قبل از بچه دار شدن، اصول تربیت کودک را یاد بگیرید

دکتر اکرم منتظرالظهور، مشاور و روانشناس، نکات جالبی برای تربیت کودک مطرح کرد که در ادامه می خوانید.

لازم است والدین بدانند هنگامی که مشکلی رخ می دهد چه باید بکنند. از روش های مختلف برای اداره مشکلات رفتاری کودکان اطلاع داشته باشند، مهارت تشویق رفتار مطلوب در کودکان را بدانند و در صورت نیاز بتوانند رفتارها و مهارت های جدید را به کودکان آموزش دهند.
 

اصول تربیت کودک:

آماده کردن یک محیط امن و مورد علاقه

به علت اینکه حوادث خانگی یکی از علل آسیب در کودکان خردسال است، داشتن محیطی امن که کودک بتواند ضمن جست و جو، بازی و سرگرمی از آسیب دیدگی مصون باشد، ضروری به نظر می رسد.

خانه ای پر از اشیاء جالب برای کودک مانند وسایل آشپزخانه، کنجکاوی کودک و رشد زبانی و قوای هوش او را تحریک خواهدکرد و او را سرگرم و فعال نگه داشته و احتمال بدرفتاری او را کاهش می دهد. کودکان نیاز به نظارت مناسب دارند بدین معنی که بدانید کودک کجاست و چه کاری انجام می دهد (نظارت غیرمستقیم).

ایجاد محیط یادگیری

والدین لازم است در دسترس کودکان باشند. این بدان معنی نیست که همیشه با کودک خود باشید بلکه منظور آن است که در هنگامی که کودک به کمک یا مراقبتنیاز دارد در دسترس او باشید. در حقیقت کیفیت زمان مهم است نه کمیت بودن با کودک.

انضباط

انضباط به معنی ثبات در رفتار با کودک است. یعنی به یک رفتار کودک در زمان و مکان های مختلف واکنش یکسان نشان دهیم. هنگام بدرفتاری کودک و آموزش به کودکان برای ارایه رفتار قابل قبول، وقتی والدین از انضباط قاطعانه استفاده کنند، کودکان می آموزند مسئولیت رفتار خود را بپذیرند، از نیازهای دیگران آگاه شوند و کنترل بر خویش را افزایش دهند.

پدر و مادر شادی باشید

وقتی نیازهای شخصی شما مانند ارتباط صمیمانه، همراهی، تفریح و… برآورده شود پدر یا ماردبودن آسانتر می شود. این به این معنی نیست که کودک بر زندگی شما تسلط داشته باشد. اگر نیازهای شخصی شما به عنوان یک بزرگسال برآورده شود جسور بودن، ثبات داشتن و در دسترس کودکان بودن برای شما آسانتر می شود.

مدیریت رفتار نامطلوب

همه کودکان لازم است یاد بگیرند که حدود و قوانین را بپذیرند و ناکامی خود را هنگامی که به خواسته های خود نمی رسند کنترل کنند. مدیریت این موفقیت ها برای والدین ممکن است پردردسر باشد، اما روش های مثبت و موثری وجود دارد که به کودکان کمک می کند کنترل بر خویش (خویشتن داری) را یاد بگیرند. هنگامی که والدین برای بدرفتاری کودکان از پیامدهای فوری، مستمر و قاطع استفاده کنند کودکان  کنترل بر خود را می آموزند.
 

روش های اداره مشکلات رفتاری کودکان:

قانین واضح وضع کنید: کودکان نیاز به تعیین حدود دارند تا بدانند که از آنها چه انتظاری دارند و چگونه باید رفتار کنند. چند قانون اصلی برای خانه (4 یا 5 قانون) می تواند کمک کننده باشد. قوانین باید به کودکان بگویند چه کاری انجام دهند نه اینکه چه کاری انجام ندهند.

برای مثال: درخ انه آرام راه برو! قوانین اگر ساده باشند، انجام آنها راحت باشد و بتوان پیامدی برای آن درنظر گرفت خیلی نتیجه بهتری خواهدداشت، سعی کنید کودک را در تصمیم گیری برای قوانین خانواده شرکت دهید.

شما می توانید یک جلسه خانوادگی داشته باشید و در مورد برخی قوانین با خانواده خود تصمیم گیری کنید.

    در ابتدا برای شروع، تعداد کمی قانون در نظر بگیرد.

    اطاعت از قوانین باید آسان باشد.

    قوانین باید بصورت مثبت بیان شود.

    قوانین باید ساده باشد.

    قوانین باید قابل تقویت شدن باشند.

اگر هیچکس در خانه قوانین را رعایت نمی کند انتظار نداشته باشید که کودک شما این کار را انجام دهد.

از بحث مستقیم برای برخورد با قانون شکنی استفاده کنید: بهترین مورد بحث مستقیم هنگامی است که کودک گاه گاهی یکی از قوانین اساسی خانه را فراموش می کند. این کار شامل جلب توجه کودک گفتن مشکل به کود، توضیح مختصر با درخواست از کودک برای انجام یک رفتار مناسب است و سپس با رفتار مناسب باید تمرین شود.برای مثال: مریم تو داری در خانه می دوی، ممکن است چیزی را بشکنی، قانون ما در مورد راه رفتن در خانه چیست؟ حالا به من روش صحیح راه رفتن در خانه را نشان بدهد، برگرد به طرف در و دوباره شروع کن!

برای این که بحث مستقیم را موثرتر کنید کودک را وادار کنید که رفتار صحیح را دوباره تمرین کند.

نادیده گرفتن: برای مواجهه با مشکلات رفتاری استفاده می شود. برای کودکان 1 تا 7 سال نادیده گرفتن به معنی توجه نکردن عمدی به کودک، به هنگام بروز مشکلات رفتاری کوچک است مانند گریه کردن، گفتن کلمات زشت و … هنگامی که یک رفتار را نادیده می گیرید به کودک نگاه نکنید و با او صحبت نکنید. کودک ممکن است در ابتدا شلوغ کند و سعی در جلب توجه شما داشته باشد، در صورت لزوم روی خود را برگردانید و دور شوید، سعی کنید آرام باشید، در صورت نیاز چند نفس آرام و عمیق بکشید.

نادیده گرفتن را تا زمانی که مشکل رفتاری ادامه دارد ادامه دهید و هر زمانی که کودک مشکل رفتاری را متوقف کرد او را تحسین کنید و مشکلات جدی تر مثل آسیب رساندن به دیگران یا تخریب اشیاء را نادیده  نگیرید.

دستور دادن: اغلب مشاهده می شود والدین دستوراتی به کودکان خود می دهند که به راحتی نمی توانند آنها را انجام دهند. دستوراتی که موثر واقع نمی شود دارای یکی از این خصوصیات هستند:

1- دستورات زنجیره ای: در دستورات زنجیره ای چندین دستور در یک زمان به کودک داده می شود (مثال: لباست را بپوش، دندان هایت را مسواک بزن، موهایت را شانه کن، و بیا صبحانه بخور)، در حالی که کودک هنوز توانایی به خاطر سپردن همه آنها را ندارد. پس بهتر است دستورات به بخش های کوچکتری تقسیم شود و هر بخش را به تنهایی و جداگانه از کودک بخواهید انجام دهد.

2- دستورات مبهم: دستوراتی که واضح نیستند. مثلا بچه خوبی باش. درواقع کودک ممکن است نداند که واقعا چه چیزی از او خواسته می شود. بهتر است مثلا به کودک گفته شود: اسباب بازی هایت را با برادرت مشترک استفاده کن.

3- دستورات سوالی: در این گونه دستورات از کودک پرسیده می شود که آیا این کار را انجام می دهد؟ و درواقع مستقیما به او دستور انجام کاری داده نمی شود. مثال: آیا دوست داری که الان اتاقت را تمیز کنی؟ در این مورد کودک لجباز به سادگی می تواند بگوید نه.

4- دستوراتی که به دنبالش دلیل و منطق آورده می شود: مثال: اسباب بازی ها را بردار، چون مادربزرگت اینجا می آید و تو می داند که او خانه تمیز را دوست دارد! مشکل در اینجا این است که کودک ممکن است دستور اصلی را فراموش کند.
 

با پرهیز از این نوع دستورات و رعایت اصول زیر می توان انتظار داشت که کودک دستورات شما را با احتمال بیشتری انجام دهد:

توجه کودک را به خود جلب کرده و قبل از دادن دستور، با او تماس چشمی برقرار کنید.

با صدای محکم و قاطع با کودک صحبت کنید، البته صدایتان بلند و خشن نباشد.

دستوری به کودک بدهید که خاص و ساده باشد.

از ژست های فیزیکی به طور مناسب استفاده کنید (مثلا به جایی که باید اسباب بازی را بگذارد اشاره کنید).

از دستورات مثبت به جای دستورات منفی استفاده کنید.

اطاعت از دستور را پاداش بدهید.

نکته: خانه ای پر از اشیاء جالب برای کودک مانند وسایل آشپزخانه، کنجکاوی کودک و رشد زبانی و قوای هوش او را تحریک خواهدکرد و او را سرگرم و فعال نگه داشته و احتمال بدرفتاری او را کاهش می دهد.

نکته: بهتر است دستورات به بخش های کوچکتری تقسیم شود و هر بخش را به تنهایی و جداگانه از کودک بخواهید انجام دهد.

منبع :ماهنامه زندگی سالم