خرمشهر آرمیده بر کرانه اروند

 

براگا نیوز به نقل از فارس ن، خرمشهر این دیار آرمیده بر کرانه اروند، همواره موقعیتی بی‌بدیل داشته و به‌خصوص در چند قرن اخیر نگاه ناپاک دشمنان این سرزمین همواره معطوف به‌ این خطه زرخیز بوده است. این بندر مهم دو بار به اشغال استعمارگران درآمد.

ابتدا استعمار پیر انگلیس در سال 1856 میلادی این بندر را به اشغال خود درآورد و 27 سال بعد یعنی در سال 1883 میلادی ارتش عثمانی خرمشهر را بار دیگر اشغال کرد. خرمشهر تا پیش از آغاز جنگ تحمیلی مهم‌ترین بندر تجاری ایران و به سخن دیگر گلوگاه اقتصاد کشور بود. به‌همین دلیل یکی از مهم‌ترین اهداف ارتش متجاوز عراق در روزهای نخست جنگ اشغال خرمشهر بود.

این شهر بعد از 33 روز مقاومت حماسی سقوط کرد، اما امروز سالروز آزادی این شهر قهرمان است و گفتن از تلخی‌ها کج‌ سلیقگی است.

بی‌شک لحظه لحظه‌های دفاع قهرمانانه مردم ایران در برابر متجاوزان به این آب و خاک، بر تارک تاریخ تلالویی جاودانه دارد و نسل‌های آینده به آن می‌بالند.

تردیدی نیست که فاتحان خرمشهر، افتخاری ابدی را برای ملت ایران رقم زدند و در این بین آنانی که دفاع مقدس را با روح و جسم خود تجربه کرده‌اند نقش مهمی در انتقال مفاهیم ایثار و شهادت و حماسه‌آفرینی‌ها دارند.

عظیم بابایی که امروز در کسوتی دیگر و به‌عنوان شهردار شهرری جامه خدمت به تن کرده است خود یکی از یادگاران دفاع مقدس است که گنجینه‌ای از خاطرات آن دوران را در سینه دارد. آنچه که در ادامه می‌خوانید حاصل گپ‌وگفت ما با این رزمنده و جانباز دوران دفاع مقدس است.

-در طول جنگ تحمیلی نیروهای ما پیروزی‌های زیادی به‌دست آوردند. به‌عنوان مثال آزادسازی فاو موفقیتی بود که حیرت تحلیل‌گران نظامی را به‌دنبال داشت با این حال چرا عملیات بیت‌المقدس از چنین جایگاه منحصربه‌فردی برخوردار شد؟

شما می‌دانید زمانی که عراق با ارتش مجهز خودش و حمایت قدرت‌های غرب و شرق و دشمنان منطقه‌ای ما، به مرزهای جنوب و غرب حمله کرد، مردم ما آمادگی دفاع را نداشتند.

ارتش هنوز هویت خود را بازیابی نکرده بود و ما هنوز سپاه و بسیج منسجمی نداشتیم. در این مرحله طبیعی بود که ارتش عراق پیروزی‌هایی را به‌دست آورد و بخش‌هایی از خاک ما را اشغال کند.

با نخستین پیام حضرت امام (ره) که فرمودند «ما چنان سیلی محکمی به صدام می‌زنیم که نتواند بلند شود، مردم و نیروهای مسلح روحیه گرفتند و جنگ وارد مرحله تازه‌ای شد که مرحله بازیابی و تثبیت نیروهای خودی بود.

در این مرحله ما موفق شدیم جلوی پیش‌روی نیروهای دشمن را بگیریم. مردم در حدود 33 روز با چنگ و دندان از خرمشهر دفاع کردند و با وجود خیانت‌های بنی صدر توانستند با مقاومتی جانانه، ارتش عراق را زمین‌گیر کنند. با عزل بنی صدر مرحله تازه‌ای در جنگ آغاز شد.

مدیریت جنگ به‌دست بچه‌های حزب‌اللهی افتاد و از این مرحله به بعد بود که عملیات‌های زیادی انجام و کار بیرون راندن ارتش عراق از شهرها و روستاهای کشورمان آغاز شد.

تا قبل از آزادسازی خرمشهر، بچه‌های ما چندین عملیات مهم انجام دادند که از جمله آنها می‌توان به عملیات‌های «فرمانده کل قوا»، «طریق‌القدس»، «فتح‌المبین» و … اشاره کرد و سرانجام عملیات بیت‌المقدس که نقطه عطفی در تاریخ جنگ تحمیلی بود.

-چرا ارتش عراق با تمام توان می‌خواست خرمشهر را در تصرف خودش نگه دارد؟

همان‌طور که می‌دانید ما با آزاد کردن خرمشهر، به مهم‌ترین بندر اقتصادی عراق یعنی بصره نزدیک می‌شدیم و می‌توانستیم دست عراق را از آب‌های آزاد و خلیج فارس کوتاه کنیم.

به‌همین دلیل هم بود که عراقی‌ها پیچیده‌ترین و سخت‌ترین موانع را در خرمشهر ایجاد کرده بودند به گونه‌ای که گذشتن از آن‌ها کار آسانی نبود.

تمام تحلیل‌گران نظامی که از کشورهای مختلف وارد خرمشهر می‌شدند با اطمینان کامل می‌گفتند که بازپس‌‌گیری خرمشهر توسط ایرانی‌ها امری غیرممکن است.

در همان روزها، صدام گفته بود اگر ایران بتواند خرمشهر را پس بگیرد من کلید بصره را به آنها می‌دهم. من فکر می‌کنم همین یک جمله صدام کافی است تا نسل جوان امروز به اهمیت حماسه‌ای که رزمندگان ما در روز سوم خرداد خلق کردند پی ببرد.

-به نظر می‌رسد دستاوردهای سیاسی عملیات بیت‌المقدس کمتر از دستاوردهای نظامی آن برای جمهوری اسلامی ایران نبود.

همین‌طور است. در حالیکه اشغال خرمشهر توسط عراق به‌عنوان آخرین و مهم‌ترین برگ برنده این کشور برای وادار ساختن ایران به شرکت در هرگونه مذاکرات صلح تلقی می‌شد، آزادسازی این شهر می‌توانست سمبل تحمیل اراده سیاسی جمهوری اسلامی بر متجاوز و اثبات برتری نظامی ما باشد.

بر همین اساس، با توجه به اینکه منطقه عمومی غرب کارون آخرین منطقه مهمی بود که همچنان در اشغال عراق قرار داشت، از یک سو فرماندهان نظامی ایران برای انجام عملیات در این منطقه اشتراک نظر داشتند و از سوی دیگر عراق نیز که طراحی عملیات آزادسازی خرمشهر را پس از عملیات فتح‌المبین قطعی و مسجل می‌دانست، با در نظر گرفتن اهمیت این شهر و جایگاه آن در دفاع از بصره، به ضرورت حفظ این منطقه معتقد بود.

از این رو بلافاصله پس از اتمام عملیات فتح‌المبین، در حالیکه قوای ارتش عراق در منطقه عمومی خرمشهر تقویت می‌شدند، به تمام یگان‌های تحت امر قرارگاه مرکزی کربلا دستور داده شد تا ضمن بازسازی و تجدید قوا، به شناسایی و طراحی عملیات مشغول شوند.

-گفته شد یکی دیگر از دلایل اهمیت عملیات بیت‌المقدس میزان خسارت وارد شده به ارتش متجاوز عراق بود.

بله. نیروهای ما در این عملیات بیش از 19 هزار اسیر گرفتند که در تاریخ جنگ‌های معاصر کم‌ سابقه است. هزاران نفر از نیروهای عراقی کشته شدند، ده‌ها فروند هواپیمای جنگی دشمن سرنگون شد و صدها تانک به ‌آتش کشیده شد. بعد از عملیات بیت‌المقدس ارتش عراق دیگر نتوانست حالت تهاجمی به خود بگیرد و به‌اصطلاح ورق به نفع ما برگشت.

شما به موانع و مشکلاتی که بر سر راه آزادسازی خرمشهر وجود داشت اشاره کردید، با این اوصاف مهم‌ترین عامل پیروزی بچه‌های ما چه بود؟

توکل به‌ خدا مهم‌ترین عامل پیروزی در عملیات بیت‌المقدس بود. عامل مهم دیگر فرماندهی حکیمانه حضرت امام (ره) بود و بالاخره خلاقیت، جسارت و شجاعت فرماندهان جوان ما عامل دیگری شد تا عملیات بیت‌المقدس به نقطه عطفی در جنگ تحمیلی تبدیل شود.

اگر امروز شما زندگی‌نامه فرماندهان و فاتحان خرمشهر را مرور کنید، خواهید دید که اغلب فرماندهان عملیات، جوانان کمتر از 30 سال بودند. آنها پیروزی‌هایی را خلق کردند که امروز بیشتر به یک معجزه شباهت دارد.

-شما جزو نخستین کسانی بودید که بعد از آزادی خرمشهر وارد این شهر شدید؛ از آن لحظه‌های باشکوه بگویید.

من در آن زمان در قرارگاه نجف و جزو نیروهای اطلاعات عملیات بودم. قرار بود ما در غرب عملیاتی انجام بدهیم و بخشی از نیروهای دشمن را مشغول خودمان کنیم تا نیروهای عمل‌کننده با سهولت بیشتری بتوانند عملیات بیت‌المقدس را به انجام برسانند که البته این نقشه بعداً تغییر کرد. ما روز چهارم خرداد 61 وارد خرمشهر شدیم.

هرکسی که وارد خرمشهر می‌شد به مسجد جامع می‌رفت تا نماز شکر به‌جای آورد البته خرمشهر با آنچه که ما در ذهن داشتیم تفاوت‌های بسیاری پیدا کرده بود.

دیگر نه خبری از آن نخل‌های سر به آسمان ساییده بود و نه … اما بچه‌ها خاک سرخ خرمشهر را توتیای چشمانشان می‌کردند. توصیف آن لحظه‌های تکرار ناشدنی برای من حقیقتا سخت است.

-سال‌ها از پایان جنگ تحمیلی می‌گذرد اما حتما شما هم با من هم‌عقیده هستید که ارزش‌های دفاع‌ مقدس را نباید فراموش کرد. شما به‌عنوان شهردار ری چه برنامه‌های عملی برای حل مشکلات خانواده‌های شهدا در نظر دارید؟

ما گروه ویژه‌ای را فعال کردیم که وظیفه آن به‌طور خاص رسیدگی به مشکلات خانواده‌های شهداست. البته منظورم مشکلاتی است که به‌نوعی به‌ حوزه مدیریت شهری مربوط می‌شود. بسیاری از پدران و مادران شهدا که به سن کهولت رسیده‌اند به‌تنهایی قادر به پیگیری مسائل و مشکلات خود نیستند.

امسال همچنین قرار است کنگره بزرگداشت شهدای منطقه 20 را برگزار کنیم. در اطراف شهرری 30 روستا داریم و یکی از برنامه‌های امسال برگزاری کنگره‌ای برای شهدای روستاهای ری و تجلیل از خانواده‌های آن‌هاست.

طرحی را آماده کردیم که بر اساس آن نخبه‌ها و استعدادهای درخشان ایثارگران را به‌خصوص در روستاها شناسایی و از آن‌ها تجلیل کنیم. برنامه دیگر ما شناسایی و حمایت از رتبه‌های برتر کنکور است. سعی می‌کنیم از این جوان‌ها حمایت‌های معنوی و مطالعاتی داشته باشیم.

 

اهداف عملیات بیت‌المقدس

مهم‌ترین اهدافی که در این عملیات دنبال می‌شد، عبارت بودند از انهدام بیش ‌از دو لشکر از نیروهای دشمن، آزادسازی حدود 5 هزار و 400 کیلومتر مربع از خاک ایران، از جمله شهرهای خرمشهر، هویزه و پادگان حمید.

خارج‌شدن شهرهای اهواز، حمیدیه و سوسنگرد از برد توپخانه دشمن، تأمین مرز بین‌المللی (حدفاصل پاسگاه طلائیه تا شلمچه)، آزادسازی جاده اهواز – خرمشهر و خارج شدن جاده اهواز – آبادان از برد توپخانه دشمن.

طرح عملیات

در طراحی عملیات، تهاجم از طریق عبور از رودخانه کارون و پیش‌روی به‌سوی مرز بین‌المللی و سپس آزادسازی خرمشهر مد نظر قرار گرفته و چنین استدلال شد که حمله به‌ جناح دشمن، که عمدتا به سمت شمال آرایش گرفته بود، عامل موفقیت عملیات است.

همچنین، شکست خطوط اولیه دشمن و عبور از رودخانه و گرفتن سرپل در غرب کارون تا جاده آسفالته اهواز – خرمشهر به عنوان اهداف مرحله اول و ادامه پیش‌روی به سمت مرز و تأمین خرمشهر به عنوان اهداف مرحله دوم تعیین شدند.

بر همین اساس، محورهای عملیاتی هریک از قرارگاه‌ها بدین ترتیب تعیین شد. در محور شمالی؛ قرارگاه قدس با عبور از رودخانه کرخه باید عملیات می‌کرد.

در محور میانی؛ قرارگاه فتح با عبور از رودخانه کارون و پیش‌روی به سمت جاده اهواز – خرمشهر باید وارد عمل می‌شد و بالاخره در محور جنوبی؛ قرارگاه نصر باید با عبور از کارون و پیش‌روی به سمت خرمشهر عملیات را تکمیل می‌کرد.

اعتراف دشمنان

روزنامه گاردین چاپ انگلستان درباره فتح خرمشهر می‌نویسد: «سقوط خرمشهر یعنی سقوط آخرین و مهم‌ترین افتخار جنگی عراق که ایرانی‌ها با بازپس گرفتن آن، این برگ برنده را که به وسیله آن عراق می‌کوشید ایران را پای میز مذاکره بکشاند، از دست بغداد ربودند.»

همچنین وزیر امور خارجه آمریکا «الکساندر هیگ» رسما در شورای امور خاورمیانه وزارت خارجه‌شان می‌گوید: «پیروزی‌های اخیر ایران در جنگ با عراق برای آمریکا نگران‌کننده است و منافع غرب به‌خصوص آمریکا را در منطقه به خطر انداخته است.

نتایج عملیات

طی عملیات بیت‌المقدس 5 هزار و 38 کیلومتر مربع از اراضی اشغال شده از جمله شهرهای خرمشهر و هویزه و نیز پادگان حمید و جاده اهواز – خرمشهر آزاد شد.

علاوه بر این شهرهای اهواز، حمیدیه و سوسنگرد از تیررس توپخانه دشمن خارج و همچنین 180 کیلومتر از خط مرزی در اختیار نیروهای ایران قرار گرفت. با فتح خرمشهر، برتری نظامی ایران بر عراق مورد تأیید کارشناسان و تحلیل‌گران نظامی قرار گرفت.

فتح خرمشهر موجب انفعال ارتش عراق شد به گونه‌ای که نظامیان عراقی تا مدت زیادی نتوانستند از لاک دفاعی خارج شوند. عملیات بیت‌المقدس موجب شد تا کشورهای عرب منطقه به تقویت مالی و نظامی عراق مبادرت ورزند.