۲۰ هیولایی که زندگی بشر را متحول کردند
روزنامه همشهری – زهرا خلجی: تاریخ بشر سراسر نوآوری و اختراع است، اختراع‌هایی که به درک و پیشرفت دنیا کمک کرده است. برخی از آن‌ها چه از نظر اندازه و چه از نظر اهمیت تاریخی بسیار عظیم هستند. فهرستی از ۲۰ ماشین غول‌پیکر که دنیا را به جایی راحت‌تر و بهتر برای زندگی تبدیل کرده‌اند پیش روی شماست؛ از چرخ و محور گرفته تا موشک سیاره‌پیما.
۱۹۶۹ پردازنده پیام رابط
در ۲۹ اکتبر ۱۹۶۹ لئونارد کلینراک و تیمش از دستگاهی به نام پردازنده پیام رابط برای ارسال نخستین پیام به کامپیوتر دیگری با سیستم APRANET استفاده کردند. لحظه ارسال این پیام مبدا استفاده از اینترنت شناخته شد و حالا دیگر دنیا بدون داشتن آن قابل تصور نیست. در واقع این ماشین هیولا نخستین روتر جهان بود.
۲۰۱۲ مریخ‌نورد کنجکاوی
جانشین مریخ‌نورد‌هایی مانند Spirit و Opportunity (که خدا رحمتشان کند) مریخ‌نوردی شد به نام کنجکاوی؛ مریخ‌نورد یکی از پیشرفته‌ترین فضاپیما‌های تاریخ بشر است که توانسته قدم به مریخ و سیاره‌های دیگر بگذارد و آزمایش‌های علمی انجام دهد. فرود موفق او برای ناسا یک موفقیت بزرگ به‌حساب آمد. فرود او به مریخ ثابت کرد که برنامه‌های فضایی همچنان می‌توانند اتفاقات جذاب و جدید رقم بزند.
۱۸۵۱ ماشین یخی مکانیکی
جان گوری، نخستین دانشمندی نبود که به‌دنبال دستگاه سردکن یا همان یخچال بود (البته آخری هم نبود)، اما او نخستین نفری بود که با ثبت اختراعش که یک ماشین سرد‌کننده بود، روند ثبت اختراع را در آمریکا به راه انداخت. هرچند بازار ماشین اختراعی او سرانجامی جز سقوط نداشت، اما ایده‌اش در آخر راه را برای سایر سازنده‌های یخچال‌های تجاری باز کرد و سیستم حمل‌ونقل، ذخیره‌سازی و خرید غذا توسط انسان را تغییر داد.
قرن چهارم پیش از میلاد/ چرخ و محور
همه می‌دانند اختراع چرخ اتفاق مهمی بود، اما این تنها بخشی از این اختراع بود و برای به حرکت درآمدن چیز دیگری احتیاج بود به نام محور که بتواند آن را به چرخش درآورد و به این ترتیب با اختراع محور، چرخ داستان جدید خودش را در زندگی انسان آغاز کرد. در واقع چرخ‌ها ۲۴۰۰ سال بعد آنقدر برای پیشرفت انسان وسیله بنیادی و جدایی ناپذیر است. به‌طور ساده بهتر است بگوییم اگر چرخ نباشد ما هم نیستیم.
۱۹۰۲ تهویه مطبوع برقی
در سال ۱۹۰۲ از ویلیز کریر که مهندس مکانیک ۲۵ ساله‌ای از غرب نیویورک بود، خواسته شد مشکل ظاهرا غیرقابل حلی را حل کند که آن ممانعت از چروک خوردن کاغذ مجلات در چاپخانه بروکلین بر اثر گرما بود. او با اختراع دستگاهی برای تهویه هوا این مشکل را حل کرد که در واقع نخستین دستگاه تهویه هوای برقی به‌حساب می‌آمد. این دستگاه آن زمان نیز به شکل فعلی با عبور دادن هوا از یک فیلتر و سیم‌پیچ‌های حاوی مایع خنک‌کننده، عمل می‌کرد.
۱۶۰۹ تلسکوپ گالیله
این دستگاه لزوما جزو بزرگ‌ترین ماشین‌های این فهرست به‌حساب نمی‌آید، اما تأثیرش در تاریخ بشر بسیار زیاد بوده است. درحالی‌که گالیله را به‌عنوان سازنده تلسکوپ نمی‌شناسند، اما این دانشمند ایتالیایی یکی از نخستین نفراتی است که آسمان و قمر‌های آن را کشف کرده است.
یوناس کپلر پس از او طراحی تلسکوپ را ارتقا داد و حالا تلسکوپ‌های مدرن زمینی و آسمانی یکی از بزرگ‌ترین دستگاه‌های موجود است و گالیله باید از این جهت به خودش افتخار کند.
۱۹۷۱ سی تی اسکن
اولین انسانی که درون دستگاه سی‌تی‌اسکن قرار گرفت در واقع خود سازنده آن بود. در سال ۱۹۷۱ وقتی مهندس زیست پزشکی سر گادفری نیوبلاد هانسفیلد سرش را اسکن کرد و تصویری کامپیوتری از تومور خود گرفت، درمان‌های پزشکی متحول شد. سی‌تی‌اسکن با تجمیع اشعه ایکس به سه جهت، به پزشکان اجازه داد بدون شکافتن بدن بیمار بتوانند درون او را ببینند. سرهانسفیلد برای این اختراعش جایزه نوبل پزشکی را برد.
۱۴۴۰ دستگاه چاپ
ما در این فهرست بزرگ‌ترین و مهم‌ترین اختراعات تاریخ را رتبه‌بندی نمی‌کنیم که اگر می‌کردیم دستگاه چاپ می‌توانست رتبه یک باشد. دستگاه چاپ یوهانس گوتنبرگ رسما از سال ۱۴۵۰ در آلمان شروع به تولید کرد، درست یک دهه پس از تولد نمونه اولیه. این دستگاه شیوه‌های قدیمی ساخت کتاب را متحول کرد. پیش از آن کاتبان و راهبان مجبور بودند به‌صورت دستی کتاب بنویسند. اما دستگاه چاپ به‌شدت هزینه کتاب را پایین آورد و برای میلیون‌ها نفر تحصیل را قابل دسترس کرد. دوران رنسانس با آن شروع شد و بسیاری از مجلات و روزنامه‌ها مجهز شدند، چیزی که برای کل سیستم دولتی یک نیاز مبرم بود.
اواخر قرن ششم پیش از میلاد/ جرثقیل
امروز منظره شهری ما پر است از وسایل ساخت‌وساز برج و بارو که اغلب برای نوسازی و توسعه شهر هستند. ۲۵۰۰ سال پیش نیز جرثقیل برای تغییر چهره شهر کمک کرد و ظاهر آن از کشاورزی به صنعتی تبدیل شد. بسیاری بر این باورند که این وسیله توسط یونانی‌ها در اواخر قرن ششم پیش از میلاد ساخته شده و بار‌های سنگین را برای ساخت معابد، ساختمان‌های دولتی و کانال‌ها بلند می‌کرده است. جرثقیل‌ها ماشین‌های ساده‌ای بودند با مکانیسمی ساده که از اهرم برای بلند کردن و حرکت دادن یا تغییر مسیر استفاده می‌کردند. کلمه جرثقیل بعد‌ها و در قرن ۱۳ به آن اطلاق شد که احتمالا به گردن بلند یک پرنده اشاره دارد.
۱۸۸۸ توربین بادی
جیمز بلیث، مهندس اسکاتلندی شاید نخستین نفری بود که توربین بادی تولید برق را ساخت. اما چارلز براش بود که وقتی آن را در حیاط پشتی عمارت کلیولند در سال ۱۸۸۸ گذاشت، آن را به‌کار انداخت. این توربین با قطر ۱۵ متر و ۱۴۴ تیغه ساخته شده از چوب سرو، ۱۲۰۰ وات نیرو تولید می‌کرد که برای روشن شدن ۱۰۰ چراغ رشته‌ای در خانه کافی بود. امروز طبق ادعای مؤسسه انرژی باد آمریکا، بیش از ۵۲ هزار توربین بادی در این کشور وجود دارد که می‌تواند برق ۲۵ میلیون خانه را تامین کند.
۱۹۰۸ اتومبیل Model T
اولین خودروی Model T در ۲۷ سپتامبر ۱۹۰۸ تکمیل شد. ساخته هنری فورد هرچند نخستین اتومبیل دنیا نبود، اما دنیای خودرو‌های آمریکایی را متحول کرد. فورد تا سال ۱۹۱۴ این زنجیره تولید مداوم و پرتحرک را در کارخانه‌های خود در دیترویت حفظ کرد. این نوآوری زمان و هزینه لازم برای ساخت ماشین را کم کرد و اجازه داد تا فورد قیمت را پایین بیاورد و ماشینی که آن زمان تین لیتزی شناخته می‌شد را با قیمت مقرون به‌صرفه برای قشر متوسط آمریکایی به بازار عرضه کند. با پایان سال ۱۹۲۳ نیمی از ماشین‌هایی که در خیابان‌های آمریکا رژه می‌رفتند، Model T بودند. Model T با ۴ سیلندر و ۲۰ اسب بخار قدرت، در نوع خودش بی‌نظیر و نخستین بود. با کمی تردید می‌توان گفت که Model T در تاریخ مهم‌ترین اتومبیل به‌حساب می‌آید.
ویرانگر مثل V-۲
رقابت فضایی با پرتاب موشک‌های اسپوتنیک یا آلن شپارد در سال ۱۹۶۱ شروع نشد، بلکه با موشک V-۲ نازی‌ها در سال ۱۹۴۲ کلید خورد. این موشک که زاییده مغز دانشمند موشکی آلمان ورنر ون براون با نام اختصاری V-۲ یا نام کامل ونگنس ویپن ۲ بود، چیزی نبود که دنیا قبلا دیده باشد. با استفاده از اکسیژن مایع و الکل، این نخستین موشک هدایت شده در مقیاس بزرگ بود. موشک پس از پرتاب ۶/۹ کیلومتر به آسمان رفت و توانایی این را داشت که ۳۲۱ کیلومتر از زمین با حمل یک کلاهک یک تنی فاصله بگیرد. در واقع V-۲ نخستین شیء ساخته شده به‌دست انسان بود که از جو خارج می‌شد. در پایان جنگ، ون براون تسلیم و برای ۳ دهه یکی از مهم‌ترین اعضای ناسا شد. او در ساخت ساترن ۵ که انسان را روی ماه فرود آورد نقش داشت.
موشکی که زاییده مغز دانشمند آلمانی – ورنر ون براون- با نام اختصاری V-۲ یا نام کامل ونگنس ویپن ۲ بود، چیزی نبود که دنیا قبلا دیده باشد. با استفاده از اکسیژن مایع و الکل، این نخستین موشک هدایت شده در مقیاس بزرگ بود
۱۹۴۶ ENIAC
اگر حالا جلوی یک کامپیوتر می‌نشینید و راحت کارتان را انجام می‌دهید و حتی قادرید آن را در جیبتان بگذارید مدیون دستگاه یکپارچه‌سازی عدد الکترونیکی ارقام یا اِنیاک هستید که پیش از این اندازه‌اش به بزرگی یک اتاق بود. این دستگاه که برای حل مسائل بزرگ عددی ساخته شده بود ۸۰ تن وزن و ۵۴۸ مترمربع مساحت داشت. ENIAC به‌عنوان یکی از نخستین و مدرن‌ترین کامیپوتر‌های جهان شناخته می‌شود. ENIAC از اجداد دستگاه‌هایی است که حالا زندگی مدرن شهری را امکان‌پذیر کرده است. این دستگاه همچنین به‌عنوان یکی از نخستین مراکز اطلاعاتی در دنیا به‌حساب می‌آید.
۱۹۳۵ DC-۳
سفر‌های آخر هفته کوتاه‌مدت ممکن نبود اگر افسانه‌ای به نام DC-۳ ساخته نمی‌شد. این هواپیمای دو موتوره با قدرت ۱۲۰۰ اسب بخار که از سوی شرکت هواپیمایی داگلاس ساخته شد با ارابه فرود تاشو و بدنه درخشان کرومی آسمان را برای پرواز به جایی امن‌تر و دوستانه‌تر تبدیل کرد. DC-۳ هواپیما‌ها را به وسیله حمل‌ونقلی قابل اعتماد، سریع و راحتی تبدیل کرد که توانست صنعت هوایی را به تجارتی ۷۰۰ میلیارد دلاری بدل کند.
۱۹۹۰ تلسکوپ هابل
در بلندای تپه‌های کالیفرنیای جنوبی، ادیون هابل ستاره‌شناس و تلسکوپش کشفی شگفت‌آور داشتند که دنیا حالا همان را ادامه می‌دهد. ۶ دهه بعد از آن قدرتمندترین تلسکوپ تاریخ به نام او زده شد. این تلسکوپ که به طول یک اتوبوس بزرگ، با مجموعه‌ای پیچیده از آینه‌ها، بازتاب‌دهنده‌ها و دوربین‌ها ساخته شده است، همچنان منظره‌ای بکر از جهان را به رخ می‌کشد. ناسا مدعی است که از زمان تلسکوپ گالیله، تلسکوپ هابل مهم‌ترین پیشرفت در علم نجوم است. این تلسکوپ از آوریل ۱۹۹۰ که شروع به‌کار کرده است، تولد ستاره‌ها، چشم‌انداز سیاهچاله‌های بزرگ و شتاب جهان را نشان می‌دهد.
۱۹۳۸ موتور جت هینکل HeS۳
هرچند این موتور با نام خانوادگی سازنده‌اش همخوانی ندارد، اما هینکل HeS۳ ساخته هانس ون اوهاین نخستین موتور جتی بود که منبع قدرت یک هواپیما شد؛ هواپیمایی به نام هینکل He ۱۷۸. هینکل HeS۳ بعد‌ها نشان داد چرا برای ساختش ۱۳ سال زمان صرف شده است.
۱۹۹۴ هواپیمای بدون سرنشین
ایده اولیه ساخت هواپیمای بدون سرنشین ابتدا در دهه ۸۰ به ذهن رسید، اما نخستین آزمایش پروازی آن تا سال ۱۹۹۴ در صحرای موهاوی انجام شد. از آن زمان پهپاد‌ها در ارتش آمریکا به‌وفور یافت می‌شود و شکل جنگ انسانی را تغییر داده است.
این نخستین مورد از انواع ماشین است که می‌تواند به جای انسان بجنگد. منتقدان پهپاد می‌گویند هواپیمای بدون سرنشین می‌تواند منجر به مرگ بی‌گناهان شود و خسارت‌های بی‌جا به‌دلیل اشتباه هوش مصنوعی برجای بگذارد، اما طرفدارانش معتقدند این هواپیما‌ها در مقایسه با سلاح‌های توپخانه‌ای دقت بیشتری دارند. اما خارج از جبهه نبرد، هواپیما‌های بی‌سرنشین می‌توانند در کار‌هایی جز جنگ هم به‌کار بیایند؛ مانند سرگرمی و حمل‌ونقل و رساندن بسته پستی. به هر حال پهپاد‌ها پتانسیل آن را دارند که روی زندگی تأثیرات متفاوتی بگذارند؛ تأثیراتی که هنوز تشخیص داده نشده است.
۱۸۵۴ آسانسور اوتیس
پیش از ابتکار الیشا اوتیس هم آسانسور یا به‌معنای آن زمان بالابر وجود داشت، اما به اندازه بالابر او امن نبود. در سال ۱۸۵۴ در نمایشگاه جهانی نیویورک اوتیس نوع جدیدی از بالابر را به نمایش گذاشت که به گفته خود اوتیس با بالابر ایمنی ساخته شده بود و می‌توانست درصورت خاموش شدن کابل‌ها، از سقوط آن جلوگیری کند. به این ترتیب آسانسور را از یک خطر ایمنی به قلب و روح کلانشهر‌ها تبدیل کرد. این ایده از زمان باقی مانده و همچنان شرکت آسانسورسازی اوتیس بزرگ‌ترین شرکت آسانسورساز جهان است. با رشد شهر‌ها سازنده‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که امنیت آسانسور‌ها را هم ارتقا بدهند.
۳۱۲ قبل از میلاد/قنات‌های رومی
زندگی بدون آب امکان‌پذیر نیست. برای باستانیان که به آب نزدیک نبودند این مسئله بحران بزرگی به‌حساب می‌آمد. بعضی مواقع آن‌ها به جای آنکه نزدیک به آب شوند به دنبال راهی برای آوردن آب نزد خود بودند. ۳۱۲ پیش از میلاد، آپیوس کلادیوس کاسئوس نخستین قنات رومی را ساخت.
سیستمی از کانال‌های سنگی، سد‌ها و مجرا‌ها که با استفاده از نیروی جاذبه آب را از منابع آبی می‌کشید و گاهی به صد‌ها هزار متر آنطرف‌تر می‌برد. برخلاف برخی از قنات‌های معروف و جدیدتر، آپیوس کلادیوس کاسئوس تقریبا زیر زمین ساخته شده است درحالی‌که فناوری و ماشین آلات از ۲۳۰۰ سال پیش تاکنون بسیار پیشرفت کرده است، اما قنات‌ها همچنان مهم‌ترین تامین‌کننده آب تازه در شهر‌ها مدرن هستند.
در دست تولید/فضاپیمای بین سیاره‌ای
مهم‌ترین نکته درباره ماشین‌های هیولای تغییر‌دهنده جهان این است که داستانشان هرگز تمام نمی‌شود و چه چیزی می‌تواند بیشتر از یک دستگاه که به شما قدرت می‌دهد نبض تغییر دنیا را در دست بگیرید، می‌تواند واقعا دنیا را عوض کند؟ نه، البته این ماشین هنوز وجود خارجی ندارد و دهه‌ها طول می‌کشد تا به آن برسیم، اما با موشک‌هایی مانند فالکون هوی و فضاپیمای SLS ناسا، ماشینی که در نهایت بشریت را به سفر‌های بین سیاره‌ای برساند بیش از اینکه با، اما و اگر همراه باشد، با سؤال چه زمانی همراه است.
