علیرضا فیروزجا چگونه دنیا را مات خود کرد؟

 علیرضا فیروزجا، شطرنج‌باز ۱۶ ساله ایرانی که مدتی است زیر پرچم فیده مسابقه می‌دهد توانست یک پیروزی تاریخی برابر قهرمان فعلی شطرنج جهانی یعنی مگنوس کارلسن با نتیجه ۸.۵ بر ۷.۵ به دست آورد و قهرمانی مسابقات آنلاین Banter Blitz را که در سایت Chess۲۴ برگزار می‌شد از آن خود کند. مسابقه‌ای که در آن دو شطرنج‌باز ۱۵ دیدار سه دقیقه‌ای سریع انجام می‌دهند و هرکس زودتر به امتیاز ۸.۵ برسد برنده است.

علیرضا با این پیروزی جایزه ۱۴ هزار دلاری نفر قهرمان را به دست آورد. مگنوس بعد از اولین شکست مقابل فیروزجا او را devilishly tricky نامید به معنای شیطان حقه‌باز! این توصیف احتمالا به خاطر سرعت بالای فیروزجا و توان ذهنی بالای او بوده است؛ توانی که باعث شد بهترین شطرنج‌باز حال حاضر جهان و قهرمان ۹ ساله دنیا به زانو در بیاید. مگنوس در ادامه در مورد علیرضا گفت: «او بسیار شگفت‌انگیز است.» البته این دو شطرنج‌باز احتمالا در آینده‌ای بسیار نزدیک دوباره در یک رقابت انتقامی دیگر به مصاف هم بروند. روز دوشنبه فیروزجا و مگنوس کارلسن در مسابقه اینترنتی جام مگنوس که با حضور ۸ شطرنج‌باز برتر دنیا با جایزه‌ای ۲۵۰ هزار دلاری برگزار می‌شود با یکدیگر روبه‌رو خواهند شد.

جام بانتر

بعد از ۱۳۱ مسابقه جام بانتر به فینال رویایی خود رسید. قهرمان جهان مگنوس کارلسن برابر شطرنج‌باز ۱۶ ساله ایرانی؛ شطرنج‌بازی که به نظر می‌رسد مستعدترین فرد برای رسیدن به صدر بهترین شطرنج‌بازان جهان است. البته پیش از شروع فینال اکثر کارشناسان شانس چندانی برای پیروزی علیرضا قائل نبودند، اما این رقابت سریع فرصت خوبی برای سنجش چنین تفکری بود. این رقابت با هیجان بسیار زیادی از سوی علاقه‌مندان به شطرنج و سایت‌های این رشته معرفی شد. سایت Chess۲۴ نوشت: «کمربند ایمنی خود را ببندید! پاپ کورن را آماده کنید. امشب همه ما برای یکی از بزرگ‌ترین دوئل‌های سال شطرنج در جهان آماده می‌شویم: مگنوس کارلسن به مصاف علیرضا فیروزجا خواهد رفت. مگنوس کارلسن قهرمان جهان از فرصت ستایش این استعداد فوق‌العاده استفاده کرده و می‌گوید: «مسابقه برابر حریف ۱۶ ساله‌اش سخت‌ترین چالش او تاکنون خواهد بود.» یودیت پولگار بانوی شطرنج‌باز تاریخ‌ساز اهل مجارستان نیز دقایقی قبل از آغاز بازی در اینستاگرامش گفت: «همه در انتظار تماشایی‌ترین نبرد سال.».

اما این فقط یک مسابقه برای رسیدن به جایزه ۱۴ هزار دلاری یا یک سرگرمی با بازی‌های هیجان‌انگیز نبود بلکه باتوجه به آنلاین بودن آن و تماشاگران بسیار زیادش که می‌توانستند نظرات خود را بیان کنند و احساسات‌شان را بروز دهند، لحظه مناسبی برای به وجود آمدن یک درام بود. شما اگر به شطرنج علاقه داشته باشید باید این رقابت را بار دیگر از هر دو سمت رقابت تماشا کنید تا متوجه شوید دقیقا چه اتفاقی رخ داده است و البته مخاطبان می‌توانند تمام مسابقات این تورنمنت آنلاین را با کلیک کردن روی نتیجه مسابقه در سایت تماشا کرده و تمام حرکات را با استفاده از کامپیوتر آنالیز کنند.‌

می‌توان گفت به هیچ‌وجه خلاصه‌ای را نمی‌توان برای این رقابت متصور بود، چراکه هر لحظه آن بسیار جذاب دنبال شد، اما اجازه بدهید چند لحظه مهم را با هم مرور کنیم:

بازی اول؛ فیروزجا با برد شروع می‌کند

پنجشنبه شب و از ساعت ۲۱:۳۰ به وقت تهران مسابقه بزرگ آغاز شد. در این گونه مسابقات بازی اول همیشه می‌تواند روند یک مسابقه را تعریف کند و این دقیقا اتفاقی است که در مسابقه نخست دو شطرنج‌باز رخ داد. علیرضا با مهره سیاه شروع کرد و با استفاده از یکی از گشایش‌های نامعمول در دنیای شطرنج به نام Queen’s Gambit مگنوس را غافلگیر کرد، اما رفته رفته اوضاع به شکل چشمگیری به تعادل رسید. مگنوس در ابتدا گمان می‌کرد شاهش کاملا در وضعیت ایمنی قرار دارد و دلیلی برای ترسیدن نیست ولی در ادامه شرایط پیچیده شد. علیرضا حرکتی انجام داد که باعث شد مگنوس در وصفش بگوید: «به همین دلیل است که شما هرگز نباید علیرضا را دست‌کم بگیرید. او بسیار شیطان و حیله‌گر است. باید متوجه می‌شدم که علیرضا قصد دارد مرا فریب دهد و نه اینکه فکر کنم او یک حرکت اشتباه انجام داده است.» بعد از ۶۷ حرکت و در حالی که علیرضا ۸ ثانیه زمان داشت و مگنوس ۹ ثانیه، شطرنج‌باز نروژی در کمال تعجب مقابل یک سرباز و یک رخ علیرضا مات شد تا نتیجه یک بر صفر به نفع علیرضا شده و معلوم شود که قهرمان جهان شب سختی را پیش رو دارد.

مگنوس هنوز مگنوس است

از همان ابتدا مشخص شد که چه کسی امشب روی فرم است مخصوصا وقتی مگنوس اظهارنظر کرد که «امشب کار سخت خواهد بود.»، اما حتی یک کارلسن ناآماده هم کاملا شگفت‌آور است. او قبل از تساوی در بازی دوم حسابی برای پیروزی فشار آورد. علیرضا در این بازی با مهره سفید بازی کرد و در طول بازی بیشتر تلاش کرد از دست مگنوس فرار کند. درنهایت این رقابت درحالی که هر دو شطرنج‌باز تنها یک فیل برای‌شان باقی مانده بود با تساوی به پایان رسید.

با این حال در دیدار سوم مگنوس نشان داد چرا بهترین شطرنج‌باز جهان است و قرار نیست به‌راحتی تسلیم شود. در بازی سوم کارلسن بازی را با مهره سفید شروع کرد و خیلی زود در حالی که ۵۰ ثانیه زمان داشت توانست علیرضا را مات کند. در این بازی فیروزجا نتوانست هیچ مقاومتی از خودش نشان دهد تا همه چیز در پایان مسابقه سوم به تساوی کشیده شود.

لحظات تاریک برای روح قهرمان

این یک چیز معمول و همیشگی نبود که کارلسن را در حالت مسابقه پنجشنبه شب ببینیم؛ حالتی پرفشار و پراسترس. با این حال او در این مسابقه واقعا دچار چنین وضعیتی شده بود. در مقابل حریفی جوان و بسیار بااستعداد که برای قهرمانی واقعا می‌جنگید. مگنوس حتی بعد از پیروزی در بازی سوم نتوانست کاملا تسکین پیدا کند و در تمام طول مسابقه درگیری ذهنی داشت. در بازی چهارم فیروزجا با مهره سفید شروع کرد و بعد از ۵۳ حرکت توانست دومین پیروزی‌اش را به دست آورد و دوباره جلو بیفتد. این در حالی بود که علیرضا ۹ ثانیه زمان داشت و مگنوس یک ثانیه. بعد از این شکست مگنوس گفت: «این خیلی بد بود. خیلی بد! چرا نمی‌توانم به جای این همه حرکت مزخرف به خودم شانس بدهم؟ من در این بازی‌ها کاملا در حال فروپاشی هستم.»

فروپاشی رخ نداد

با وجود اذعان مگنوس فروپاشی رخ نداد و او در بازی بعد یعنی در بازی پنجم به پیروزی رسید. کارلسن با مهره سفید شروع کرد و در مقابل دفاع «روی لوپز» علیرضا تنها در ۲۷ حرکت به پیروزی دست یافت تا بازی دوباره مساوی شود. کارلسن وقتی برنده شد هنوز یک دقیقه و ۴۴ ثانیه زمان داشت. در بازی ششم دو شطرنج‌باز بعد از ۶۷ حرکت به تساوی رضایت دادند در حالی که علیرضا ۴.۶ ثانیه زمان داشت و مگنوس ۶ ثانیه.

من بد بازی می‌کنم

بازی هفتم جایی بود که علیرضا دوباره از حریفش پیش افتاد تا هر لحظه به جذابیت این رقابت افزوده شود. در این مسابقه بعد از ۴۷ حرکت کارلسن با اینکه هنوز ۹ ثانیه زمان داشت مجبور به تسلیم شد. علیرضا نیز ۷ ثانیه زمان داشت. مگنوس کارلسن در جایی از رقابت گفت: «من خیلی بد بازی می‌کنم. منظورم این است که می‌دانم این مرد نسبت به سایر بچه‌هایی که با آن‌ها بازی کرده‌ام بسیار بهتر است، اما هنوز هم… واقعا منزجرکننده است. من فقط به‌طور مداوم به خودم شک می‌کنم و این دلیل این همه آشفتگی است.» در بازی هشتم مگنوس دوباره به اعصابش مسلط شد و خیلی زود نتیجه را برابر کرد. او با مهره سیاه در ۶۷ حرکت علیرضا را مات کرد. کارلسن در حالی به این پیروزی رسید که هنوز ۲۳ ثانیه زمان داشت ولی علیرضا در فاصله ۶ ثانیه‌ای تا پایان زمانش قرار گرفته بود. در پایان بازی هشتم و در حالی که نصف رقابت بیشتر سپری شده بود دو شطرنج‌باز در امتیاز ۴ برابر شدند.

دژاوو این‌بار برای کارلسن

یکی از جذابیت‌های این دیدار پیش‌زمینه آن به حساب می‌آمد. چند ماه پیش کارلسن و فیروزجا در رقابت‌های سریع و برق‌آسای قهرمانی جهان به مصاف هم رفته بودند و در رقابت رودررو در حالی که فیروزجا پیش بود و تنها یک حرکت تا مات کردن نابغه نروژی شطرنج فاصله داشت دستش به شاه خودش خورد و آن را انداخت. علیرضا تا شاه را سرجایش بگذارد و حرکتش را انجام دهد زمان را از دست داد و به همین خاطر در حالی که حریفش هیچ شانسی برای پیروزی نداشت به دلیل تمام شدن تایمش بازنده شد. در رقابت نهم دو شطرنج‌باز در مسابقه پنجشنبه شب همین اتفاق برای کارلسن افتاد و او در حالی که حداقل می‌توانست تساوی را به دست آورد بعد از ۷۱ حرکت زمانش به صفر رسید و بازنده لقب گرفت. در بازی دهم دو شطرنج‌باز به تساوی رسیدند. البته زمان رسیدن به این تساوی خیلی زود و بعد از تنها ۲۷ حرکت اتفاق افتاد، در حالی که مگنوس یک دقیقه و ۷ ثانیه زمان داشت و علیرضا ۵۲ ثانیه.

کامبک کارلسن

بازی یازدهم در حالی شروع شد که علیرضا ۵.۵ بر ۴.۵ پیش بود. فیروزجا در این بازی دفاع موسوم به «سیسیلی» را انتخاب کرد ولی کارلسن با تسلط کافی و در حالی که ۴۰ ثانیه از زمانش باقی مانده بود علیرضا را مات کرد تا بازی در امتیاز ۵.۵ برابر شود. بازی دوازدهم جایی بود که مگنوس بالاخره توانست از علیرضا پیش بیفتد و پیروز لحظه‌ها لقب بگیرد. به قول کارشناسان برد کارلسن در بازی دوازدهم یک برد حماسی بود. این بازی ۶۷ حرکت به طول انجامید و تایمر کارلسن وقتی او پیروز شد تنها دو صدم ثانیه برایش باقی گذاشته بود. البته اشتباه فیروزجا در این بازی و در حرکت آخر زمینه‌سازی برد حریفش را فراهم آورد. با این پیروزی نتیجه در فاصله ۳ بازی تا پایان ۶.۵ بر ۵.۵ به نفع کارلسن تغییر کرد.

کامبک روی کامبک

کارلسن بعد از پیروزی در بازی دوازدهم تقریبا خودش را پیروز نهایی مسابقه می‌دید. او گفت: «من بسیار خوشحالم. به همان اندازه که می‌توانید یک پسر ۱۶ ساله را ببرید. این می‌تواند نقطه‌ای باشد که من مسابقه را برنده شوم.»

با این حال خوشحالی مرد نروژی خیلی طول نکشید. او در چهار بازی آخر به‌شدت توسط نابغه ایرانی تحت فشار قرار گرفت. علیرضا در بازی سیزدهم یکی از سریع‌ترین پیروز‌ی‌هایش را به دست آورد. فیروزجا بعد از تنها ۳۰ حرکت و در حالی که ۴۹ ثانیه زمان داشت حریف را مات کرد و دوباره همه چیز را به تساوی کشاند، اما این پایان کار نبود.

در بازی چهاردهم باز علیرضا اقتدار خودش را نشان داد و جواب کری‌خوانی‌های کارلسن را با مات کردن او در تنها ۳۷ حرکت داد. در انتهای مسابقه چهاردهم و در حالی که تنها یک مسابقه باقی مانده بود علیرضا ۷.۵ بر ۶.۵ پیش افتاد و این بدان معنا بود که علیرضا می‌توانست با یک تساوی در بازی آخر کار را تمام کند. اما با وجود دو برد پیاپی علیرضا، کارلسن توانست خودش را جمع و جور کند و در شرایط سخت دوباره بازی را به تساوی بکشاند. کارلسن که با مهره سفید کار را آغاز کرده بود و چیزی برای از دست دادن نداشت وحشیانه ظاهر شد و در کمتر از ۳۰ حرکت کار را تمام کرد تا همه چیز در این شب عجیب به بازی پلی‌آف کشیده شود در حالی که تابلوی امتیازات مقابل نام هر یک از شطرنج‌بازان عدد ۷.۵ را نشان می‌داد.

پیروزی تاریخی

بعد از ۱۵ راند رقابت نفسگیر وارد بازی تک حذفی شدند. هر کس موفق می‌شد بازی را ببرد کار تمام می‌شد و در صورت تساوی رقابت ادامه پیدا می‌کرد. چیزی شبیه به پنالتی‌های آخر بازی وقتی ۲ تیم در ۵ ضربه اول مساوی شدند. حساسیت در بازی شانزدهم به اوج خودش رسیده بود. دو شطرنج‌باز هر چه در چنته داشتند رو کردند.

مگنوس برای اینکه شکست مقابل حریف ۱۶ ساله را تجربه نکند و علیرضا برای استفاده از این فرصت تاریخی. اواسط بازی باتوجه به چینش و حرکات دو مبارز سیستم‌های آنالیز بخت علیرضا را بیشتر دانستند. در حرکت شصت‌وهفتم، اما این پیش‌بینی به تحقق پیوست و تمام! علیرضا فیروزجا نابغه ایرانی شطرنج موفق شد قهرمان بلامنازع جهان را شکست دهد و عنوان قهرمانی را به دست آورد.

در پایان بازی مگنوس گفت: «اوکی! بازی خوبی بود علیرضا! این واقعا وحشتناک بود. تو همه راه‌ها را برای من بستی. من بهتر شدم بله؛ اما او بسیار شگفت‌انگیز است.» در طرف مقابل علیرضا با اینکه از اعماق وجودش خوشحال بود، اما کاملا شمایل یک قهرمان را حفظ کرد و اصلا نشان نداد که از این پیروزی تاریخی شوکه شده است. او گفت: «من فکر می‌کنم این بازی پنجاه پنجاه بود. فکر نمی‌کنم این مورد علاقه من یا مگنوس باشد. در این شرایط باید کمی خوش‌شانس باشید.»

مسیر رسیدن علیرضا به فینال

علیرضا فیروزجا برای رسیدن به فینال تورنمنت بانتر کاپ ابتدا با نتیجه ۸.۵ بر ۱.۵ آلمیرا اسکریپچنکو از فرانسه را برد. او در رقابت دوم میخایلوف الکسینکو از اوکراین را با نتیجه ۹ بر ۲ مغلوب کرد. علیرضا در سومین دیدار با مصاف لورنت فرسینت فرانسوی را ۹ بر ۲ شکست داد و در چهارمین دیدار به مصاف ماتیاس بلوباوم آلمانی رفت و ۹ بر یک به پیروزی رسید. نابغه ایرانی دنیای شطرنج در پنجمین مسابقه دیگر شطرنج‌باز آلمانی به نام گئورگ میر را ۸.۵ بر ۲.۵ مغلوب کرد و به نیمه نهایی رسید. فیروزجا در این مرحله موفق شد نارایانان هندی را با نتیجه ۹ بر ۶ از پیش رو بردارد و فینالیست شود.

رقابت بین علیرضا و مگنوس با هیجان بسیار زیادی از سوی علاقه‌مندان به شطرنج و سایت‌های این رشته معرفی شد. سایت Chess۲۴ نوشت: «کمربند ایمنی خود را ببندید! پاپ کورن را آماده کنید. امشب همه ما برای یکی از بزرگ‌ترین دوئل‌های سال شطرنج در جهان آماده می‌شویم: مگنوس کارلسن به مصاف علیرضا فیروزجا خواهد رفت. مگنوس کارلسن قهرمان جهان از فرصت ستایش این استعداد فوق‌العاده استفاده کرده و می‌گوید: «مسابقه برابر حریف ۱۶ ساله‌اش سخت‌ترین چالش او تاکنون خواهد بود.» یودیت پولگار بانوی شطرنج‌باز تاریخ‌ساز اهل مجارستان نیز دقایقی قبل از آغاز بازی در اینستاگرامش گفت: «همه در انتظار تماشایی‌ترین نبرد سال.»