شناخت و درمان پای ایکس و پرانتزی

وقتی کودک هستیم و اولین قدم هایمان را بر می داریم، همه نزدیکان، ما را تشویق می کنند و راه رفتن، یک پیروزی در آن دوران محسوب می شود. بزرگ تر هم که می شویم برای رفتن به مدرسه و دانشگاه و هزار و یک موفقیت دیرگ دائما از پاهایمان استفاده می کنیم.
 
با افزایش سن، باز هم راه رفتن ادامه دارد. با این حساب پاها یکی از بخش های مهم بدن محسوب می شود که دائما در حال حرکت کردن هستند. شاید خیلی کم پیش بیاید که والدینمان یا خودمان توجهی به ساختار پاهایمان داشته باشیم. گاهی برخی از افراد ساختار پاهایشان به گونه ای است که برایشان حسابی دردسر ساز می شود.

پای ایکس (X) و پای پرانتزی، عارضه های دردسرسازی هستند که باید درمان شوند. نظرات «دکتر علی ترکمان» متخصص ارتوپدی و آسیب های ورزشی، فلوشیپ زانو و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران را در این مورد با هم می خوانیم.
 

پاها چگونه رشد می کنند؟

زمانی که نوزادی به دنیا می آید، در ابتدا پاهای او حالت پرانتزی دارد و به تدریج و در حدود دوسالگی این حالت از بین می رود. از حدود و سالگی به بعد، پاها شکل ایکس (X) به خود می گیرند. به تدریج با نزدیک شدن به سن حدود چهار سالگی این حالت کم می شود و در سن حدود نه سالگی، حالت ایکس بودن پا از بین می رود و کم کم پاها شکل طبیعی به خود می گیرند و صاف می شوند، اما در برخی از افراد شکل پاها به حالت طبیعی بر نمی گردد که این مسئله می تواند مشکلاتی را برای فرد به وجود بیاورد.

نگاه دقیق به شکل پاها

برای بررسی وضعیت پاها، کودک باید در حالی که پاهای خود را جفت کرده است، بایستد و فرد دیگری در رو به روی او قرار بگیرد. چنانچه بین قوزک داخلی پاها در زمان ایستادن به صورتی که پاها جفت شده اند، حدود 10 تا 15 سانتی متر فاصله باشد، کودک به تغییر شکل پای ایکس مبتلاست. همچنین در صورتی که فاصله بین دو زانو زیاد باشد (بیش از 10 سانتی متر)، در چنین شرایطی پای کودک، دچار عارضه «پای پرانتزی» شدید است. چنانچه کودک به هرکدام از این اختلال ها مبتلا باشد، والدین باید برای بررسی بیشتر، فرزندشان را نزد پزشک متخصص ارتوپدی ببرند.

چرا پاها صاف نیست؟

هنوز علت اصلی و مشخصی برای بروز اختلال در ظاهر پاها مشخص نشده است و تنها در برخی از موارد نادر، نرمی استخوان شدید می تواند دلیلی برای ابتلا به این نوع اختلال باشد ولی این مشکل، علت اصلی برای این موضوع محسوب نمی شود.

آدم های ایکس و پرانتزی!

افرادی که دارای پاهای ایکس هستند، معمولا انعطاف پذیری زیادی در مفاصل پاهایشان وجود دارد. همچنین این دسته از افراد، کف پای صافی دارند، ضمن اینکه قوز پشت، یکی دیگر از ویژگی های این دسته از افراد محسوب می شود. افتادگی شانه هم می تواند از دیگر علائم ابتلا به عارضه پای ایکس باشد. این دسته از افراد در راه رفتن و نشستن دچار مشکل می شوند. افرادی که پای پرانتزی دارند، معمولا این ویژگی ها در آن ها دیده نمی شود.

درمان ضروری است؟

شاید این سوال که «آیا باید حتما درمان در کودکان انجام شود یا نه؟» ذهن والدینی را که بچه های آن ها به پای پرانتزی یا ایکس مبتلا هستند، حسابی درگیر کرده باشد. در جواب به این سوال باید گفت که اگر مشکل شدید یا حتی خفیف هم باشد، باید حتما کودک را نزد پزشک متخصص ارتوپدی برای درمان برد.
 
زمانی که کودک زیر ده سال، در حال رشد بوده و تغییر شکل در پاها خفیف باشد، در چنین شرایطی باید تحت نظر متخصص ارتوپدی قرار بگیرد و هر چند وقت یک بار معاینه انجام شود. چنین کاری به این دلیل انجام می شود که میزان پیشرفت یا کاهش مشکل مورد بررسی قرار بگیرد. درمان در سنین زیر ده سال با استفاده از کفش مخصوص و زانوبند انجام می شود. این درمان هم برای پای پرانتزی و هم برای پای ایکس در نظر گرفته می شود.
 
درمان در سن بالاتر

بعد از سن ده سالگی، درمان متفاوت خواهدبود. چون استفاده از زانوبند برای کودک در سن بالا چندان راحت نیست، به همین دلیل ممکن است پزشک متخصص ارتوپدی، جراحی را برای کودک در سن بالاتر در نظر بگیرد. البته موارد نادری هم وجود دارند که طی آن ها پاهای کودک به درمان های معمول (زانوبند و کفش) جواب نمی دهد و پزشک در چنین شرایطی جراحی را برای کودک توصیه می کند.
 
برای درمان، پزشک در حدود سن شانزده تا هجده سالگی، یک طرف صفحه رشد استخوان را به شیوه ای خاص می بندد تا مشکل پا با این شیوه، اصلاح شود. اگر فرد دچار عارضه در این سنین، مشکل خود را برطرف نکند، درمان را باید در سن بالاتر دنبال کند. درمان را تا سنین حدود پنجاه تا شصت سالگی نیز می توان انجام داد ولی هرچه سن فرد کمتر باشد، درمان راحت تر است. عمل جراحی که در سن بالاتر انجام می شود، روی خود استخوان خواهدبود و بعد از جراحی ممکن است در استخوان پا، پلاتین کار گذاشته شود تا استخوان بتواند جوش بخورد.

ترس از عمل جراحی

خیلی از والدین از اینکه فرزندشان در سن کم زیر تیغ جراحی برود، می ترسند و به همین دلیل به نوعی مانع از درمان فرزندشان می شوند. در حالی که عمل جراحی بستن صفحه رشد استخوان، یک عمل ساده است و در صورتی که پزشک متخصص ارتوپدی، چنین عمل جراحی ای را ضروری بداند، نباید مانع آن شد. چون درمان برای فرد در سن بالا با مشکلات بیشتری همراه است.

خستگی بی پایان

افرادی که دارای پای ایکس یا پرانتزی هستند، علاوه بر اینکه در سن بالا احتمال ابتلا به آرتروز شدید در آن ها بالاست، در سن پایین تر نیز مشکلاتی دارند. افرادی که پاهای آن ها پرانتزی است عضلات بیرون ساق پا و ران آن ها دائما دچار کشش می شود. به همین دلیل این دسته از افراد، همیشه از درد و خستگی در این نواحی در رنج هستند. افرادی که پای آن ها حالت ایکس دارد نیز با مشکلاتی مواجه می شوند این دست از افراد به دلیل حالت پایشان، دچار احساس درد و خستگی دائمی در ناحیه داخل ساق پا و رانشان خواهندشد.

افرادی که پای آن ها حالت ایکس دارد، به دلیل برخورد زانوها به یکدیگر، نمی توانند به راحتی بودند یا با سرعت راه بروند. دردها و ناراحتی های جدی در افرادی که پای آن ها پرانتزی و ایکس است از حدود سی سالگی به بعد بروز می کند و پیش از رسیدن به این سن، درد و ناراحتی کمی را احساس می کنند. گاهی همین مسئله باعث می شود که افراد برای درمان خیلی دیر مراجعه کنند، درست زمانی که زانوهایشان دچار خوردگی و ساییدگی شدید شده است.

حرکات اصلاحی چثدر موثر است؟

شاید خیلی از افراد تصور کنند که می توان پای ایکس و پرانتزی را با حرکات اصلاحی درمان کرد، در حالی که حرکات اصلاحی نمی تواند درمان اصلی پای ایکس یا پرانتزی باشد. حرکات اصلاحی تنها می تواند به رفع خستگی عضلانی که دائما تحت فشار قرار می گیرند، کمک کند.
 

محدودیت برای ورزش؟

بسیاری از والدین نگران این موضوع هستند که ورزش باعث تشدید مشکلات پای پرانتزی یا پای ایکس فرزندشان می شود. این نگرانی والدین بی مورد است و ورزش تاثیری بر تشدید وضعیت کودک نخواهدداشت. تنها آن دسته از کودکانی که دچار پای ایکس هستند، ممکن است به دلیل ساختار پایشان و برخورد زانوها به یکدیگر تمایل چندانی به دویدن نداشته باشند.

مچ کج داری؟

خیلی از افراد تصور می کنند که پای ایکس یا پرانتزی می تواند باعث فشار به ستون فقرات می شود، در حالی که ارتباط چندانی بین ستون فقرات و این مشکلات وجود ندارد. افرادی که پای ایکس دارند، معمولا با مشکل تغییر شکل در مچ پا مواجه می شوند، به همین دلیل علاوه بر درمان های اصلی، برای آن ها کفی طبی هم تجویز می شود تا مچ پا و کف پای صاف آن ها باعث بروز مشکل نشود.

درمان زودتر، عوارض کمتر

ابتلا به پای پرانتزی، شایع تر از پای ایکس است و خانم ها نسبت به آقایان، معمولا بیشتر به این مشکل مبتلا می شوند. پای پرانتزی و افزایش وزن، می تواند باعث آرتروز و ساییدگی شدید در استخوان زانو شود. به عبارت روشن تر، افراد مبتلا به پای ایکس دچار ساییدگی و خوردگی در قسمت بیرونی زانو می شوند و در عارضه پای پرانتزی قسمت داخلی زانو، دچار خوردگی و ساییدگی خواهدشد. در نتیجه، درمان هر دو عارضه، پیش از آسیب رسیدن به زانوها ضروری است.
 
برخی از افراد برای زیبایی اندام خود، اقدام به درمان این عارضه می کنند ولی هدف اصلی درمان در چنین شرایطی، پیشگیری از آرتروز و ساییدگی شدید زانو در سنین بالاست.

منبع :ماهنامه همشهری تندرستی