وزرایی که دوره وزارت خود را به پایان نرساندند
درست است که هر آمدنی را رفتی است، اما برخی زودتر از زمان مشخص‌شده از مسیر بازمی‌مانند. سیاست‌ورزی به سبک ایرانی نیز باعث شده این رفتن‌ها با شتاب بیشتری سراغ وزرای کابینه‌های دولت بیاید.
در این ۴۰ سال که ۱۳ دولت این موقعیت را داشته‌اند که کشور را اداره کنند، وزرایی نیز بر مسند بوده‌اند که در نیمه راه از قطار دولت‌ها پیاده شده‌اند، خواه با تصادف و شهادت یا برکناری و استیضاح. در اینجا چگونه‌رفتن این وزرا را از کابینه‌های بعد از انقلاب مرور می‌کنیم.
دولت موقت
غلامحسین شکوهی، وزیر آموزش و پرورش
او که بعد‌ها «پدر علم تعلیم و تربیت ایران» لقب گرفت، اولین وزیر آموزش و پرورش بعد از انقلاب بود که حدود هشت ماه این پست را بر عهده داشت و سپس در ۸ مهر ۱۳۵۸ جای خود را به محمدعلی رجایی سپرد. شکوهی در اردیبهشت ۱۳۹۵ در ۹۰ سالگی درگذشت.
کریم سنجابی، وزیر خارجه
او که پیش از انقلاب، وزیر فرهنگ در دولت محمد مصدق بود، در دولت موقت نیز وزارت خارجه را پذیرفت، اما تنها ۵۵ روز در این پست بود و استعفا داد. بعد از او ابراهیم یزدی به عنوان وزیر معرفی شد. سنجابی در تیر ۱۳۷۴ در ۹۰سالگی در آمریکا درگذشت.
کاظم سامی، وزیر بهداری و بهزیستی
او که دکترای تخصصی روانپزشکی داشت به عنوان اولین وزیر بهداری بعد از انقلاب انتخاب شد. او تا پیش از قبول استعفایش در ۷ آبان ۵۸، چند نوبت دیگر نیز استعفا داده و دلیل آن را کمبود و دخالت عنوان کرده بود. نکته جالب این که جانشین او یعنی کاظم یزدی، فقط یک روز وزیر بود، مهدی بازرگان ۱۳ آبان ۵۸ او را به عنوان وزیر انتخاب کرد، اما یک روز بعد دولت موقت استعفا داد. کاظم سامی در اولین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری بعد از انقلاب نیز نامزد بود که ششم شد. سپس در اولین دوره مجلس شرکت کرد و به عنوان نماینده تهران انتخاب شد. او در آذر سال ۶۷ به قتل رسید.
اسدالله مبشری، وزیر دادگستری
او پیش از انقلاب وکیل دادگستری و قاضی بود که به شعر و موسیقی نیز علاقه داشت. مبشری در ۳۰ خرداد ۵۸ استعفا داد و جای خود را به احمد صدر حاج‌سیدجوادی سپرد. او بعد از آن به کار فرهنگی مشغول شد و در سال ۱۳۶۹ درگذشت.
احمد مدنی، وزیر دفاع ملی
او تنها دو ماه در این پست ماند و استفا داد. بازرگان نیز او را به استانداری خوزستان انتخاب کرد. پس از مدنی تیمسار محمدتقی ریاحی به عنوان وزیر انتخاب شد که او نیز در ۸ مهر سال ۵۸ جای خود را به مصطفی چمران داد. احمد مدنی بعد از استعفا در بهمن سال ۵۸ از وزارت نامزد نخستین انتخابات ریاست‌جمهوری شد، اما از بنی‌صدر شکست خورد و دوم شد. او در انتخابات دوره اول مجلس شورای اسلامی نیز از کرمان انتخاب شد، اما اعتبارنامه مدنی تصویب نشد. او مرداد ۶۷ در فرانسه درگذشت.
علی شریعتمداری، وزیر فرهنگ و آموزش عالی
او که دکترای فلسفه از دانشگاه تنسی داشت تا ۸ مهر ۱۳۵۸ در این پست ماند و جای خود را به حسن حبیبی داد. شریعتمداری از اعضای شورای مرکزی حزب مردم ایران بود، اما بعد از پیروزی انقلاب فعالیت سیاسی را کنار گذاشت. او که عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی بود در سال ۱۳۹۵ در ۹۳سالگی درگذشت.
داریوش فروهر، وزیر کار و امور اجتماعی
او که در کابینه مهدی بازرگان ابتدا به عنوان وزیر کار و سپس به عنوان وزیر سیار و نماینده دولت در امور کردستان فعالیت می‌کرد، در ۸ آبان از دولت خارج شد. فروهر در اولین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری نیز نامزد شد، اما چهارم شد. داریوش فروهر و همسرش در سال ۷۷ در تهران به قتل رسیدند.
احمد صدر حاج‌سیدجوادی، وزیر کشور
در دوران وزارت او همه‌پرسی نظام جمهوری اسلامی و انتخابات مجلس خبرگان رهبری برگزار شد، اما با استعفای اسدالله مبشری از وزارت دادگستری، از تیر ۱۳۵۸ به این وزارتخانه رفت و هاشم صباغیان جای او را گرفت. حاج سیدجوادی در مجلس اول شورای اسلامی نیز به عنوان نماینده مردم قزوین حضور داشت. او در فروردین سال ۹۲ درگذشت.
دولت اول
محمود قندی، وزیر پست، تلگراف و تلفن
او که دکترای برق و الکترونیک از دانشگاه کالیفرنیا داشت ابتدا به عنوان رئیس دانشکده مخابرات و سپس به وزارت رسید. قندی در ۷ تیر سال ۶۰ در انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی به شهادت رسید.
ابراهیم احدی، وزیر دادگستری
او حدود دو ماه وزیر بود، اما به دلیل تفسیر شورای نگهبان از اصل ۱۶۰ قانون اساسی که در آن، وظیفه وزیر دادگستری، برقراری رابطه بین قوه قضائیه با قوه مجریه و مقننه تفسیر شده بود و مسئولیتی در امور تشکیلاتی دادگستری نداشت از این وزارتخانه استعفا داد.
موسی کلانتری، وزیر راه و ترابری
او فوق‌لیسانس راه و ساختمان از دانشگاه پلی‌تکنیک تهران داشت قبل از وزارت مدیر کل راه و ترابری در استان‌های خوزستان و آذربایجان غربی بود. کلانتری در ۷ تیر سال ۶۰ در انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی به شهادت رسید.
محمدجواد تندگویان، وزیر نفت
تنها یک ماه از دوره وزارت او گذشته بود که برای بازدید از پالایشگاه آبادان به این شهر سفر کرد، اما در جاده ماهشهر به آبادان، توسط نیرو‌های عراقی اسیر شد و سپس شهید شد. پیکر او در آذر سال ۷۰ به ایران برگردانده شد.
حسن عباسپور، وزیر نیرو
او که استاد مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف و مؤسس دانشگاه صنعت آب و برق بود در ۷ تیر سال ۶۰ در انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی به شهادت رسید.
دولت دوم
دولت شهید باهنر کمتر از یک ماه بر سر کار بود و بعد از شهادت او و شهید رجایی دوباره انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شد.
دولت سوم
علی‌اکبر پرورش، وزیر آموزش و پرورش
او در سال ۶۰ به‌عنوان نخست‌وزیر به مجلس معرفی شده بود، اما رأی نیاورد. پرورش تا مرداد سال ۶۳ به عنوان وزیر در کابینه حضور داشت و سپس کناره‌گیری کرد. او دی ۱۳۹۲ درگذشت.
عبدالمجید معادیخواه، وزیر ارشاد ملی
او که در اوایل انقلاب قاضی شرع دادگاه انقلاب بود، در مرداد سال ۶۱ از وزارت استعفا داد. بعد از او از آبان همان سال محمد خاتمی به عنوان وزیر وارد کابینه شد.
حبیب‌الله عسگراولادی، وزیر بازرگانی
او که در دولت موقت مرحوم آیت‌الله مهدوی‌کنی نیز وزیر بازرگانی بود، حدود دو سال در کابینه میرحسین موسوی حضور داشت. عسگراولادی نامزد ریاست‌جمهوری نیز شد و دو بار نیز نماینده مردم تهران در مجلس بود. او که سال‌ها نماینده، ولی فقیه در کمیته امداد امام خمینی بود، آبان سال ۹۲ درگذشت.
هادی منافی، وزیر بهداری
او تا مرداد سال ۶۳ این سمت را بر عهده داشت و سپس جای خود را به علیرضا مرندی داد.
محمد اصغری، وزیر دادگستری
او تا مرداد ۶۳ در کابینه حضور داشت. بعد از آن در دوره‌های دوم و سوم نماینده مردم تهران در مجلس بود و در سال ۱۳۶۶ به‌عنوان مدیرمسئول روزنامه کیهان انتخاب شد.
محمد سلیمی، وزیر دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح
او تا مرداد ۱۳۶۳ به عنوان وزیر در کابینه حضور داشت. سلیمی از خرداد ۱۳۷۹ تا شهریور ۱۳۸۴ فرمانده ارتش بود و پس از استعفا به عنوان مشاور مقام معظم رهبری در امور ارتش منصوب شد. او در بهمن ۹۴ در ۷۸سالگی درگذشت.
محمدعلی نجفی، وزیر فرهنگ و آموزش عالی
او تا مرداد ۶۳ در کابینه ماند. نجفی در دولت آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی نیز وزیر آموزش و پرورش بود و در کابینه محمد خاتمی نیز رئیس سازمان برنامه و بودجه شد. او در کابینه حسن روحانی پنج ماه سرپرستی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را بر عهده داشت.
احمد توکلی، وزیر کار و امور اجتماعی
او که در کابینه محمدعلی رجایی، سخنگوی دولت بود، در مرداد سال ۶۲ از دولت میرحسین استعفا داد. توکلی در انتخابات ششم و هشتم ریاست‌جمهوری نامزد بود که رأی نیاورد.
محمد سلامتی، وزیر کشاورزی
او که در دولت محمدعلی رجایی نیز وزیر کشاورزی بود، در سال ۶۲ از دولت میرحسین موسوی کناره گرفت. عباسعلی زالی، جانشین او در این وزارتخانه شد.
محمدشهاب گنابادی، وزارت مسکن و شهرسازی
او تا سال ۶۲ در کابینه حضور داشت. بعد از او به مدت یک سال نخست‌وزیر و سرپرست این وزارت بود تا این که سراج‌الدین کازرونی به جای او وزیر شد.
حسین موسویانی، وزیر معادن و فلزات
او فقط تا سال ۶۲ وزیر بود و حسین نیلی جایگزین او شد.
دولت چهارم
کاظم اکرمی، وزیر آموزش و پرورش
او تا شهریور ۱۳۶۷ وزیر بود و سپس جای خود را به محمدعلی نجفی داد.
حسن عابدی جعفری، وزیر بازرگانی
او که در دوران جنگ ایران و عراق این وزارتخانه را مدیریت می‌کرد، به دلیل مخالفت‌های زیاد از طرف بازار در شهریور ۱۳۶۷ از وزارت بازرگانی رفت.
محسن رفیق‌دوست، وزیر سپاه پاسداران
او تا شهریور ۶۷ در این سمت ماند و سپس جای خود را به علی شمخانی داد.
عباسعلی زالی، وزیر کشاورزی
او که دکترای کشاورزی از دانشگاه کالیفرنیا داشت، در شهریور ۱۳۶۷ جای خود را به عیسی کلانتری داد. زالی، دو دوره نماینده مجلس نیز بوده است.
محمدتقی بانکی، وزیر نیرو
او تا خرداد ۱۳۶۶ وزیر بود و سپس جای خود را به بیژن زنگنه داد.
دولت پنجم
ایرج فاضل، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
در دی ۶۹ از سوی مجلس سوم استیضاح و برکنار شد.
سیدمحمد خاتمی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
او در سوم خرداد ۱۳۷۱ نامه‌ای به آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی، رئیس‌جمهور وقت، نوشت و به دلیل مشکلات پیش‌آمده در عرصه فرهنگ استعفا داد. علی لاریجانی به جای او سکان این وزارتخانه را بر عهده گرفت.
دولت ششم
علی لاریجانی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
او به مدت یک سال در این سمت ماند و سپس با حکم مقام معظم رهبری به عنوان رئیس سازمان صدا‌و‌سیما منصوب شد. مصطفی میرسلیم به جای لاریجانی وزیر ارشاد شد.
دولت هفتم
قربانعلی دری نجف‌آبادی، وزیر اطلاعات
یک‌سال‌و نیم بعد از روی‌کار‌آمدن دولت اصلاحات، او در بهمن ۱۳۷۷ به دلیل مباحث پیش‌آمده در پی قتل‌های زنجیره‌ای استعفا داد. حجت‌الاسلام علی یونسی جایگزین او شد.
محمدرضا عارف، وزیر پست، تلگراف و تلفن
او پس از سه سال وزارت در خرداد ۱۳۷۹ به عنوان اولین رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و معاون رئیس‌جمهور منصوب شد. عارف در کابینه دوم خاتمی، معاون‌اول رئیس‌جمهوری بود.
رحمان دادمان، وزیر راه و ترابری
او که نماینده مردم تبریز در مجلس اول بود، در اردیبهشت ۷۹ بر اثر سقوط هواپیما درگذشت. احمد خرم جانشین او در این وزارتخانه شد.
عطاءالله مهاجرانی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
او که سخنگویی دولت را بر عهده داشت و یک بار نیز از سوی مجلس پنجم استیضاح شده بود، اما رأی اعتماد گرفته بود، در آذر ۷۹ از وزارت استعفا داد. احمد مسجدجامعی، جانشین او در این وزارتخانه شد.
عبدالله نوری، وزیر کشور
او که سابقه وزارت کشور در دولت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را نیز داشت، در خرداد سال ۱۳۷۷ از سوی مجلس پنجم استیضاح و برکنار شد.
دولت هشتم
طهماسب مظاهری، وزیر امور اقتصادی و دارایی
او تا اردیبهشت ۱۳۸۳ در این سمت ماند و سپس جای خود را به صفدر حسینی داد.
احمد خرم، وزیر راه و ترابری
او در مهر ۱۳۸۳ از سوی مجلس هفتم که اصولگرایان آن را در دست گرفته بودند، استیضاح و برکنار شد.
مصطفی معین، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری
او بعد از اتفاقات کوی دانشگاه در تیر ۷۸ استعفا داده بود که مورد موافقت سیدمحمد خاتمی قرار نگرفت. معین در سال ۱۳۸۲ نیز استعفا داد و جعفر توفیقی جانشین او شد.
دولت نهم
محمود فرشیدی، وزیر آموزش‌وپرورش
او در آذر ۱۳۸۶ برکنار شد و علیرضا علی‌احمدی به جای فرشیدی به عنوان وزیر انتخاب شد.
غلامحسین محسنی اژه‌ای، وزیر اطلاعات
او در مرداد ۱۳۸۸ از سوی احمدی‌نژاد برکنار شد و خودش سرپرستی وزارت اطلاعات را بر عهده گرفت. گفته می‌شود دلیل این برکناری این بود که محسنی اژه‌ای و چند وزیر دیگر به دلیل تعلل احمدی‌نژاد در برکناری اسفندیار رحیم‌مشایی با رئیس دولت درگیری لفظی پیدا کرده و جلسه دولت را ترک کرده بودند.
داوود دانش‌جعفری، وزیر امور اقتصادی و دارایی
او در فروردین ۱۳۸۷ از دولت خداحافظی کرد. شمس‌الدین حسینی، جانشین او در این وزارتخانه شد.
جمال کریمی‌راد، وزیر دادگستری
او در ۷ دی ۱۳۸۵ بر اثر تصادف درگذشت. غلامحسین الهام جانشین او در این وزارتخانه شد.
محمد رحمتی، وزیر راه و ترابری
او که در کابینه محمد خاتمی نیز وزیر این وزارتخانه بود، در تیر سال ۸۷ از این سمت کنار رفت.
پرویز کاظمی، وزیر رفاه و تأمین اجتماعی
وزیری که احمدی‌نژاد گفته بود او را خدا به من معرفی کرده است، اولین فردی بود که در مهر ۱۳۸۵ از دولت احمدی‌نژاد استعفا داد و رفت. کاظمی دلیل استعفای خود را ناتوانی از پاسخ‌گویی به مردم و نمایندگان آن‌ها در مجلس به دلیل عدم اختیار در انجام مسئولیت‌های قانونی اعلام کرده بود.
علیرضا طهماسبی، وزیر صنایع و معادن
او در آبان ۱۳۸۶ استعفا داد و علی‌اکبر محرابیان جانشینش شد.
مصطفی پورمحمدی، وزیر کشور
او در اردیبهشت ۱۳۸۷ از این مقام برکنار شد. پورمحمدی بعد‌ها دلیل این برکناری را اعتراض به اختلاس‌های گسترده در دوره محمود احمدی‌نژاد عنوان کرده بود.
علی کردان، وزیر کشور
او پس از پورمحمدی به عنوان وزیر انتخاب شد، اما به دلیل جعلی بودن مدرک دکترای افتخاری از دانشگاه آکسفورد و دارانبودن مدارک تحصیلی کارشناسی و کارشناسی‌ارشد، توسط مجلس استیضاح و برکنار شد. او در آذر ۱۳۸۸ درگذشت.
کاظم وزیری‌هامانه، وزیر نفت
احمدی‌نژاد او را در مرداد ۱۳۸۶ برکنار کرد و غلامحسین نوذری به عنوان وزیر انتخاب شد.
دولت دهم
رضا تقی‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات
او در آذر ۱۳۹۱ برکنار شد، اما هیچ‌گاه درباره دلیل آن حرفی نزد.
منوچهر متکی، وزیر امور خارجه
برکناری او از اتفاقات تاریخی دولت احمدی‌نژاد محسوب می‌شود. او در آذر ۱۳۸۹ در حالی که برای ابلاغ پیام احمدی‌نژاد به سنگال رفته بود، از خبر عزل خود مطلع شد. دولت سنگال نیز این اقدام را توهین‌آمیز تلقی کرد و سفیر خود را از تهران فراخواند. گفته شد که برکناری متکی به دلیل مشاجره او با حمید بقایی، نماینده ویژه رئیس‌جمهور بوده است.
مرضیه وحید دستجردی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
او که اولین و تنها وزیر بعد از انقلاب است، در شهریور ۸۸ به وزارت رسید که همین اتفاق نیز با جنجال‌هایی مواجه بود. در نهایت در دی سال ۱۳۹۱ احمدی‌نژاد او را برکنار کرد.
عبدالرضا شیخ‌الاسلامی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی
او در بهمن ۱۳۹۱ به دلیل انتصاب سعید مرتضوی به عنوان مسئول سازمان تأمین اجتماعی و پافشاری بر عدم برکناری مرتضوی توسط مجلس استیضاح و برکنار شد.
حمید بهبهانی، وزیر راه و ترابری
او در بهمن ۱۳۸۹ توسط مجلس استیضاح و برکنار شد.
مسعود میرکاظمی، وزیر نفت
او تنها دو سال وزیر ماند و در اردیبهشت ۱۳۹۰ برکنار شد. رستم قاسمی جایگزین او در وزارت نفت شد.
دولت یازدهم
علی‌اصغر فانی، وزیر آموزش‌وپرورش
او با چهار کارت زرد از مجلس رکورددار است. فانی از سوی مجلس استیضاح هم شد، اما در نهایت و در مهر ۱۳۹۵ از سمت خود استعفا کرد.
محمود گودرزی، وزیر ورزش و جوانان
او مهر ۹۵ از این وزارتخانه رفت.
علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
او که در دوران وزارت خود تحت فشار بود و دو بار نیز از مجلس کارت زرد گرفته بود، در۳۰ مهر ۱۳۹۲ از سمت خود استعفا داد.
رضا فرجی دانا، وزیر علوم
رئیس‌جمهوری پیش از او محمد میلی‌منفرد را به مجلس معرفی کرده بود، اما مجلس رأی نداد. رضا فرجی دانا نیز در نهایت در مرداد ۱۳۹۳ استیضاح و برکنار شد.
دولت دوازدهم
محمد بطحایی، وزیر آموزش‌وپرورش
او در خرداد ۱۳۹۸ استعفا داد و رئیس‌جمهور نیز با آن موافقت کرد. گفته شد که او برای شرکت در انتخابات مجلس یازدهم استعفا داده، اما هیچ‌گاه برای آن ثبت نام نکرد.
مسعود کرباسیان، وزیر امور اقتصادی و دارایی
او در شهریور ۱۳۹۷ توسط مجلس استیضاح و برکنار شد.
حسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
او در دی سال ۱۳۹۷ به دلیل بودجه کمی که به بخش سلامت تخصیص داده شده بود استعفا داد.
علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی
او که دو بار از مجلس نهم کارت زرد گرفته و دو بار نیز استیضاح شده بود، در نهایت در مرداد ۱۳۹۷ برای بار سوم استیضاح و برکنار شد. ربیعی هم‌اکنون سخنگوی دولت است.
محمود حجتی، وزیر جهاد کشاورزی
او که از مرداد ۱۳۹۲ وزیر بود، در آذر ۱۳۹۸ استعفا داد و به عنوان مشاور رئیس‌جمهور در امور کشاورزی و امنیت غذایی منصوب شد.
عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی
او در مهرماه ۱۳۹۷ با انتشار نامه استعفای قبلی خود به طور رسمی از وزارت راه و شهرسازی استعفا داد و رئیس‌جمهور نیز آن را پذیرفت.
محمد شریعتمداری، وزیر صنعت، معدن و تجارت
او که در انتظار استیضاح از سوی مجلس بود، ناگهان در مهر ۱۳۹۷ استعفا داد، اما از سوی روحانی به عنوان وزیر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به مجلس معرفی شد و رأی آورد.
رضا رحمانی، وزیر صنعت، معدن و تجارت
او هفته گذشته توسط حسن روحانی برکنار شد. رحمانی در نامه‌ای خطاب به رئیس‌جمهور مدعی شده بود محمود واعظی او را تهدید کرده که اگر برای احیای دوباره وزارت بازرگانی با نمایندگان مجلس لابی نکند، باید استعفا دهد، اما او قبول نکرده است.
