تکرار تراژدی دریاچه ارومیه/ تالاب «بند علی‌خان»‌ ورامین را دریابید

کم‌آبی و خشکی این تالاب وسیع در دشت ورامین، بار دیگر زنگ خطرِ تهدید محیط‌زیست و همین‌طور نابودی کشاورزی دشت ورامین را به صدا درآورده است.

تالاب بند علی‌خان یکی از کم‌نظیرترین مناطق زیست‌محیطی استان تهران است که نقش مهمی در مهاجرت پرندگان به منطقه و کنترل ریزگردها دارد؛ اما متأسفانه با بستن سد روی دو رودخانه جاجرود و خشک‌سالی‌ها در حال نابودی است.

 

*استفاده استان قم از آب تالاب بند علی‌خان غیرقانونی است

محمدرضا یوسفی فرماندار شهرستان ورامین در این خصوص به خبرنگار خبرگزاری فارس اظهار داشت: موضوع تالاب بند علی‌خان را نزدیک به 17 ماه است مطرح و با همه‌ی مسؤولین بلندپایه استان‌ مذاکره شده است.

وی افزود: چندین جلسه در استانداری تهران برگزار شد که آخرین جلسه هم قبل از ماه مبارک رمضان بود. برای بررسی این موضوع گروهی کارشناس از معاونت عمرانی استانداری در سفر یک‌روزه، تمام‌مسیر را از تالاب بند علی‌خان تا شهرری بررسی کردند و موانعی که ما توضیح داده بودیم در مسیر تالاب است، از نزدیک دیدند و طی جلسه‌ای با حضور استاندار تهران رفع موانع شود.

فرماندار ورامین گفت: ازجمله مواردی که به این مبحث اضافه‌شده بود، بحث استان قم است که عده‌ای از هم‌وطنان ما که ساکن قم هستند از آب این تالاب استفاده می‌کنند که استفاده‌ی آن‌ها از این آب، غیرقانونی است؛ همین امر ایجاد تنش و مسائلی می‌کند که پیشبرد کار را پیچیده‌تر می‌کند.

 

 

یوسفی خاطرنشان کرد: قرار شد گروه کارشناسان، نظر خود را در کمیسیون زیربنایی استانداری تهران مطرح کنند تا تصمیم جدی برای رفع موانع مسیر این رودخانه و تالاب گرفته شود.

وی تصریح کرد: روزی که وزیر نیرو به شهرستان ورامین سفر کرد، بابت افتتاح خط دوم آب‌رسانی به دشت ورامین، بنده تنها موردی که به وزیر نیرو اعلام کردم مشکلات تالاب بند علی‌خان بود؛ خدمت ایشان عرض کردم که اگر کاری برای این تالاب نکنید در آینده‌ای نه‌چندان دور بحران دریاچه نمک ارومیه مشمول استان تهران هم خواهد شد؛ دولت باید 2 تا 3 هزار میلیارد تومان هزینه کند تا بتواند تمام کسری‌ها و مشکلات موجود را برطرف کند و تالاب بند علی‌خان را زنده کند. این خطر عمده‌ای برای دشت ورامین و استان تهران است‌.

*تالاب بند علی‌خان نفس‌های آخر را می‌کشد

فرماندار ورامین اظهار کرد: متأسفانه میزان کم بارش، مصرف بی‌رویه و نامناسب از آب، تبخیر چند برابری دشت ورامین نسبت به مکان‌های دیگر همه و همه دست‌به‌دست هم دادند تا این مشکلات تشدید شوند‌.

یوسفی بیان داشت: از وزیر نیرو خواهش کردم که حق آب تالاب بند علی‌خان را به خود تالاب اختصاص دهد و از 5 هزار هکتار آبی که همیشه این تالاب داشته است، هم‌اکنون به 100 هکتار رسیده است. یعنی اینکه حال تالاب اصلاً خوب نیست و تقریباً نفس‌های آخر را می‌کشد. اگر مسوولین به داد تالاب نرسند و این تالاب خشک شود، منطقه‌ی 36 هکتاری دشت ورامین به خطر می‌افتد و از طرفی هم شهر تهران که کلان‌شهر است دچار ریزگرد خواهد شد.

 

 

وی تأکید کرد: با توجه به توضیحات کامل و جامعی که برای بسیاری از مقامات ارشد کشوری، استانداری تهران و حتی ریاست محیط‌زیست دادم و از همگی خواهش کردم که توجه به این موضوع داشته باشند تا در آینده خسارات جبران‌ناپذیر متوجه دشت ورامین و شهر تهران نشود.

*40 درصد روان آب‌های رودخانه‌ی شور و شیرین ری متعلق به تالاب است

یوسفی گفت: 40 درصد روان آب‌های رودخانه‌ی شور و شیرین ری که به دشت ورامین می‌آید متعلق به تالاب است؛ متأسفانه در طول ایام به‌ویژه در فصل تابستان برداشت بی‌رویه می‌شود و چیزی به تالاب نمی‌رسد.

فرماندار شهرستان ورامین بیان داشت: تقسیماتی که در استانداری تهران و حتی وزارت کشور صورت گرفت، برای حق آبِ رودخانه، 30 درصد ری، 30 درصد دشت ورامین، 40 درصد هم به تالاب بند علی‌خان تعلق گرفت که از این 40 درصد تالاب تقریباً در تابستان بی‌نصیب است.

 

 

وی افزود: قرار بود کمربند سبزی به دور استان تهران به‌ویژه حاشیه دشت ورامین احداث کنیم که تابه‌حال موفق نبوده‌ایم. البته الگوهایی در دشت ورامین داشته‌ایم که بسیار مناسب هم هستند که می‌تواند حائلی بین کویر و دشت ورامین باشد. البته به‌شرط آنکه منابع طبیعی استان و سازمان جنگل‌ها و مراتع این مسائل را جدی بگیرند.

*کم شدن پرنده‌های تالاب بند علی‌خان

یوسفی اظهار کرد: تالاب بند علی‌خان یک اکوسیستم است که با درختکاری نمی‌شود کاری صورت داد؛ تالاب باید فقط آب داشته باشد. موجوداتی که در این تالاب زندگی می‌کنند، برای دشت ورامین و تالاب مفید هستند.

فرماندار ورامین بیان داشت: از 82 نوع پرنده‌ای که در تالاب بند علی‌خان وجود داشت هم‌اکنون به حدوداً 18 نوع رسیده است و در اثر مشکلات ذکرشده کوچ کردند. قاعدتاً اگر فضای مناسبی برای موجودات و پرندگان نباشد و اکوسیستم نتواند فعالیت‌های خود را آن‌طور که باید به نحو مطلوب انجام دهد، این پرندگان یا کوچ خواهند کرد یا از بین می‌روند که احیا کردن همه‌ی این‌ها اساساً کار بسیار دشواری است.

*حضور پرنده‌های آبزی به تالاب خیلی کم‌رنگ‌تر شده است

منصور گل‌محمدی رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان ورامین در خصوص وضعیت تالاب بند علی‌خان به  گفت: تالاب بند علی‌خان فصلی است، قبل از اینکه با این مشکلات مواجه شود، معمولاً در تابستان‌ها خشک بود.

 

 

وی افزود: از اوایل بهار آب ورودی تالاب قطع و در تابستان خشک می‌شد؛ تقریباً حیات موجودات هم کاهش پیدا می‌کرد. عمده‌ی حیات‌وحشی که در تالاب وجود داشت پرنده‌های مهاجری هستند که برای گذراندن زمستان به این منطقه کوچ می‌کردند.

گل‌محمدی تصریح کرد: انواع پرنده‌های آبزی را می‌توان در فصل پاییز و زمستان در تالاب بند علی‌خان مشاهده کرد. اما با توجه به خشک‌سالی اخیر، تالاب هم حتی در فصل‌های پاییز و زمستان کم آب است. حضور پرنده‌های آبزی خیلی کم‌رنگ‌تر و جمعیت آن‌ها تقلیل یافته است.

رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان ورامین اظهار کرد: در جلسات متعددی که برگزار شد، بحث کم آب شدن تالاب بند علی‌خان را پیگیری کردیم تا حق آب به این تالاب برسد. در صورت‌جلسه‌ای که داریم، رژیم آبی برای تالاب اختصاص داده شد که اجرای آن نیاز به سازوکار دارد تا حداقل حق آب که حق مسلم تالاب است به این تالاب برسد.

 

 

*تالاب بند علی‌خان یک کانون ریزگرد فعال و خطر بزرگ تهران قم و سمنان است

احمد فدائی رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان ورامین نیز در خصوص خشک شدن تالاب بند علی‌خان به خبرنگار خبرگزاری فارس گفت: کل محدوده تالاب بند علی‌خان در سامانه ممیزی مرتع و مراتع شهرستان ورامین قرارگرفته است که دارای ممیزی مرتع عشایر است‌ و منبع تأمین علوفه 232 عشایر قشلاقی ورامین است.

وی افزود: ازآنجاکه تالاب قدمتی بیش از 150 تا 200 سال در دشت ورامین دارد و اکوسیستم پایدار منطقه را تشکیل می‌دهد، در سنوات گذشته با توجه به عدم تخصیص آب لازم از طریق وزارت نیرو و سدهای ایجادشده در رودخانه جاجرود، کن و سد لتیان، لار و ماملو باعث شد آب به دشت ورامین نرسد و تالاب بند علی‌خان به سمت تخریب و خشکی برود.

فدائی گفت: از رودخانه شور که از حوزه قاشیه زرد به‌عنوان رودخانه شور دیری بوده از دوشاخ بند رجب بیک و پروژه آب خان داری سازمان اتکا، این آب به قسمتی از آب رودخانه می‌آمد و حدود 40 درصد آب به سمت تالاب و دریاچه نمک می‌رفت که توسط عشایر قم و رسوبات ایجادشده در مسیر، قطع و باعث شده است به تشدید و بحران و خشک شدن تالاب کمک کند.

 

 

رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان ورامین تصریح کرد: در حال حاضر هم تالاب حدود 100 تا 200 هکتار از مجموع 125 هزار هکتار آبگیری شده است که کل پوشش جنگل گز و پوشش مرتعی آنجا تخریب‌شده است و به‌عنوان یک کانون ریز گرد فعال، یک خطر بزرگ برای استان تهران و استان‌های هم‌جوار همچون قم و سمنان است.

*تثبیت فرایند خشکی و کانون ریزگرد با انتقال آب به تالاب بند علی‌خان

وی گفت: اگر فرایند تخصیص آب بر اساس قوانین، مقررات و قانون هوای پاک و همچنین برنامه ششم توسعه تأمین آب موردنیاز دریاچه‌ها و تالاب‌ها، انجام نشود یک کانون بسیار خطرناک و ریزگردی است که سلامت مردم، امنیت غذایی و کشاورزی، روحی و روانی شهروندان استان تهران، دشت ورامین، قم و سمنان را تهدید می‌کند.

فدائی خاطرنشان کرد: اقداماتی در این راستا انجام‌شده است و با استاندار تهران و فرماندار ورامین جلسات متعددی برگزار کردیم و قدم‌هایی را در جهت تخصیص آب برداشته‌ایم که در چند ماه آینده تخصیص آب از امور آب منطقه‌ای تهران و استانداری انجام می‌شود.

 

رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان ورامین بیان داشت: فرایند انتقال آب به تالاب بند علی‌خان اگر انجام شود، می‌توانیم در عرض 2 تا 3 سال فرایند خشکی و کانون ریزگرد را تثبیت کنیم.

*تهدید امنیت غذایی دامی 232 عشایر با خشک شدن تالاب بند علی‌خان

وی بابیان اینکه بزرگ‌ترین عامل ریزگرد در کشور، خشک شدن تالاب‌ها است، اظهار کرد: مهم‌ترین کاری که باید صورت گیرد، پخش آب و سیلاب در حوزه تالاب بند علی‌خان است تا بتوانیم کانون ریز گرد و پوشش گیاهی را حفظ کنیم. این مسئله نیاز به همکاری و مساعدت استانداری، وزارت کشور، وزارت نیرو، سازمان جنگل‌ها، محیط‌زیست است تا شرایطی را فراهم کنند تا بتوانیم آب را به تالاب برگردانیم و شرایط بحرانی را کنترل کنیم.

فدائی گفت: در غیراین‌صورت مطمئن باشید امسال یا سال آینده ریزگرد، تالاب بند علی‌خان استان تهران و استان‌های هم‌جوار را تهدید می‌کند؛ همچنین امنیت غذایی دامی 232 عشایر به خطر می‌افتد. اگر میزان بارش هم مثل سال گذشته باشد بازهم تهدیدی برای استان تهران و دشت ورامین خواهد بود.

 

 

باید نتیجه گرفت که امروز حتی دیگر نمی‌توان به تالاب بند علی‌خان گفت تالاب فصلی؛ زیرا به‌کل خشکیده و ازمیان‌رفته و از خاطره‌ها رخت بربسته است و کسی آن را به یاد هم نمی‌آورد. ‏

اگر به مشکل این تالاب رسیدگی نشود به‌زودی شاهد تهدید ریز گردها در استان تهران و استان‌های هم‌جوار مانند قم و سمنان خواهیم بود.