چگونه به کودکمان در ایجاد عادات سالم کمک کنیم؟
ما به عنوان پدر و مادر تمام تلاش‌مان این است که فرزندانی مستقل، مهربان و با فرهنگ تربیت کنیم و مهارت‌های زندگی را به آن‌ها بیاموزیم. بچه‌ها ظرفیت عجیبی برای یاد گرفتن و جذب کردن دارند که باعث می‌شود پروسه‌ی فراگیری و ایجاد عادات سالم برای‌شان بسیار راحت‌تر و البته ارزشمندتر باشد.
اگر کودک‌تان را از همان سنین بسیار پایین تشویق کنید که عادت‌های سالم را در پیش بگیرند آن‌ها نیز بدون اینکه تلاشی کنند به راحتی می‌توانند همین عادت‌ها را بخشی از زندگی خود کنند و در آینده نیز فرد بزرگسالی با یک سبک زندگی سالم و شاد باشند.
عادت‌ها چه هستند و چرا باید آن‌ها را در پیش بگیریم؟
ما به عنوان یک فرد بزرگسال به خوبی می‌توانیم فرق بین خوب و بد را تشخیص بدهیم. داشتن رژیم غذایی سالم، خوب خوابیدن، به طور منظم ورزش کردن و … همگی عادت‌های بسیار خوبی هستند، اما آیا تا به حال این سوال را از خود پرسیده‌اید که چرا باید دنبال‌شان کنیم یا چرا شیوه‌ی ایده آلی برای زندگی محسوب می‌شوند؟ جواب این سوال‌ها سرراست است: در پیش گرفتن عادت‌های خوب و سالم باعث تندرستی و سلامت روح و روان و جسم‌مان می‌شود. عادت‌های سالم برای یک زندگی سالم لازم‌اند.
هر چند عادت‌های سالم به راحتی ایجاد نمی‌شوند، اما بسیار خوب است که از سنین پایین برای هر کودکی به صورت تمرین شروع شوند. بچه‌ها کاملا تاثیرپذیر هستند و با مثال و نمونه زندگی می‌کنند؛ بنابراین این وظیفه‌ی والدین است که سعی کنند با ارائه‌ی نمونه‌های مناسب و الگو بودن، به طور غیرمستقیم شیوه‌های درست را به فرزندان آموزش بدهند.
ایجاد عادت‌های سالم
همانطور که گفتیم بچه‌ها از پدر و مادر خود پیروی می‌کنند. پس شما به عنوان پدر و مادر باید محیط سالمی در خانه ایجاد کنید؛ از درست غذا خوردن گرفته تا ورزش کردن و خوشبین بودن. تمام این رفتار‌ها به کودک‌تان کمک خواهند کرد عادت‌های سالم را از همان سنین پایین خلق کند. مثلا کودکی که در خانه‌ای بزرگ می‌شود که رژیم غذایی متعادلی دارند احتمال اینکه بد غذا شود یا سراغ غذا‌های ناسالم برود بسیار کم است؛ بنابراین پیش از اینکه برای فرزندتان پدری و مادری کنید لازم است که ابتدا خودتان را پرورش دهید تا سبک زندگی سالم داشته و بتوانید الگوی خوبی برای کودک‌تان باشید.
عادات تغذیه‌ای
آموزش دادن عادت‌های سالم غذایی به بچه‌ها یکی از بهترین روش‌هایی است که باعث می‌شود او سبک زندگی سالم را یاد بگیرد. دیگر همه می‌دانیم که تغذیه‌ی سالم و مناسب برای رشد کودکان و نوجوانان بسیار مهم است و از بروز خیلی از بیماری‌ها پیشگیری می‌کند.
اگر انتخاب‌های غذایی شما متنوع و سالم باشند کودک‌تان نیز می‌تواند به سمت انتخاب غذا‌های سالم هدایت شده و از هله هوله‌ها و غذا‌های ناسالم اجتناب کند. عادت‌های ساده، اما مهمی مانند خوردن یک صبحانه مغذی و مفصل برای شروع بسیار خوب‌اند. حتما می‌دانید که صبحانه مهم‌ترین وعده‌ی غذایی در روز است، پس عادت کنید که به تهیه کردن یک صبحانه عالی اهمیت بدهید و برایش وقت بگذارید. صبحانه نخوردن عوارض زیادی برای سلامتی دارد و خطر انباشت چربی در بدن و افزایش قند خون را به دنبال خواهد داشت.
برای خانواده این قانون ارزشمند را وضع کنید که حداقل وقت شام همه‌ی اعضای خانواده دور هم باشید و یک شام سالم و خانگی بخورید، نه یک غذای آماده یا ناسالم. میوه‌ها و سبزی‌های متفاوت و رنگارنگ را به خانه وارد کنید و دست کودک را باز بگذارید تا از میان این غذا‌های سالم هر آنچه دوست دارد انتخاب کند. بچه‌هایی که با نگرش مثبتی نسبت به تغذیه رشد می‌کنند، در بزرگسالی فردی سالم با اندامی متناسب خواهند بود.
فعالیت بدنی
درست همان اندازه که تغذیه‌ی سالم اهمیت دارد، فعالیت بدنی و ورزش کردن نیز مهم است و تحرک داشتن عادت سالم دیگری است که باید از سنین پایین در کودک‌تان ایجاد شود. ورزش منظم به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند سلامت قلبی و تنفسی خود را بهبود داده، استخوان‌ها را تقویت کرده، وزن را کنترل کرده و از علائم افسردگی و اضطراب دور بمانند و ضمنا از بروز بیماری‌هایی مانند سرطان و دیابت نوع دوم و بیماری‌های قلبی پیشگیری کنند. فشار خون بالا، چاقی و پوکی استخوان نیز از عوارض ورزش نکردن هستند که در بزرگسالی گریبان افراد را می‌گیرند. کودک شما می‌تواند با ورزش کردن و فعالیت بدنی منظم علاوه بر کمک به سلامتی خود، مهارت‌های مهم اجتماعی را نیز یاد بگیرد و به حس سالمی از رقابت دست پیدا کند.
بچه‌ها انرژی زیادی دارند و اگر این انرژی به شیوه‌ای درست هدایت شود از خیلی جهات برای‌شان مفید خواهد بود. وظیفه‌ی شما به عنوان پدر و مادر این است که فعالیت‌های بدنی را برای فرزندتان مفرح و شاد کنید تا برای او لذتبخش و جذاب باشد، چون همه‌ی بچه‌ها لزوما به تحرک و فعالیت گرایش ندارند. پس اول بررسی کنید چه ورزش و فعالیتی برای فرزند شما می‌تواند دوست داشتنی باشد و او را با هیچکس دیگر مقایسه نکنید. هر چند عدد گزینه‌ای که ممکن است پیش روی فرزندتان بگذارید و کمکش کنید همانی را که بیشتر از همه هیجان زده‌اش می‌کند انتخاب کند.
یک برنامه ریزی خوب
کودک‌تان را عادت دهید که برنامه‌ای درست برای زندگی‌اش داشته باشد تا هم حس مسئولیت پذیری را در خود تقویت کند و هم تا حد ممکن دچار استرس نشود. مثلا برای تلویزیون تماشا کردن و مطالعه کردن او زمان تعیین کنید تا خیالش راحت باشد که هر دو سرگرمی را در برنامه‌اش دارد. بی‌برنامه‌گی عوارض بدی دارد مانند کمبود دقت و تمرکز در فعالیت‌های مربوط به مدرسه، چاقی و اختلالات اجتماعی و هیجانی.
اگر کودک‌تان زمان زیادی را پای تلویزیون صرف می‌کند پس زمان بازی و مطالعه‌اش محدود است و یا شاید اغلب از آن‌ها فرار می‌کند. این چرخه‌ی معیوبی است که اجازه‌ی ایجاد عادت‌های سالم را به فرزندتان نخواهد داد. از آن سو، مطالعه کردن و کتاب خواندن به کودک شما کمک می‌کند مهارت یادگیری‌اش را سرعت بدهد، در مدرسه موفق‌تر باشد، اعتماد بنفسش را تقویت کند و در انجام کار‌های روزانه‌اش عملکرد بهتری داشته باشد؛ بنابراین حتما عادت به مطالعه را وارد روتین فرزندتان کنید و اجازه دهید کتاب‌ها و موضوعات مورد علاقه‌اش را انتخاب کند و احساس نکند به اجبار مطالعه می‌کند. مطالعه کردن باید برای فرزند شما مفرح باشد و یک سرگرمی لذتبخش به حساب بیاید.
تفکر مثبت
تفکر مثبت یکی از ویژگی‌های بسیار مفید و خوبی است که باید از همان سنین پایین وارد زندگی کودک‌تان شود. مثبت اندیشی و خوشبینی یک ارزش است که به انسان کمک می‌کند جنبه‌های خوب هر چیزی را بیابد و ببیند. بچه‌ها توانایی چنین کاری را ندارند تا زمانی که والدین یا معلم‌ها آن‌ها را به این سمت و سو هدایت کنند. یک کودک وقتی که به خواسته‌اش نمی‌رسد یا شرایط باب میل او پیش نمی‌رود به راحتی انگیزه‌اش را از دست می‌دهد و دچار بدبینی می‌شود. اما اگر به او یاد بدهید که از شکست‌هایش درس بگیرد و با حس منفی به شیوه‌ای سازنده برخورد کند می‌تواند انسانی قدرتمند با روابطی خوب با دیگران باشد.
ایجاد فضایی سالم و مثبت در خانه، اولین قدم برای پرورش خوشبینی در فرزندان است. رفتار‌های خوب فرزندتان را تشویق و تقویت کنید، با او درمورد شکست‌ها و ناامیدی‌ها حرف بزنید و یاد بدهید چگونه آن‌ها را بپذیرد. کمکش کنید نگاهی مثبت به زندگی داشته باشد و صبوری و تحمل را فرابگیرد.
یاد گرفتن مهارت‌های اجتماعی
می‌توانید تصور کنید آموختن مهارت‌های اجتماعی تا چه اندازه در زندگی هر انسانی لازم و ارزشمند است؟ مهارت‌های اجتماعی به کودک‌تان این امکان را می‌دهند که از پیرامونش یاد بگیرد و رشد کند و در عین حال مسائل اطرافش را تجزیه و تحلیل نماید. مطالعات نشان می‌دهند داشتن روابط اجتماعی به کودک یاد می‌دهند اعتماد بنفس داشته باشد، مستقل باشد، همدلی کند و نظم و انظباط را فرا بگیرد. مهارت‌های اجتماعی نه تنها به روابط شخصی فرزند شما ارزش و اعتبار می‌دهند بلکه اساس یک زندگی حرفه‌ای و کاری موفق را نیز از همین الان پایه ریزی می‌کنند.
روابط اجتماعی انسان از همان ارتباط اولیه‌اش با مادر و پدر و خواهر و برادر و دوستان و … شروع می‌شود، اما بسیار بسیار فراتر از این‌ها می‌رود. روابط اجتماعی کلید درک دنیای اطراف و زندگی روزمره‌اند. اگر کودک خود را در موقعیت‌های جورواجور قرار دهید این امکان را برایش فراهم می‌کنید که انعطاف پذیری و سازش را یاد بگیرد و خود را با دیگران هماهنگ‌تر کند.
پس مهربانی و رفتار‌های شایسته و همدلی را به کودک خردسال‌تان یاد بدهید. مثلا او را تشویق کنید اسباب بازی‌هایش را با دوستانش شریک شود یا کمکش کنید اهمیت دادن به دیگران و گرفتن دست نیازمندان را یاد بگیرد. این رفتار‌ها به کودک‌تان توانایی درک دیگران را می‌دهند و فرصتی برایش فراهم می‌کنند خصوصیات ارزشمند انسانی را تمرین کند. به فرزندتان یاد بدهید خود باوری و عزت نفس داشتن هیچ منافاتی با تواضع ندارد و کنترل خشم و هیجان به این معنی نیست که احساسات خود را سرکوب کند.
ارتباطات
ارتباط دو بخش دارد: گوش دادن و مکالمه کردن. ارتباط مهارتی است که بچه‌ها از همان روز‌های اول زندگی خود آن را یاد می‌گیرند. اولین ارتباط کودک با گریه کردن برای غذا خواستن و خوابیدن و احساس راحتی کردن شروع می‌شود. نوزاد انسان یاد می‌گیرد با صدای مادر، حالات چهره‌ی او یا ژست‌هایی که می‌گیرد از او پیام دریافت کند. او یاد می‌گیرد که احساسات خود را با خندیدن، جیغ زدن و … در موقعیت‌های گوناگون بروز بدهد.
شما به عنوان پدر و مادر باید فرزند خردسال‌تان را فعالانه وارد گفتگو کنید و شرایطی فراهم نمایید که او با همسالانش تعاملات بیشتری داشته باشد. چند ایده برای پرورش تمایل کودک به ارتباط:
- از او بخواهید در مورد روزی که گذارنده برای‌تان حرف بزند و شما هم در همین مورد برایش توضیح دهید
- در مورد کتابی که خوانده یا فیلمی که تماشا کرده با هم حرف بزنید
- از او بخواهید در مورد مسئله‌ای که ذهنش را مشغول کرده برای‌تان حرف بزند، نظرتان را بگویید و نظر او را نیز جویا شوید
فراهم کردن چنین فرصت‌هایی برای کودک‌تان کمکش می‌کند مهارت‌های کلامی خود را برای ارتباط برقرار کردن تقویت نماید و ضمنا بتواند بدون خجالت و تردید در مورد مشکلات و دل‌مشغولی‌هایش حرف بزند و بر اضطراب اجتماعی‌اش غلبه کند.
همدلی
بچه‌ها از همان سنین پایین همدلی را یاد می‌گیرند و تشویق می‌شوند با همدلی کردن با دیگران آن‌ها را بهتر درک کنند. بچه‌های دلسوز یاد می‌گیرند که مهربان باشند، به همه احترام بگذارند و قدرت درک‌شان را بالاتر ببرند. علائم حس همدلی در بچه‌ها از سنین ۸ تا ۱۰ ماهگی قابل مشاهده است. هر چند همدلی حسی نیست که همه‌ی انسان‌ها با آن متولد شوند، اما والدین می‌توانند این حس را در بچه‌ها پرورش بدهند.
مثلا ناراحت شدن از درد دیگران یا کمک کردن به آن‌ها وقتی که نیاز دارند، از اصول همدلی‌اند. شما می‌توانید با ارزش قائل شدن برای احساسات دیگران و اهمیت دادن به نگرانی‌های آن‌ها الگوی مناسبی برای بچه‌ها باشید.
کنجکاوی
کنجکاوی، کلید هر دانشی است. کنجکاوی یعنی عطش ِ دانستن را مدام با خود داشتن و تمایل به شناختن دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم. یک کودک در معرض دنیایی پُر از ناشناخته‌ها و چیز‌های جدید قرار می‌گیرد و برای همین تمایل به یاد گرفتن و کشف کردن در این زمان، در بیشترین حد خود است. هیجان کودک برای رفتن به باغ وحش یا خوردن یک بستنی با طعمی جدید ناشی از همان حس کنجکاوی است که کودک را وادار می‌کند با تجربیات جدید آشنا شود.
فکر می‌کنید چرا بچه‌ها مدام در حال سوال پرسیدن هستند؟ سوال‌های گوناگون نشاندهنده‌ی کنجکاوی آن‌ها در مورد هر چیزی است. بچه‌ها با ذهن کنجکاو خود می‌توانند بیشترین موضوعات را یاد بگیرند و انگار هر چیزی به آن‌ها انگیزه می‌دهد. شما به عنوان پدر و مادر باید فرصت‌هایی برای بچه‌ها فراهم کنید تا ببینند، بو بکشند، لمس کنند، بشنوند و درک خود از دنیا را با کنجکاوی‌های‌شان همسو کنند. تلاش بچه‌ها برای یاد گرفتن چیز‌های جدید را قدر بدانید و سعی کنید تا جایی که ممکن است در چالش‌های آن‌ها برای درک و یاد گرفتن، همراه شوید و شوق و ذوق نشان بدهید. هر چند یاد گرفتن، پروسه‌ای است که در تمام طول عمر ادامه دارد، اما یک پایه ریزی محکم و اساسی کمک می‌کند هر چیزی را کامل‌تر و عمیق‌تر یاد بگیرند. به بچه‌ها یاد بدهید از کنجکاوی خود به بهترین شکل استفاده کنند.
شایستگی‌های اجتماعی
هر انسانی برای اینکه فردی موفق در اجتماع باشد باید بتواند به سطح سالمی از شایستگی‌ها و صلاحیت‌ها دست پیدا کند. بچه‌هایی که مدام در حال یاد گرفتن و تجربه کردن هستند طی این فرایند، صلاحیت‌های اجتماعی را نیز فرا می‌گیرند. رفتار‌هایی مانند دیدار کردن با کسی با برخوردی مناسب، همدلی کردن با دیگران و گرفتن دست نیازمندان از شایستگی‌های اجتماعی ارزشمندی هستند که هر انسانی باید به آن‌ها مجهز باشد. صلاحیت‌های اجتماعی شیوه‌ای مناسب و موثر برای تعاملات انسانی و روابط اجتماعی‌اند.
نقش پدر و مادر در فراگرفتن صلاحیت‌های لازم بسیار پُررنگ است. شما باید پیش از سنین دبستان، شایستگی‌های عمومی را به بچه‌ها یاد بدهید تا آن‌ها بتوانند اختلافات شخصی خود را به خوبی حل و فصل کنند، دوستانی پیدا کنند، سازش و مدارا را یاد بگیرند و به موفقیت‌های تحصیلی دست پیدا کنند.
در عین حال که کمک به بچه‌ها برای فراگرفتن شایستگی‌های اجتماعی لازم است، خیلی مهم است که محیطی سالم و شاد و پُر از مهر و محبت برای‌شان فراهم کنید. بچه‌هایی که روابطی بسیار خوب با والدین خود دارند، بهتر می‌توانند مشکلات اجتماعی خود را حل کنند، با دیگران مهربان باشند و دوستان مناسبی پیدا کنند و تنها نمانند.
پژوهش‌ها حاکی از آن هستند که بچه‌هایی که از خانه‌هایی امن و آرام به اجتماع پا می‌گذارند، نسبت به دیگران بخشنده‌تر و مهربان‌ترند. پس پیش از هر چیزی احساس امنیت و عشق به فرزندتان بدهید.
خود باوری و عزت نفس
بچه‌ها باید یاد بگیرند که اول از همه به خود احترام بگذارند و سپس در مسیر یاد گرفتن مهارت‌ها و صلاحیت‌ها قدم بردارند. کسی که بلد است به خودش احترام بگذارد می‌تواند با اعتماد بنفسی که دارد به دیگران نیز احترام بگذارد. نتیجه‌ی خود باوری و عزت نفس این است که فرد، تصمیم‌های درستی می‌گیرد، تفاوت‌ها را می‌پذیرد، به دیگران توهین نمی‌کند، روی هیجانات مثبت خود بیشتر تمرکز می‌کند و می‌داند که باید حرکتش همیشه رو به رشد باشد.
بچه‌هایی که یاد گرفته‌اند به خودشان احترام بگذارند با دیگران نیز همین رفتار را دارند و به همه به یک اندازه احترام می‌گذارند، در نتیجه دچار حسادت و کینه ورزی نخواهند شد.
شما پدر و مادر عزیز! در عین اینکه به فرزندتان یاد می‌دهید عادات خوب ایجاد کند و تابع‌شان باشد باید به او یاد بدهید «بچه» باشد و «بچه‌گی» هم بکند. همیشه او را وادار نکنید فقط کار‌های درست انجام بدهد. اگر عصبانی است یا با کسی حین بازی دعوایش شده بگذارید احساسش را در رفتارش نشان بدهد، اشتباه کند و نتیجه را ببیند. رویکرد شما باید این باشد که با او حرف بزنید و شرایطی فراهم کنید تا هر دو جنبه‌ی یک موقعیت را ببیند و خودش ارزیابی کند.
منبع: developgoodhabits
