رخدادهای مهم نجومی درسال1399

 برای علاقمندان به هر زمینه‌ای، مرور مهم‌ترین اتفاقات و دستاورد‌های سال گذشته، همیشه بسیار جذاب بنظر می‌رسد. در دنیای علم و نجوم هم اینگونه است. سال گذشته اتفاقات بسیار مهم و هیجان انگیزی در بخش صنایع فضایی و نجوم رخ داد. در این مطلب به مرور مختصر این رخداد‌ها می‌پردازیم.

سال ۱۳۹۹ برای سیاره‌ی سرخ، سال مهمی بود. نه تنها کاوشگر «اینسایت» ناسا توانسته صد‌ها مریخ‌لرزه را بر روی این سیاره شناسایی کند، بلکه مدارگرد «مارس اکسپرس» اروپا نیز نشانه‌های زیادی از وجود دریاچه‌های نمکی زیرسطحی در جنوبگان این سیاره کشف کرده است. در سال ۲۰۲۰ میلادی سه فضاپیمای جدید به سمت مریخ پرواز کرده‌اند، زیرا امسال فاصله‌ی مریخ تا زمین به کمترین مقدار خود طی دوره‌های ۲۶ ماهه رسیده است. اوایل امسال امارات متحده‌ی عربی، مدارگرد «الامل» را به سمت مریخ پرتاب کرد. این مدارگرد دارای طیف‌سنج مادون قرمز و ماورا بنفش است و مقرر گردیده تا گرد و خاک، آب و یخ موجود در مریخ را مورد بررسی قرار دهد. چین نیز مدارگرد، مریخ‌نورد و سیستم فرود خود را با نام «تیانون-۱» به سمت مریخ پرواز داده است. مدارگرد چینی پس از چند ماه گشت زدن به دور مریخ، مریخ‌نورد را بر روی مریخ فرود می‌آورد تا به دنبال نشانه‌های حیات بگردد. ناسا نیز مریخ‌پیمای «استقامت» را به سمت مریخ فرستاد و توانست آن‌را با موفقیت بر روی سیاره‌ی سرخ فرود آورد. بیشتر طراحی این مریخ‌پیما از مریخ‌پیمای «کنجکاوی» الهام گرفته شده است. فرود استقامت بر روی مریخ و فرستادن صدا و تصویر از مریخ یکی از مهم‌ترین اخبار نجوم در سال گذشته بوده است.

دانشمندان چینی گزارشی را در سال ۱۳۹۹ منتشر کردند که در آن آنالیز ماده‌ای عجیب بر روی طرف دورتر ماه وجود داشت. سال گذشته کاوشگر «یوتو-۲» از ماموریت «چانگ-ای۴» چین ماده‌ای جدید و مشابه ژل را بر روی ماه کشف کرد و دانشمندان چینی امسال آنالیز آن‌را منتشر کردند. این ماده‌ی شیشه‌ای، رنگ سبز تیره دارد و ساختار آن مانند این است که تکه‌های شکسته‌ی ماده‌ای معدنی را به هم جوش داده باشند. اطلاعات مربوط به این ماده توسط طیف‌سنج‌های مرئی و مادون قرمز نصب شده بر روی یوتو-۲ به‌دست آمده است. محققین حدس می‌زنند که این ماده در اثر برخورد یک جرم خارجی و یا در اثر فعالیت‌های فرسایشی ایجاد شده است.

یکی از زیباترین تصاویر نجوم در سالی که گذشت، مقارنه‌ی بسیار نزدیک بین مشتری و زحل بود. این دو سیاره در نیمکره‌ی شمالی لحظاتی پس از غروب آفتاب دقیقاً در کنار یکدیگر قابل رصد بودند. این مقدار نزدیکی مشتری و زحل در ۸۰۰ سال اخیر بی‌سابقه بوده است. در واقع مقارنه‌ی بین این دو سیاره، هر دو دهه یک بار رخ می‌دهد، ولی مقارنه‌ی امسال متفاوت بوده است.

هر چند نزدیک‌ترین ستاره به زمین بسیار مورد مطالعه قرار گرفته است، ولی هنوز هم اسرار در مورد آن زیاد است. با این حال، شاید به زودی اکثر این اسرار برملا شوند، زیرا در سالی که گذشت تحول عظیمی در این عرصه به‌وقوع پیوسته است. کاوشگر «پارکر» که برای مطالعه‌ی خورشید ماموریت خود را سال ۲۰۱۸ آغاز کرده بود، امسال شروع به ارسال اطلاعات جالبی از خورشید کرده است. امسال پارکر نشان داد که میدان مغناطیسی خورشید پیچیده است و از آن فاصله دارد. پارکر در تابستان امسال به نزدیک‌ترین فاصله از خورشید رسید و همه‌ی ۱۰ ابزار نصب شده بر روی آن به درستی شروع به کار کردند.

از زمانی که برنامه‌ی شاتل فضایی برای انتقال فضانوردان در سال ۲۰۱۱ به اتمام رسید، فضانوردان ناسا برای رفتن به ایستگاه فضایی بین‌المللی به روسیه متکی شده‌اند. امسال برای اولین بار کمپانی خصوصی «اسپیس ایکس» متعلق به ایلان ماسک، دو فضانورد آمریکایی را به ایستگاه فضایی رساند. پرواز این فضانوردان را ۱۰ میلیون نفر به صورت زنده مشاهده کردند. این دو فضانورد به مدت دو ماه در ایستگاه فضایی ماموریت خود را انجام دادند و مجدداً سوار بر فضاپیمای «دراگون» اسپیس ایکس شدند و به زمین بازگشتند. پس از آن نیز سه فضانورد ناسا و یک فضانورد از آژانس فضایی ژاپن، توسط فضاپیمای اسپیس ایکس به ایستگاه فضایی بین‌المللی منتقل شدند.

سیاه‌چاله‌ها در اندازه‌های مختلفی وجود دارند که بازه‌ی آن بین چند برابر خورشید تا میلیارد‌ها برابر خورشید گسترده است. با این حال، تا کنون وجود سیاه‌چاله‌های متوسط کمتر اثبات شده بود. امسال دانشمندان پس از یک سال رصد مداوم، توانستند امواج گرانشی ناشی از یک سیاه‌چاله را دریافت کنند که از ادغام دو سیاه‌چاله‌ی دیگر ایجاد شده است و ۱۴۲ برابر خورشید جرم دارد. ادغام این دو سیاه‌چاله انرژی معادل ۸ برابر جرم خورشید را به صورت امواج گرانشی آزاد کرده است.

سیاره‌ی ناهید جایی است که به نظر عاری از حیات می‌آید. دمای سطحی آن به حدی است که سُرب را ذوب می‌کند و فشار بر روی سطح آن نیز ۹۰ برابر سطح دریا‌های زمین است. با این حال دانشمندان در سالی که گذشت، نشان دادند که شواهدی از حیات بر روی ناهید را کشف کرده‌اند. آن‌ها وجود گاز «فسفین» را در ابر‌های این سیاره اثبات کردند. بر روی زمین میکروب‌ها گاز فسفین تولید می‌کنند، ولی این گاز تحت فشار و دمای بالا نیز به صورت خودبه‌خودی تولید می‌شود. با این حال حجم فسفین کشف شده در ابر‌های ناهید را نمی‌توان با پدیده‌های طبیعی توضیح داد.