شیوع کرونا بین جوانان ایرانی بیش از چینی‌ها
بیمارستان مسیح دانشوری یکی از مهم‌ترین مراکز بیمارستانی پایتخت در خط مقدم مبارزه با کرونا است. روزانه بیماران تازه‌ای در این بیمارستان به‌دلیل ابتلا به کرونا بستری و کار بسیاری از آن‌ها به بخش مراقبت‌های ویژه می‌رسد. نگرانی از شیوع موج دوم کرونا سبب شده است مسئولان بیمارستان ۲ بخش جدید را برای پذیرش بیماران آماده کنند.
به بهانه نگرانی از موج شدید بیماری و همچنین روش‌ها و دستورالعمل‌های درمان بیماران با دکتر محمدرضا هاشمیان، پزشک فوق تخصص مراقبت‌های ویژه بیمارستان مسیح دانشوری و استاد دانشگاه شهید بهشتی که اظهارنظر اخیر او درباره ضرورت استفاده از داروی جدیدی که می‌تواند به درمان بیماران کرونایی کمک کند و این نظرش واکنش‌ها و حاشیه‌های زیادی به‌پا کرد هم‌صحبت شده‌ایم.
در یک‌ماه‌ونیم گذشته با چندگانگی در ماجرای درمان بیماری کرونا مواجه بودیم. روزانه از دارو‌های مختلفی در درمان کرونا صحبت می‌شود. اخیرا هم دارویی را خود شما معرفی کردید و خواهان این بودید که از این دارو در پروتکل‌های درمان کرونا استفاده شود. سؤال این است که آیا دستورالعمل مشخصی برای درمان کرونا در کشور داریم و از الگوی روشنی برای تجویز دارو در بیمارستان‌ها پیروی می‌شود؟
بیماری کرونا، بیماری جدید و وحشتناکی بوده و هست. تا امروز داروی اختصاصی برای درمان بیماری پیدا نشده است. اخیرا در حد مولکول و سلول دارو‌هایی درحال بررسی و تولید است که می‌تواند برای درمان بیماری مؤثر باشد که این موضوع خبر خوبی است. این موضوع را باید درنظر داشت که برای تأیید شدن این دارو‌ها به زمان زیادی نیاز است. چون بیماری درمان مشخصی ندارد باید مراحل درمانی مختلفی روی آن آزمایش شود. کرونا بیماری‌ای است که همه توان خود را برای از بین بردن ریه‌ها گذاشته است. حمله به ریه سبب کاهش مقدار اکسیژن در خون و اختلال در تنفس فرد می‌شود. کاهش اکسیژن می‌تواند به ایجاد مشکلات قلبی، مغزی و کلیوی و در نهایت درگیری کامل بدن فرد مبتلا شود. به این دلیل، استفاده از دارو‌های مختلف برای مشکلات ثانویه ایجاد شده از سوی ویروس غیرقابل اجتناب است.
در مراحل اولیه چه دارو‌هایی باید استفاده شود؟
وقتی بیمار به بیمارستان مراجعه می‌کند در مراحل اولیه داروی هیدروکلروکین که داروی ضد‌مالاریاست، تجویز می‌شود. این دارو در داروخانه‌های کشور به مقدار فراوانی وجود دارد چرا که مالاریا بیماری با سابقه‌ای در ایران است و پزشکان تجربه‌های زیادی دراستفاده از این دارو درکشور دارند. این دارو می‌تواند بخشی از مشکلات ثانویه‌ای که کرونا در بدن فرد مبتلا ایجاد می‌کند را کاهش دهد و با توجه به در اختیار بودن دارو، تجویز استفاده از آن از سوی پزشکان انجام می‌شود.
از سوی دیگر، مدتی اینطور تصور می‌شد که کپسول تامی فلو و اوسلتامیویر که در درمان آنفلوآنزا عملکرد مناسبی داشت، ازسوی مراکزپزشکی جهان برای مقابله با کرونا تجویز می‌شد. در ایران نیز براساس یافته‌های جهانی این دارو تجویز شده بود. پس از مدتی پزشکان در مراکز علمی جهان به این نتیجه رسیدند که این دارو کمکی به مقابله با کرونا نمی‌کند و ازاین‌رو استفاده از آن از دستور کار خارج و توجه بر استفاده از دارو‌های جدیدی متمرکز شد تا شاید درمان بهتری پیدا شود.
دلیل تفاوت در تجویز دارو‌ها به‌دلیل کسب تجربه‌های تازه در مبارزه با ویروس است؟
قطعا همین است و دلیل دیگری ندارد. براساس پروتکل‌های وزارت بهداشت، نوع دارو و مقداری که برای مبارزه با کرونا یا هر بیماری دیگری نیاز است، مشخص می‌شود. در هر مرحله‌ای، اگر اثبات شود دارویی کارایی لازم را ندارد و مجامع بین‌المللی نیز به آن اذعان داشته باشند، دارو‌ها به‌روزرسانی می‌شود. به این علت، ممکن است در بازه‌ای از زمان برای بیماران یک دارو و در بازه‌ای دیگر داروی متفاوتی تجویز شود که این تفاوت در تجویز‌ها ناشی از به‌روزرسانی پروتکل‌های بهداشتی در درمان بیماری است.
گفته می‌شود برخی مسئولان داروی خاص استفاده می‌کنند. سؤال این است که فرقی بین دارویی که مردم مصرف می‌کنند با دارویی که مسئولان برای درمان کرونا استفاده می‌کنند وجود دارد؟
پزشکان وقتی قسم پزشکی خود را می‌خوانند تنها برای نجات جان بیمار تلاش می‌کنند. یک پزشک تفاوتی بین پدر و مادر خود یا یک بیمار عادی یا یک مسئول نمی‌بیند. بیمارستان مسیح دانشوری، بیمارستانی کاملا دولتی است و هزینه‌های آن کاملا از سوی دولت تأمین می‌شود. دارو‌های ما هم به این شکل تأمین می‌شود. در استفاده از دارو تفاوتی بین بیماران نیست. دقیقا همان کاری که برای مردم عادی از سوی کادر درمانی انجام می‌شود برای یک مسئول هم انجام می‌شود.
شاهد هستیم که در برخی کشور‌ها افراد با سنین بالا در بیمارستان‌ها پذیرش نمی‌شوند که این تأسف‌بار است. اما درایران بیماران با هر سنی درحال پذیرش هستند و کنار بیماران جوان‌تر درحال دریافت خدمات درمانی‌اند. ممکن است برخی محدودیت‌های در طب پزشکی سبب شود محدودیت‌هایی در ارائه خدمات درمانی با ریسک بالا به افراد با سن بالا داشته باشیم، اما قطعا تفاوتی در برخورد پزشکان با افراد پیر و جوان یا مسئولان دولتی نداریم. این در حالی است که در برخی کشور‌ها افراد با سن بالا را در بیمارستان‌ها پذیرش نکردند و این تأسف‌بار است.
یعنی دارو‌های خارجی اهدایی کشور‌های دیگر نیز در اختیار بیماران عادی قرار می‌گیرد؟
تمام دارو‌هایی که ازکشور‌های مختلف وارد کشور می‌شود، میان مراکز بیمارستانی تقسیم می‌شود و به شکل منظم در اختیار همه بیماران قرار می‌گیرد. روی هیچ دارویی نام مسئولی نوشته نشده است و کادر درمانی از دارو‌ها برای نجات جان هر بیماری که به آن نیاز دارد استفاده می‌کنند.
اخیرا شنیده شد که برخی دستاورد‌های پزشکی مقابله با کرونا در ایران از سوی پزشکان در آمریکا و کشور‌های اروپایی مورد استفاده قرار گرفته است آیا این موضوع درست است؟
تمام دارو‌ها برای مقابله با کرونا، در حال آزمایش هستند؛ و نتایج آزمایش‌ها به شکل مستمر در اختیار محققان و مراکز پزشکی در سراسر جهان قرار می‌گیرد و در ایران نیز از نتایج به‌دست آمده استفاده می‌کنیم. خوشبختانه توانستیم در بیمارستان مسیح دانشوری به برخی نتایج علمی و دانشگاهی در برخورد با ویروس برسیم که این نتایج اکنون در اروپا و آمریکا مورد استناد قرار گرفته است و پزشکان از آن بهره‌برداری می‌کنند. این روند، فرایندی طبیعی است و با این روش قادر خواهیم بود، زودتر به درمان مؤثری برای مقابله با ویروس دست پیدا کنیم.
پس چرا در درمان کرونا به نتیجه قطعی نرسیده‌ایم؟
مبارزه بشر در مقابل باکتری‌ها، سابقه بیشتری دارد. باتوجه به ساختار باکتری‌ها و شناخت دقیق‌تر آن‌ها در آزمایشگاه‌ها و تنوع آنتی‌بیوتیک‌ها، در مبارزه با باکتری‌ها موفق‌تر بوده‌ایم. اما موضوع در مقابل ویروس‌ها فرق دارد. ویروس‌ها ساختار‌های ژنتیک دارند و می‌توانند تغییرات پی‌درپی داشته و در مقابل دارو‌ها مقاومت زیادی داشته باشند. بیماری ایدز هم ناشی از ویروس است و کرونا نیز از خانواده ویروس‌هاست. با اینکه آمار مرگ‌ومیر بیماری‌های ویروسی بالااست، اما به‌دلیل ساختار‌های ژنتیک درمان قطعی برای مبتلایان به این ویروس‌ها خصوصا کرونا پیدا نشده است.
نگرشی وجود دارد و شاهد هستیم که نزدیکان برخی بیماران خواهان آن هستند که بیمارشان در یک بیمارستان مشخص درمان شود. ایا تفاوتی در نحوه درمان در بیمارستان‌ها وجود دارد؟
ممکن است شیوه‌های درمانی در یک بیمارستان با بیمارستان دیگری متفاوت باشد، اما اصول درمان تقریبا یکی است. همانطور که گفتم ویروس به ریه‌ها حمله می‌کند. اصل برای ما در درمان بیماران اکسیژن‌رسانی مناسب است. اگر اکسیژن‌رسانی به شکل مطلوبی انجام نشود همه روش‌های و دارو‌های درمانی کم‌اثر و بی‌اثر می‌شود. در مراحل بعدی، تغذیه و استفاده از ویتامین‌ها و نحوه استفاده از آن‌ها اهمیت دارد.
جهان بیماری‌ها و شیوع ویروس‌های مختلفی را تجربه کرده است. از نظر شما آیا وجه تمایزی بین کرونا و سایر بیماری‌های مشابه آن در رفتار نظام‌های علمی جهان می‌توان پیدا کرد؟ دلیل این تفاوت چیست؟
در هیچ اپیدمی‌ای مانند کرونا، هیچ مطالعه علمی‌ای با این سرعت در مجلات معتبر جهانی منتشر نمی‌شود و تا این اندازه محققان و پژوهشگران درکشور‌های جهان خود را با آن درگیر نکرده‌اند. شاید دلیل آن را بتوان به حمله وسیع ویروس به ریه‌ها دانست که جان افراد را به‌خطر می‌اندازد.
آیا کمبودی درباره دارو‌های مصرفی هست؟
کمبود اقلام مربوط به مبارزه با کرونا، موضوعی نیست که خاص ایران باشد. در آمریکا مسئله اصلی نبود ماسک و کلوکلین است. در ایران هم کمبود‌هایی چه از نظر اقلام محافظتی و چه از نظر برخی دارو‌ها در ابتدا وجود داشت. اما درمجموع کارنامه کشوری را از نظر درمان برای کرونا خوب می‌دانم. مشکل درباره یک دارو ممکن است باشد و چرا که دنبال درمان‌های جدیدتر هستیم و این مسائل طبیعی است. در ایران درمان‌های جدید را پیگیری کرده‌ایم و در بیمارستان‌ها از این روش‌ها استفاده می‌کنیم.
مطرح بود که بیشتر افراد مسن به بیماری مبتلا می‌شوند. میانگین سنی مبتلایان به بیماری چقدر است؟
به‌زودی میانگین سنی منتشر می‌شود. درایران افراد جوان‌تر خانه‌نشین نشدند و به تصور اینکه کرونا بیماری افراد مسن است در خانه‌ها نماندند و از شهری به شهر دیگر رفتند. این رویه باعث شده است مقدار شیوع بیماری میان جوانان ایرانی در مقایسه با چین که مبدأ بیماری است بالاتر باشد. خوشبختانه مدارس تعطیل شد و مانع از شیوع بیشتر بیماری شد.
توصیه شما در این شرایط به مردم چیست؟
ما هنوز درگیر بیماری هستیم و ممکن است به پیک دوم نزدیک شده باشیم. ما نمی‌توانیم از آینده خبر بدهیم، اما می‌دانیم این ویروس آدم‌کش است و دوست نداریم که مردم ما دوباره به آن دچار شوند. ازسوی دیگر تعداد بالایی از کادر‌های پزشکی کشور درگیر بیماری هستند. تنها در بیمارستان ما دست‌کم ۴۳ پرستار و ۱۶ پزشک از کادر درمانی بیمارستان مسیح دانشوری با درجه‌های مختلف به کرونا مبتلا شده‌اند. این افراد مجبور شدند ۲ هفته مرخصی بروند. این موضوع بار کار همکاران ما را در بیمارستان دوچندان کرده است. در برخی موارد هم شاهد هستیم ۱۵ پزشک یا ۲۵ نفر از کادر پزشکی سراسر کشور روی تخت‌های بیمارستان ما بستری شدند. اگر قرار باشد این ماجرا ادامه پیدا کند و مردم قرنطینه را رعایت نکنند، گروه‌های پزشکی کم‌می‌آورند و روند درمان اختلال پیدا می‌کند. مردم قرنطینه را جدی گرفته و مسئولان تعطیلی‌ها را ادامه دهند تا بیماری ختم‌به‌خیر شود.
