجه هایی مشخص تخصیص دهد اما برای معصومه ابتکار نه!