نه حصاری برایش مانده، نه دری و نه پیکری … صحبت از خانه «علی امینی» است، نخست وزیر دوران پهلوی که حد فاصل کارخانه قند را باید چندبار بالا و پایین کرد تا شاید نشانه‌هایی از آن را بتوان پیدا کرد.
به گزارش راگانیوز به نقل ازایسنا، محدوده‌ی خانه «علی امینی» (نخست وزیر دوره محمدرضا پهلوی) آنقدر دستخوش تغییرات شده که حتما یقین پیدا می‌کنی که خرابش کرده‌اند، اما بعد از پرس و جو از مکانیکی‌های اطراف کارخانه قند، متوجه می‌شوید این دو خانه در میان جریان درآمدزای آپارتمان‌سازی محصور شده‌اند.
خانه‌های ییلاقی قاجاری که در باغ معروف «فخرالدوله» در کنار جاده قدیم قم هستند، حالا شبیه به خرابه‌هایی شده‌اند که تاریخ را فریاد می‌زنند. با توجه به استفاده از معماری به سبک اروپایی، سبک معماری ایرانی هم در ایوان‌ها و ستون‌هایش به کار رفته است. ستون‌هایی که در ایوان خانه نفس‌های آخر را می‌کشند، ذهن را به معماری تخت جمشید و معابد یونان می‌برد.
درِ خانه امینی را گِل گرفته‌اند و لودری هم حاضر و آماده کنارش گذاشته‌اند تا در اولین فرصت با خاک یکسان و فریاد تاریخ را در آنجا خفه کنند. هیچ خبری هم از حفظ حریم یا عرصه تاریخی میراث فرهنگی وجود ندارد!
خانه «فخرالدوله» (دختر مظفرالدین شاه) را هم افغانیان مهاجر تصاحب کرده‌اند، در و پنجره‌اش را مثل فیلم‌های ترسناک خارجی که از ترس طاعون تخته می‌بستند، پوشانده‌اند. به محض اینکه صدای یک غریبه را می‌شنوند، سگ‌هایشان را که دست کمی از بزرگی یک گوساله ندارند رها می‌کنند، به نشانه اینکه باید هرچه سریعتر آنجا را ترک کنید!
آپارتمان‌های بلند قامت هم اطراف خانه‌های قاجاری مثل قارچ سمی در حال رشد هستند. آینده اینجا برای هر رهگذری روشن است؛ اینکه تا چند سال آینده به جای همین چند درخت باقیمانده از باغ فخرالدوله، یک ساختمان سبز خواهد شد.
حکایت چهار خشت خرابه
مسوول سابق میراث فرهنگی شهرری که در زمان مسوولیتش برای مرمت خانه‌های تاریخی اقداماتی انجام داده و هیچکدام به سرانجام نرسید، به خبرنگار ایسنا می‌گوید: مالک هر دو ساختمان سازمان اوقاف و امور خیریه است و مالکان شخصی در پیرامون آن در حال ساخت وساز هستند. در زمان مدیریت بنده توافق شد که با توجه به حفظ حریم درجه یک بنا در اطراف آن، ساخت و ساز انجام شود، اما مردم مقابل فرمانداری تجمع می‌کردند که «چهار خشت خرابه» که حریم نمی‌خواهد. پس از آن مجوز ساخت در اطراف آن داده شد.
حمید عبدلی بیان می‌کند: در آن زمان آقای بهروز جلالی، معاون وقت سازمان میراث فرهنگی استان را دعوت کردیم تا این خانه‌ها مرمت شود و از بین نرود، موافقت‌هایی هم با شهردار وقت صورت گرفت تا بودجه‌ای برای مرمت آن در نظر بگیرد و خانه‌هایی که در اطراف آن ساخته می‌شوند، نمای خوبی داشته باشند.
او با بیان اینکه اوقاف اجازه تامین بودجه در اعتبارات استانی و ملی را برای مرمت به میراث فرهنگی نمی‌دهد، اظهار می‌کند: در شهرستان ری دو اوقاف حضرت «عبدالعظیم (ع)» و «ملّاکنی» وجود دارد. متاسفانه از سال 93 بیشتر آثار تاریخی ری در حوزه همین اوقاف‌ها قرار گرفته که این امر دست میراث فرهنگی را بسته است.
دید مالی اوقاف به میراث فرهنگی
این کارشناس میراث فرهنگی ادامه می‌دهد: شهرداری فکر می‌کرد خانه فخرالدوله مربوط به آنهاست، در حالی که آن خانه برای اوقاف است. اوقاف هم می‌گوید باید بهره بردار خودم باشم و اگر شما مرمت می‌کنید، باید به ما بدهید تا در کنار آن مغازه تجاری بسازیم. سازمان اوقاف در کل به آثار تاریخی به دید مالی نگاه می‌کند نه ملی.
عبدلی اضافه می‌کند: ما قصد داشتیم یک مرکز تفریحی با بودجه شهرداری در اطراف آن بسازیم که سازمان اوقاف گفت باید ما بهره‌بردار آن باشیم، در غیر این‌صورت موافقت نمی‌کنیم. من خیلی این موضوع را پیگیری کردم، اما همان طور بی نتیجه ماند. حتی در دوره‌ای مدیران کل استان دعوت شدند که قدرت اجرایی نداشتند، از سوی دیگر سازمان میراث فرهنگی هم بودجه‌ای نداشت، بنابراین موضوع همین طور بلاتکلیف ماند.
او همچنین درباره ثبت ملی این خانه‌ها اظهار می‌کند: زمانی یک اثر ثبت ملی می‌شود که آن را مرمت کنند، من در زمان مدیریتم قول این کار را از محمدحسین فرمهینی فراهانی (مدیر کل وقت میراث فرهنگی) گرفتم، اما میراث فرهنگی در مدیریت جدید به کمبود نقدینگی خورد و متاسفانه نمی‌تواند کاری انجام دهد و این خانه‌ها همین طور مانده اند.
این کارشناس میراث فرهنگی که مدرک دکترای تاریخ دارد اظهار می‌کند: این اثر باید مرمت شود. اثر تاریخی یک کشور هویت ملی آن است. در مصر یک تپه باستانی در شن‌زارها درست می‌کنند و آن را به منطقه گردشگری جهانی تبدیل می‌کنند. ما داشته‌هایمان را داریم و بیشترین سلسله‌های تاریخی در این کشور رفت و آمد داشتند، اما متاسفانه این چنین با آثارمان برخورد می‌کنیم.
عبدلی با تاکید بر اینکه اگر میراث فرهنگی اجازه ندهد، اداره اوقاف هم نمی‌تواند آنجا را تخریب کند، بیان می‌کند: براساس ماده 6 قانون میراث فرهنگی، تخریب کننده آثار میراث فرهنگی مجازات می‌شود.
او می‌گوید: آثارمان را از کشورهای دیگر پس می‌گیریم و آن را همه جا جار می‌زنیم و شعار می‌دهیم، اما برای حفظ آنچه در کشور خودمان است تلاش نمی‌کنیم. حفظ آثار میراث فرهنگی مستلزم همکاری اداره اوقاف، شهرداری، فرمانداری و میراث فرهنگی است و هماهنگ کننده این کار باید سازمان میراث فرهنگی باشد.
اوقاف با میراث فرهنگی مشارکت نمی‌کند
امیرمسیب رحیم‌زاده، مسوول فعلی میراث فرهنگی شهرری نیز در این باره به خبرنگار ایسنا بیان می‌کند: این خانه‌ها مالک خصوصی دارند و زمانی که برای ثبت ملی آن اقدام کردیم، اوقاف با آن موافقت نکرد. اوقاف فکر می‌کند جایی که ثبت می‌شود، از تملکش خارج می‌شود. اوقاف با میراث فرهنگی در این زمینه مشارکت نمی‌کند و ما هم نمی‌توانیم برای مرمت اثری که ثبت نشده بودجه تعیین کنیم.
او می‌گوید: مالکیت خانه فخرالدوله با شهرداری است. ما برای مرمت این خانه با شهرداری مکاتبه کرده‌ایم، اما شهرداری به صورت شفاهی موافقت کرده و اول از همه باید محارز (نگهبان) را از خانه بیرون کنند تا اقدامات دیگر صورت بگیرد.