تقویم نجومی سال ۹۸ ؛ رصد ۲ خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی

اگر به علم نجوم و پدیده‌های فضایی علاقه‌مندید، سال ۹۸ فرصت مناسبی برای رصد ۲ خورشید گرفتگی، دو بارش شهابی، ماه گرفتگی و ده‌ها پدیده دیگر است. در ادامه، تقویم نجومی سال ۹۸ را بررسی می‌کنیم.

بسیاری از افراد به پدیده‌های نجومی و رویدادهای آسمانی علاقه‌مندند و مخاطبان علم نجوم اعم از حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای (آماتور) این پدیده‌های آسمانی را رصد می‌کنند. برای رویت اکثر این رویدادها به داشتن تلسکوپ یا سایر امکانات خاص نیاز نیست و با چشمان غیرمسلح هم می‌توان این پدیده‌ها را مشاهده کرد و لذت برد. در تقویم نجومی سال ۹۸ می‌توانید پدیده‌های مختلفی چون رصد ۲ خورشید گرفتگی، دو بارش شهابی، ماه گرفتگی و ده‌ها پدیده دیگر را مشاهده کنید.

مهندس مسعود عتیقی، مدیر انجمن نجوم آماتوری در زمینه رویدادهای نجوم سال ۹۸ عنوان کرد هر ساله رویدادهای نجومی در ۳ دسته تقسیم می‌شوند که شامل رخدادهای نجومی، رویدادهای فضایی و مطالعات بشر در عرصه کاوشگری و رویدادهای زمینی بوده و علاقه‌مندان به نجوم آن‌ها را دنبال می‌کنند. وی در زمینه اولین رویداد نجومی سال ۹۸ گفت مدتی قبل کاوشگر خورشیدی پارکر با هدف مطالعه خورشید به فضا فرستاده شد که در روز ۱۵ فروردین با سرعت ۹۵ کیلومتر بر ثانیه از کنار خورشید عبور خواهد کرد. این کاوشگر در ۱۰ شهریور نیز از کنار خورشید عبور می‌کند تا بتواند دمای بالای تاج خورشیدی، میزان باد خورشیدی و علت ایجاد آن را بررسی کند.

بررسی رویدادها در تقویم نجومی سال ۹۸

هفته جهانی ستاره‌شناسی

مدیر انجمن نجوم آماتوری هفته جهانی ستاره‌شناسی را به عنوان دومین رویداد تقویم نجومی سال ۹۸ اعلام کرد. هفته جهانی ستاره‌شناسی از روز دوشنبه ۱۶ اردیبهشت شروع می‌شود و تا روز یکشنبه ۲ اردیبهشت ادامه خواهد داشت. روز جهانی ستاره شناسی در روز شنبه ۲۱ اردیبهشت یا ۱۱ ماه می ۲۰۱۹ خواهد بود. وی افزود روز جهانی ستاره‌شناسی بر اساس روش ویژه‌ای که به حوزه نجوم مربوط باشد، مشخص می‌شود.

در واقع از ۱۵ آوریل تا ۱۵ ماه می ۲۰۱۹ روز شنبه‌ای که به تربیع اول ماه نزدیک باشد را به عنوان روز جهانی ستاره‌شناسی تعیین می‌کنند. به همین دلیل هر ساله روز جهانی ستاره‌شناسی یک روز خاص خواهد بود که محل قرارگیری ماه و زمین در تعیین این تاریخ تاثیرگذار است. معمولا این روز برای آماتورهای ستاره‌شناسی یک روز خاص است که می‌توانند تلسکوپ را به میان مردم ببرند و دانش آسمانی را ترویج دهند.

بارش شهابی بدون حضور ماه

علاقه‌مندان به مشاهده بارش های شهابی می‌توانند در شروع هفته جهانی ستاره‌شناسی، بارش شهابی اتا دولوی را مشاهده کنند. این بارش بازمانده دنباله‌دار هالی محسوب می‌شود. سرعت این بارش، ۶۰ شهاب در ساعت است و به دلیل نبودن ماه در آسمان، می‌توانید به راحتی این پدیده را در آسمان رصد کنید. این رویداد به عنوان یکی از رخدادهای شاخص تقویم نجومی سال ۹۸ شناخته می‌شود. گفتنی است اوج بارش دولوی از شبانگاه دوشنبه ۱۶ اردیبهشت شروع شده و تا بامداد روز سه‌شنبه ۱۷ اردیبهشت ادامه دارد.

آزمایش فضاپیمای سرنشین‌دار اسپیس ایکس

مهندس مسعود عتیقی در ادامه افزود مراحل آزمایش فضاپیمای سرنشین‌دار اسپیس ایکس در اواخر بهار و اوایل تابستان سال ۹۸ انجام می‌شود. این فضاپیما پس از بازنشسته شدن شاتل‌های فضایی طراحی شده تا بتواند فضانوردان را به فضا اعزام کند.

خورشید گرفتگی

در روز سه‌شنبه ۱۱ تیرماه ۹۸ شاهد اولین خورشید گرفتگی در تقویم نجومی سال ۹۸ خواهیم بود. اوج این خورشیدگرفتگی در ساعت ۱۶:۵۵ به وقت جهانی خواهد بود. متاسفانه مردم ایران نمی‌توانند این خورشید گرفتگی را مشاهده کنند، اما برای ساکنان آمریکای جنوبی به خصوص کشورهای شیلی، آرژانتین و اقیانوس آرام به آسانی قابل رویت است.

ماه گرفتگی

۲ هفته پس از خورشیدگرفتگی ۱۱ تیر ۹۸، می‌توانید در بامداد چهارشنبه ۲۶ تیر شاهد ماه‌گرفتگی جزئی باشید. در ایران از ساعت ۳۲ دقیقه بامداد ۲۶ تیر این ماه گرفتگی شروع می‌شود و در ساعت ۲ و یک دقیقه بامداد نیز به اوج خود می‌رسد که حدود ۶۷ درصد از سطح ماه در سایه زمین قرار می‌گیرد. این ماه گرفتگی در ساعت ۳:۳۰ بامداد ۲۶ تیر به پایان می‌رسد و اکثر ساکنان مناطق آمریکای جنوبی، آسیا و همچنین قاره‌های اروپا، آفریقا و استرالیا می‌توانند آن را مشاهده کنند، اما برای ساکنان ایران فقط به صورت یک ماه گرفتگی جزئی رویت می‌شود.

اعزام فضانورد چینی

مدیر انجمن نجوم آماتوری در ادامه عنوان کرد چینی‌ها در زمینه فضایی بسیار پیشرفت کرده‌اند و در ادامه اهداف خود برای اعزام فضانورد به فضا، قصد دارند در تابستان سال ۹۸ یک فضاپیمای سرنشین‌دار را به صورت آزمایشی به فضا پرتاب کنند تا مطالعه‌های خود را در زمینه اعزام ۴ تا ۶ فضانورد به فضا تکمیل کنند. البته این پرتاب بدون سرنشین خواهد بود تا بتوانند نواقص کار خود را برطرف سازند.

سالروز تاسیس انجمن نجوم آماتوری ایران

این فعال حوزه نجوم در تشریح رخدادهای تقویم نجومی سال ۹۸ بیان کرد سالروز تاسیس انجمن آماتوری ایران در اول مرداد سال جاری خواهد بود. این انجمن در طول هفته‌های گذشته فعالیت‌های عملی متعددی را در پایتخت و سایر شهرهای کشور با هدف ترویج دانش‌های نجومی انجام داده است.

بارش شهابی برساوشی

در شبانگاه روزهای دوشنبه و سه‌شنبه ۲۱ و ۲۲ مرداد سال ۹۸ می‌توانید بارش شهابی برساوشی را رصد کنید. این بارش شهابی یکی از مشهورترین بارش‌های فصل تابستان شناخته می‌شود که به دلیل وجود نور کامل ماه، رصد این بارش غیر ممکن خواهد بود، اما احتمال دارد در قسمت‌هایی از آسمان که از نور ماه فاصله دارد، بتوان آذرگوی‌های پرنور این بارش شهابی را مشاهده کرد.

بزرگداشت ابوریحان

در روز چهارشنبه ۱۳ شهریور ۹۸ با رویداد بزرگ بزرگداشت ابوریحان بیرونی مواجه هستیم که به عنوان ابرمرد تاریخ اخترشناسی ایران شناخته می‌شود. در این روز معمولا آثار اندیشمندان ایرانی معرفی می‌شود تا بسیاری از علاقه‌مندان بتوانند در این زمینه اطلاعات لازم را کسب کنند.

عبور تیر از مقابل خورشید

مدیر انجمن نجوم آماتوری در ادامه اظهار کرد در تقویم نجومی سال ۹۸ شاهد رویداد مهمی چون عبور سیاره تیزپای تیر از مقابل خورشید هستیم که در عصر روز دوشنبه ۲۰ آبان اتفاق خواهد افتاد. علاقه‌مندان به این پدیده می‌توانند با استفاده از تجهیزات رصدی مجهز به فیلتر مخصوص خورشید عبور تیر از مقابل خورشید را مشاهده کنند. این پدیده در ساعت ۱۶:۰۵ عصر روز دوشنبه رخ می‌دهد که به علت غروب خورشید در ساعت ۱۷، نمی‌توان تمامی مراحل عبور تیر از مقابل خورشید را مشاهده کرد. همچنین به دلیل اینکه سیاره تیر قطر کوچکی دارد و فاصله آن از زمین نیز زیاد است، نمی‌توان با چشمان غیر مسلح و بدون عینک‌های مخصوص رصد خورشید آن را مشاهده کرد. از این رو باید حداقل تلسکوپ‌های کوچک آماتوری که مجهز به فیلتر ویژه خورشیدی هستند، تهیه شود.

بارش شهابی جوزایی

علاقه‌مندان به بارش شهابی جوزایی می‌توانند در شبانگاه روز ۲۲ آذر و بامداد شنبه ۲۳ آذر شاهد اوج بارش شهابی جوزایی باشند. البته به دلیل وجود ماه کامل، نمی‌توان این رویداد نجومی را به صورت کامل مشاهده کرد.

شب یلدا

شب یلدا یک پدیده نجومی و ملی برای ایرانیان است. از این رو مردم در شنبه ۳۰ آذر ۹ می‌توانند این رویداد باستانی را جشن بگیرند.

اعزام فضاپیمای چینی به ماه

چینی‌ها قصد دارند برای حفاری و حمل بیش از ۲ کیلوگرم خاک، فضاپیمای چانگ ۵ را به ماه بفرستند. گفتنی است چینی‌ها در سال ۹۷ فضاپیما چانگ ۴ را به نیمه تاریک ماه فرستاده بودند که در عرصه فضایی یک رکورد محسوب می‌شود.

دومین خورشید گرفتگی ۹۸

علاقه‌مندان به پدیده خورشید گرفتگی می‌توانند در روز پنج‌شنبه ۵ دی ۹۸ شاهد خورشید گرفتگی نوع حلقوی باشند. بسیاری از ساکنان کشورهای حاشیه خلیج فارس اعم از قطر، عمان، امارات و عربستان می‌توانند این خورشید گرفتگی را مشاهده کنند. همچنین کشورهای جنوب هند، سریلانکا، مالزی، سنگاپور و مجمع الجزایر فیلیپین در مسیر گرفتگی حلقوی خورشید خواهند بود. البته این خورشید گرفتگی برای ساکنان ایران به صورت جزئی است. همچنین از دید ساکنان تهران ۶۱ درصد سطح خورشید توسط ماه پوشیده می‌شود. در شمال کشور میزان پوشیدگی سطح خورشید ۴۵ درصد و در جنوب کشور به ۸۶ درصد می‌رسد.

خورشید گرفتگی حلقوی هنگامی اتفاق می‌افتد که ماه در اوج مداری خود باشد و قطر آن نیز از قطر خورشید کوچکتر شود. در این هنگام ماه نمی‌تواند تمامی سطح خورشید را بپوشاند و به همین دلیل اطراف خورشید حلقه‌ای از آتش برای رصدکنندگان قابل رویت خواهد بود.

ماه گرفتگی نیم‌سایه

دو هفته پس از خورشید گرفتگی حلقوی، مصادف با روز جمعه ۲۰ دی و شنبه ۲۱ دی ماه گرفتگی نیم‌سایه ایجاد می‌شود. البته این خسوف تمام مناطق ایران را پوشش می‌دهد، اما قابل مشاهده نبوده و در نجوم قدیم آن را با نام خسوف غیرمرئی می‌شناختند.

سالروز بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی

آخرین رویداد در تقویم نجومی سال ۹۸ در دوشنبه ۵ اسفند ۹۸ و مصادف با سالروز بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی است. خواجه نصیرالدین طوسی در ساخت رصدخانه تاریخی مراغه نقش زیادی داشت که از این رصدخانه حتی برای ساخت رصدخانه‌های متعددی در استانبول ترکیه، سمرقند، هند و چین نیز الگو گرفته شده است. گفتنی است در آن زمان در رصدخانه مراغه دانشمندان و ستاره‌شناسان زیادی در کنار اخترشناسان ایرانی به رصد و مطالعه پدیده‌های نجومی مشغول بودند.