آب در یک کیلومتری چشمه علی مانده است

درست زمانی که شرکت مترو تهران دستگاه حفر خط شش را به جان میدان صفائیه انداخت. این اراضی از آب چشمه علی آبیاری می‌شدند. خبرنگارانی هم که دیروز برای تهیه گزارش از حال خوب چشمه علی به دعوت شرکت مترو به منطقه رفته بودند با گندآبی در نزدیکی زمین‌های کشاورزی رو به رو شدند. آب چشمه علی به پل سر راه تقی آباد نرسیده، کاملاً خشک شده بود. پل تنها یک کیلومتر با چشمه علی فاصله دارد. «روشنی» رئیس شورای کشاورزان علایین وگروه «آب بران» شهرری محل «داغ آب»(اثر آب روی دیواره پل) را زیر پل نشان می‌دهد و می‌گوید:«ما تا پیش از رسیدن خط شش مترو ۱۳۰ لیتر آب بر ثانیه داشتیم اما الآن به گفته خودشان ۲۰ لیتر رها شده اما به پل هم نمی‌رسد.»
۴۰۰ هکتار زمین‌های علایین بعد از پل قرار دارد. به گفته او حالا کشاورزان منطقه به اجبار آب را ساعتی ۳۵ هزار تومان از موتورهای مختلف می‌خرند و جایگزین آب چشمه علی می‌کنند. از آب چشمه علی برای آنها یک گندآب مانده و پشه‌های مزاحم. می‌گوید:«هیچ کس هم جوابگوی ما در این ۸ ماه نبوده، حتی قوه قضائیه.» او خبر بد دیگری هم دارد. روشنی می‌گوید:«حفر کانال مترو به تخریب تمام آبخوان‌های چشمه از فلکه سوم دولت تا میدان صفائیه منجر شده است.»

*هدایت آب چشمه علی به سرخه حصار
کشاورزان هم مثل کارشناسان میراث فرهنگی به یکباره با قطعی آب چشمه رو به رو شدند. هیچ کس قبل از آن به آنها هشدار نداده بود. وقتی زمین‌های مرغوب کشت سبزی شان بی‌آب ماند، دست به دامان مراجع قضایی شدند تا دادستانی حکم به بازدید از کارگاه حفر مترو با حضور کارشناسان ذی صلاح بدهد. آنطور که روشنی می‌گوید: «همه کارشناسان از جمله صاحبنظران زمین شناسی تا مأموران کلانتری دولت آباد بودند. »
عکس‌های تهیه شده از این بازدید نشان می‌دهد که مجریان طرح آب‌های سرگردان چشمه را با لوله‌های ۱۴ اینچی به سمت نهری در «سرخه حصار» در کنار اتوبان امام علی هدایت می‌کنند. بخشی از آب هم خرج تهیه ملات مترو می‌شود. روشنی مدعی است: «اهرم بستن و بازکردن آب دست مترویی‌ها است. آنها می‌دانند چه مقدار آب را باز کنند تا «چشمه علی» بی‌آب نماند تا سر و صداها بخوابد.» او می‌گوید:«قطع شدن آب چشمه علی حداقل معیشت ۳۰۰ خانوار کشاورز را تحت تأثیر قرار می‌دهد.»

*تغییر اقلیم چشمه علی را خشک کرد
«صادق طریق ازلی» مجری خط ۶ مترو اما سهم زیادی برای مترو در ایجاد وضعیت امروز کشاورزان علایین و کاهش دبی چشمه علی قائل نیست. او در گفت‌و‌گو با «ایران» تغییر اقلیم و حفر چاه‌های عمیق را مؤثرتر از خط شش مترو می‌داند اما در پاسخ به این سؤال خبرنگار ما مبنی بر اینکه چرا این دو عامل پیش از رسیدن دستگاه حفر مترو، چشمه علی را خشک نکرده بود؟ می‌گوید:«ما سال گذشته تغییر اقلیم نداشتیم و این روند امسال شروع شده است!»
او می‌گوید:« بررسی‌ها نشان داد که در ماه‌های مرداد تا مهر خروجی آب به حداقل می‌رسد و در ماه‌های اسفند و فروردین دبی آب به حداکثر می‌رسد. این رفتار تمامی چشمه‌ها در فلات ایران است و این اتفاقی عجیب نیست.» حرف‌های او با واکنش جوان و پیر شهرری رو به رو می‌شود. هنوز خاطره شیرجه زدن‌های جوانان و پیران این شهر باستانی در چشمه علی، ‌تر و تازه است. چشمه‌ای که امروز به یک حوض کوچک در بخش میانی محدود شده است اما چشمه علی تنها این حوض کوچک نبود. از کوه بالای آن چند چشمه جاری بود. با این وجود «طریق ازلی» بیشتر سؤالات را بی‌پاسخ می‌گذارد و سعی می‌کند تا با نقب زدن به وضعیت تغییر اقلیم و خشکسالی اذهان را از تونل مترو بیرون بکشد.

*مترو چشمه را تخلیه کرد
اما چند متر آن سوتر از مجری خط شش مترو، «امیرمصیب رحیم زاده» رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرری به «ایران» می‌گوید: «شرکت مترو به دلیل تعمیر دستگاه حفر سه بار چشمه را تخلیه کرد. »
این تخلیه، یک بار ۴ روز چشمه را خشک کرد. بار دیگر چشمه را ۱۰ روز بی‌آب گذاشت. بار آخر هم این چشمه ۸ هزارساله ۲۰ روز بی‌آبی را تا ۵ شهریور ماه تجربه کرد. رحیم‌زاده می‌گوید:«مسئولان مترو به ما قول داده بودند که مسأله را در همان تیرماه حل می‌کنند اما چشمه در شهریورماه هم خشک شد.» این موضوع را طریق ازلی، مجری مترو اصلاً قبول ندارد. مرغ او یک پا دارد. می‌گوید:«ما به وعده تیرماه خودمان عمل کرده بودیم.»
به هیچ وجه هم زیر بار تخلیه آب چشمه برای تعمیر دستگاه مترو نمی‌رود اما می‌گوید:«بالاخره مشکلاتی پیش می‌آید.» از کنار تخلیه آب چشمه در «سرخه حصار» هم رد می‌شود و می‌گوید:«حالا همه به سرخه حصار گیر داده‌اند.» نحوه پاسخ دهی او به پرسش‌ها باعث این سؤال «ایران» از رئیس میراث فرهنگی شهرری می‌شود که آیا میراث فرهنگی به وعده مترو برای حل بی‌آبی چشمه ۸ هزار ساله چشمه علی شهرری در فصل بارش‌ها یعنی اسفند ماه اعتماد دارد.
پاسخ رحیم‌زاده به این سؤال منفی است. به گفته او باید ماند و دید آیا بارش‌ها زخم چشمه علی را مرهم می‌گذارد یا نه! حال این سؤال پیش می‌آید که اگر باران‌ها هم نتوانست زخم چشمه را درمان کند تکلیف چیست؟ به گفته رحیم‌زاده، میراث فرهنگی وارد شکایت می‌شود اما آیا این شکایت می‌تواند خسارت وارده به هویت شهر باستانی ری را جبران کند و زمین‌های کشاورزی منطقه را سبز!؟ مسأله دیگری هم وجود دارد.
فصل پر باران به گفته مجری خط شش، اسفند و فروردین ماه هرسال است. یعنی مترو تا ۶ ماه دیگر با یک وعده و بدون هیچ مانعی به فعالیت خود ادامه می‌دهد. اکنون این سؤال پیش می‌آید که آیا چشمه علی از رنج دی ماه می‌رهد و به پرآبی اسفند و فروردین می‌رسد یا میراث ۸ هزارساله در مقابل کار انجام گرفته، دست‌های خود را بالا می‌برد و تسلیم سرنوشتی تلخ می‌شود؟