نگاهی به جنبه‌های متنوع و جذاب زندگی سالوادور دالی
نادر تکمیل همایون به بهانه زادروز سالوادور دالی، در رشته توییتی درباره زندگی او نوشته که در ادامه آن را خواهید خواند.
سالوادور دالی در چنین روزی در ۱۹۰۴ در فیگوئراس اسپانیا به دنیا آمد. خیلی زود زادگاه خود را ترک کرد و راهی پایتخت شد. آنجا با فدریکو گارسیا لورکا و لوئیس بونوئل رفیق شد. هنوز تجمع ۳ نابغه در آن واحد، در آکادمی هنر مادرید محیر‌العقول به نظر می‌رسد. با اینکه دالی همیشه خود را نقاش می‌دانست، اما خیلی به سینما علاقه داشت. سینمای صامت را خوب می‌شناخت و در اوج شکوفایی این هنر، بسیار در سالن‌های تاریک شهر وقت می‌گذراند.
دالی در سینما
ورودش به سینما به سان صاعقه بود با دوستش بونوئل، دو فیلم ساخت و سینمای سورئالیستی را بنا گذاشت. این دو فیلم را می‌شناسیم «سگ اندلسی»، یک فیلم ۱۶ دقیقه‌ای که یکی از مخوف‌ترین صحنه‌های تاریخ سینما را به یادگار گذاشته است، آنجا که بونوئل با تیغ سلمانی، کاسه چشم زنی را می‌شکافد.
«سگ اندلسی» آمیخته‌ای است از کابوس‌های دالی و بونوئل. یک روز در خانه پدری دالی، بونوئل از خواب غریبی می‌گوید، ابری نازک، ماه را دو شقه می‌کرد، و تیغی، چشمی را. از قضا دالی هم شب قبل خواب دیده بود که کف دستانش مشتی مورچه لانه کرده بودند. هر دوی این رویا‌ها در فیلم هستند.
دو رفیق فیلمنامه را ۶ روزه نوشتند. لورکا بعد‌ها گفت که عنوان «سگ اندلسی» از لقب طعنه‌آمیز می‌آمد که دو دوستش به او داده بودند. در هرحال بونوئل هیچگاه توضیح روشنی درباره مفهوم و محتوای این فیلم نداد و نیازی هم نمی‌دید.
سال بعد، دالی و بونوئل دست به کار ساخت «عصر طلایی» شدند، این بار ۳۰ دقیقه. اما فیلم بابت رویکرد گستاخانه ضد مذهبی و ضد‌بورژوا خود، اعتراضات عمومی شدید‌الحنی را راه انداخت و تا ۱۹۸۱ ممنوعیت نمایش داشت.
ورود به عرصه طراحی صحنه
رابطه دالی با سینما بعد از این فیلم تا مدتی قطع شد تا اینکه به درخواست آلفرد هیچکاک، برای طراحی صحنه معروف کابوس فیلم «طلسم شده» به او پیشنهاد همکاری شد. دالی به آمریکا رفت. این تنها تجربه نسبتا موفق سینمایی دالی در آمریکا بود. می‌گویم نسبتا، چون دیوید. اُ سلزنیک، تهیه‌کننده دیکتاتور فیلم، دستور داد این رویا غریب در نسخه نهایی فیلم بسیار کوتاه شود.
از قول اینگرید برگمان آمده است که ابتدا، این رویا قریب به ۲۰ دقیقه طول می‌کشید، اما سلزنیک اصلا از این صحنه رضایت نداشت و آن را مثله کرد. پر واضح است که رویای «طلسم شده» بسیار تحت‌تاثیر «سگ اندلسی» است. البته دالی، چند سال قبل، یعنی در ۱۹۴۱ به آمریکا رفته بود تا کابوس دیگری را برای یکی از کارگردان‌های بزرگ آن زمان هالیوود طراحی کند: فریتز لانگ. «Moontide» با حمله پرل‌هاربر و ورود آمریکا به جنگ جهانی دوم هرگز ساخته نشد.
همکاری با والت دیزنی
دالی با طنز همیشگی خودش در نامه‌ای به آندره برتون می‌نویسد که در آمریکا با ۳ نفر سورئالیست آشنا شده است: هارپو مارکس، والت دیزنی و سسیل ب دومیل. آشنایی دالی با والت دیزنی به ۱۹۴۶ بازمی‌گردد، طی مراسم شامی در هالیوود. این دوستی چنان قوامی به خود گرفت که تصمیم بر این شد که هر دو سر یک فیلم انیمیشن با هم کار کنند. نام این طرح «Destino» بود که البته بعد از مدتی، بابت تخیل جسارت‌آمیز دالی متوقف شد. سرانجام در ۲۰۰۳، یک فیلم انیمیشن ۶ دقیقه‌ای بر اساس این طرح و طراحی‌های به‌جای مانده دالی ساخته شد.
سورئالیست بیش از حد
اما غربب‌ترین طرح دالی در هالیوود، این‌ها نبود. علاقه دالی به کار در سینما تا آنجا پیش رفت که فیلم‌نامه‌ای برای برادران مارکس نوشت: «Giraffes On Horseback Salad» (سالاد زرافه‌هایی که اسب سواری می‌کنند). این طرح نیز همان‌طور که می‌شد از عنوانش حدس زد، راه به جایی نبرد. فیلم به رابطه نزدیک یک نجیب‌زاده اسپانیایی به نام جیمی و یک زن سورئالیست می‌پرداخت. قرار بود نقش اصلی را هارپو مارکس بازی کند که با دالی بسیار دوست بود.
دلیل ساخته نشدن فیلم را رویکرد بیش از حد سورئالیستی فیلمنامه عنوان کردند. مثلا قرار بود چندین زرافه آتش زده شوند یا در جایی دیگر هارپو می‌بایست با توری شکار پروانه، هجده کوتوله شکار کند. البته در جای دیگری آمده است که هارپو مارکس چندان با طنز فیلمنامه ارتباط برقرار نکرده بود. باری، با به سرانجام نرسیدن این طرح، دالی با دنیای هنر هفتم فاصله گرفت.
دالی؛ نمادی در سریال money heist
قطعا نام پربیننده‌ترین سریال غیرانگلیسی زبان نتفلیکس به گوشتان خورده. در این سریال پرطرفدار، که داستان یک سرقت را بیان می‌کند، بازیگران ماسک دالی به صورت می‌زنند. اصلی‌ترین دلیل برای استفاده از این نقاب را مخفی نگه داشتن هویتشان بیان می‌کنند، اما در پشت پرده‌ی استفاده از این نقاب‌ها داستان دیگری وجود دارد.
وقتی که سالوادور دالی زنده بود، بسیاری از آثار او در جریان هنری دادا در زوریخ شکل گرفت، جریانی که در اوایل قرن بیستم شکل گرفته و جوامع سرمایه داری مدرن را به چالش می‌کشید. تمامی فلسفه‌های این جریان و مرام هنری سالوادور دالی با مرام سارقان سریال Money Heist هماهنگ است.
استفاده از این نقاب هم‌چنین سمبل مقاومت غرور ملی به حساب می‌آید. سالوادور دالی یکی از مهم‌ترین چهره‌های جنبش سورئالیسم در اوایل قرن بیستم بود که اگرچه خود این جنبش بیشتر با فرانسه در ارتباط بود، اما خود دالی اسپانیایی تبار بوده پس به‌طبع روی هنرمند کشورشان تعصب دارند. سالوادور دالی به خوبی می‌تواند نماد انقلاب علیه سیستم باشد.
سالوادور دالی در ۲۶ ژانویه ۱۹۸۹ در زادگاه خود در سن ۸۴ سالگی درگذشت.
