آرامگاه ابن بابویه نخستین گورستان شهرری و دومین گورستان تهران که بسیاری از مشهورترین چهره‌های ایران در آن مدفون شده‌اند، روزگار چندان خوشایندی را پشت سر نمی‌گذارد و علی‌رغم تلاش‌ها برای بازسازی بخش‌‌هایی از آن، وضعیت آشفته این قبرستان تاریخی نگران کننده است و اوضاع آنچنان عجیب است که یافتن قبر چهره‌های شهیر نیز به سادگی ممکن نیست.
به گزارش راگانیوز به نقل از «تابناک»، بقعه ابوجعفر معروف و ملقب به شیخ صدوق ابن‌بابویه که در آرامگاهی به همین نام قرار دارد، در خیابان ابن‌بابویه و بالاتر از سه‌راه ورامین شهر ری در شهر تهران واقع است. آرامگاه این عالم شهیر سده چهارم هجری قدمتش به دوره قاجار و به زمان فتحعلی شاه می‌رسد.
تصویر تاریخی از ابن باویه
بنابر روایات معتبر و مستند، مزار شیخ صدوق از نظر‌ها پنهان بوده تا این که سیل عظیمی در شهر ری به وقوع می‌پیوندد و زمین شکافته شده و مزاری پیدا می‌شود که متعلق به شیخ صدوق بوده که پس از نهصد سال همچنان سالم و بدون آسیب باقی مانده بود و به همین دلیل پادشاه وقت دستور می‌دهد که در این مکان آرامگاهی ساخته شود.
علامه مرعشی یکی از روحانیون حاضر بر پیکر این بزرگوار می‌گوید: «من دست او را بوسیدم، دیدم که پس از گذشت نهصد سال از دفن، دستش بسیار نرم و لطیف بود و حتی خاطرم هست که ناخن یکی را گرفته و ناخن دیگر را نگرفته بود.»
قبر مرحوم شیخ صدوق به واسطه ویرانی شهر هشت هزار ساله ری به دست چنگیز خان مغول و خوارزمشاهیان و تیموریان و سیل‌های مهیب و سخت، چندین مرتبه ویران و سر‌انجام در زمان قاجار بنای کنونی آن احداث شد، که اکنون از جمله بقعه‌های شاخص از لحاظ معماری در دوره قاجار محسوب می‌شود.
از جمله چهره‌های سرشناسی که در آرامگاه ابن بابویه مدفون هستند می‌توان به غلامرضا تختی، علامه طباطبایی، علی اکبر دهخدا، دکتر سید حسین فاطمی، رحیم موذن‌زاده اردبیلی، میرزاده عشقی و هادی اسلامی اشاره کرد و به همین دلیل و همچنین قدمت تاریخی این مجموعه که حتی در سنگ قبر عامه دفن شدگان نیز مشهود است، در سال ۱۳۷۵ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
آرامگاه ابن‌بابویه، آرامگاه‌های خانوادگی و قدیمی، عجیب و غریبی دارد که هر زیارت‌کننده‌ای را وسوسه می‌کند به داخلشان نگاهی بیندازد اما اگر قبلاً سری به این بافت تاریخی زده باشید و پس از یک یا دو دهه به ابن باویه دوباره مراجعه کرده باشید، افسرده خواهید شد، چرا که نه تنها بخشی از بافت تاریخی این قبرستان از بین رفته، بلکه تخریب‌های جدی در سطوح مختلف نیز صورت پذیرفته است.
نکته عجیب تر اینکه طرح توسعه آرامگاه شوخ صدوق در دستور کار قرار گرفته و بخشی از قبرهای اطراف آرامگاه سابق عملاً در ذیل این آرامگاه رفته‌اند و ساختمان تاریخی حین آرامگاه شیخ صدوق نیز در حال تخریب است و این در حالی است که ابن باویه برخلاف حرم امام رضا (ع) با حجم بالای زائران مواجه نیست که چنین بنای عظیمی را نیاز داشته باشد و اساساً چنین توسعه‌ای که منجر به نابودی بنای سابق می‌شود، ضروری نداشت.
به واسطه خاک آهکی که در گذشته در قبرها استفاده می‌شده و عدم تقویت و کود و آبریزی به موقع برای درختان ابن باویه، تعداد بالایی از درختان این قبرستان تاریخی که فضای دلنشینی را برای هر زائر پیش می‌آورد، خشک و قطع شده و بافت گیاهی این محدوده به شدت به خطر افتاده و ظاهراً برای توقف این روند، به تازگی چاه آبی در ابن باویه در نظر گرفته شده و آبیاری درختان از سر گرفته شده که طبیعتاً کافی نیست.
اگرچه طبق نامه وزارت کشور به سازمان‌های ذی‌ربط از جمله شهرداری و فرمانداری، دستور منع دفن مردگان در این محدوده به منظور حفظ یادگار به جای مانده از پیشینیان صادر شد اما به واسطه آنکه چنین اتفاقی منجر به متروک شدن این فضا می‌شود، در سال‌های اخیر با هدف تامین بخشی از هزینه‌های این قبرستان و همچنین بازگرداندن مردم این مجموعه، واگذاری قبر به مردم آزاد شده و اموات تازه‌ای در ابن باویه دفن شده‌اند.
«طرح باغ مشاهیر» از جمله طرح‌هایی بود که به منظور ساماندهی این مکان در سال ۷۳ از سوی شهرداری پیشنهاد و با در نظر گرفتن اعتباراتی آغاز شد، تخریب حدود ۴۰۰ مقبره از مقابر قدیمی این گورستان را به منظور مسطح سازی زمین های محوطه آرامگاه به دنبال داشت اما عدم هماهنگی‌های لازم با صاحبان مقابر و مسئولان سازمان میراث فرهنگی ناتمام باقی ماند به طوری که تا‌کنون نیز اقدامی جهت ساماندهی مقابر این آرامگاه انجام نشده است.
البته شواهد نشان می‌دهد چنین طرحی از ابتدا نیز چندان دقیق نبوده، چرا که شیب ابن باویه با حذف چند هزار قبر نیز قابل یکسان سازی نیست و به واسطه آنکه روزگاری تپه بوده، از فراز و نشیب فراوانی برخوردار است و نمی‌توان چنین طرح‌هایی را به همین سادگی برایش اجرا کرد اما به هر حال بعید نیست به قیمت نابودی گروهی از قبرهای مردم، طرحی اجرا شود.
وضعیت کنونی قبرستان به گونه‌ای که نگارنده امروز موفق به یافتن قبر بستگانش در این مجموعه نشد و اساساً هیچ مسئولی نیز وجود نداشت که بتواند محل قبور را راهنمایی کند و به واسطه غیرمنظم دفن کردن اموات در یک سده اخیر، وضعیت این مجموعه بسیار آشفته است و آنچه از این آشفتگی دردآورتر است، استمرار این وضعیت و بی‌توجهی مسئولان امر برای تغییر اوضاع این قبرستان تاریخی است.
[jwplayer mediaid=”18510″]