آمارها می گوید که روزانه شهروندان زیادی جان خود را از دست می دهند که به طور متوسط هزار نفر از آنها مسلمان هستند که دفن این اموات آداب خاصی دارد. بر اساس اصول و موازین شرعی مسلمانان، اموات قبل از دفن باید غسل داده شوند و بعد از کفن و ادای فریضه نماز میت دفن می شوند. اما کفن کردن میت هم برای خودش اصول و چارچوبی دارد که باید رعایت شود. َکفَنْ از سه قسمت تشکیل شده که اول «مِئزر» یا همان لنگ است که واجب بوده و باید به اندازه‌ای باشد که بین ناف تا زانوی میت را بپوشاند. دوم «قمیص» یا پیراهن که باید از سر شانه تا نصف ساق پا و تمام بدن را بپوشاند و سوم «إزار» یا سرتاسری است که اندازه آن از جهت درازی باید به قدری باشد که سراسر بدن از سر تا پا را بپوشاند و از جهت پهنا به اندازه‌ای باشد که یک طرف آن روی یک طرف دیگر بیاید.
مرغوبیت و کیفیت کفن
به گفته کتب دینی و مراجع، کفن باید از پارچه‌ای باشد تا بتواند بدن میت را پنهان کند و نازکی آن به قدری نباشد که بدن میت از زیر آن پیدا باشد. از این رو شرعاً مستحب است که اجزاء دیگری بر اجزای واجب کفن افزوده شود، مانند: عِمامه که برای میّت مرد لازم است و مقنعه یا روسری برای میّت زن و نیز پارچه‌ای (ترجیحاً از جنس برد یمانی) برای پوشاندن تمام جسد.
روی کفن چه می نویسند؟
به نقل از کتب دینی و مراجع، مستحب است، شهادتین و اسامی ائمه (ع) را بر روی برخی اجزای کفن که احتمال نجس و آلوده شدن آن اجزا کمتر است مانند: عمامه، پیراهن، سرتاسری، برد یمانی و… بنویسند و بهتر آن است که با تربت امام حسین (ع) باشد. البته برخی علما مانند آیت الله بهجت (ره) نوشتن شعری از امیرالمومنین(ع) بر روی کفن را مستحب دانسته اند. این شعر می گوید: وفدت على الکریم بغیر زاد- من الحسنات و القلب السلیم/ و حمل الزاد اقبح کل شى ءٍ – اذا کان الوفود على الکریم و معنی آن این است: بى آن که توشه اى از حسنات و کارهاى نیک و قلب سالم اندوخته باشم، بر خداوند بزرگوار و کریم وارد شدم. زیرا هرگاه انسان بر شخصى بزرگوار وارد مى شود، زشت ترین چیزها آن است که زاد و توشه با خود ببرد.
چوب تر بالای سر میت
بسیاری از مراجع، گذاشتن چوب «تر» در کفن میت را از مستحبات مورد تاکید دانسته اند که به آن «جریدتین» اطلاق مى شود. در این مهم میّت مرد باشد یا زن بهتر است یکى از چوب های تر را بالاى سر میت قرار دهند اما این سنت حسنه در هنگام دفن اموات کمتر دیده می شود.
بازار کفن فروشی/ فروشندگانی که هیچ اطلاعی از کفن ندارند!
در مراجعه به بازار کفن فروش ها، کفنی را قیمت کردم. ۱۵ هزار تومان. اما این قیمت قطعی کفن نیست. در میان فروشگاه های عرضه سجاده، تسبیح و ادعیه می توانیم کفن هم تهیه کنیم اما بازار کفن فروشی هم برای خودش بالا و پایین هایی دارد. البته هنوز کفن چینی وارد نشده با این حال کفن ها هم انواع مختلفی دارند مانند کفن مشهد و کربلا.
نکته قابل تامل این است که کفن در میان سایر کالاهای فروشگاه های صنف خرازی (سجاده، عبا، تسبیح و ادعیه) فروخته می شود اما فروشندگان جوان اطلاع چندانی از کیفیت و مسائل شرعی و عرفی کفن ندارند. به نحوی که وقتی از یکی از فروشندگان جوان تقاضای کفن زنانه کردم با خنده گفت: مگر کفش است که زنانه و مردانه داشته باشد؟ این در حالی است که کفن قسمتهای مختلفی دارد که آن را برای زن و مرد متفاوت می کند.
با یکی از قدیمی های این صنف در بازار قدیم ری به گفتگو نشستیم. او با اظهار تاسف از نا آگاهی برخی فروشندگان کفن می گفت: دیگر برای این مورد زشت است لایحه به مجلس ببریم! مسئولیت با اتحادیه است که باید آموزش دهد. شهروندان سوالات متعددی در مورد کفن دارند که فروشنده باید پاسخ دهد. به عنوان مثال معمولا کفن برای مرد ۶ تکه و برای زن ۷ تکه است اما کفن های کربلا همه ۷ تکه است و برای میت مرد آن تکه اضافه روی سر را بر می دارند.
النگو و انگشتر و گردنبند ویژه میت
این مغازه دار قدیمی می گفت: الان شما مغازه های مختلف بروید سوال کنید دستبند میت دارید؟ تعجب می کنند. اما واقعا داریم. حتی ۲ عدد تربت هم روی چشم میت و یک انگشتر تربت هم داخل انگشت میت می کنند و تسبیح تربت حتی گردنبند هم برای بانوان دارد. همه این بسته بندی ها داخل کفن های کربلاست که به آن اورجینال می گویند یعنی اینکه این کفن از خود کربلا آمده قیمتش هم حدود ۳۵ هزار تومان است.
گفته های این فروشنده در حالی است که در روایات آمده است یکی از سنت هایی که ائمه معصومین (ع) هم به آن سفارش کرده اند، همراه بودن تربت حضرت سیدالشهداء (ع) با میت است و در بعضی از روایات توصیه شده که در وقت غسل دادن میت، تربت را با آب کافور مخلوط کنند و میت مسلمان را با آن غسل دهند همچنین وقتی میت را کفن می کنید، مقداری از تربت را روی سینه او و یا به پیشانی او مالیده و در کفن او همراه میت دفن کنید.
یکی دیگر از فروشندگان قدیمی بازار می گفت: در میان متعلقات میت معمولا عقیق هم خریداری می کنند. که باید زیر زبان میت گذاشته شود قیمتش هم از ۱۰ تا ۳۰ هزار تومان است.
نوشته های روی کفن میت
زیارت عاشورا، دعای چهل مومن و دعای جوشن کبیر دست نوشته هایی است که امروز با شابلون و آب تربت کربلا روی کفن می نویسند. البته کفن هایی هست که این کار با آب زعفران نوشته می شود. در عروه الوثقی در مورد مستحبات کفن آمده است: بهتر است تهیّه کردن کفن پیش از مرگ باشد. همچنین کفن از جنس مرغوب و پنبه و سفید و از پارچه‌ای باشد که میّت در آن احرام بسته یا نماز خوانده است. نوشتن نام میّت و پدر او و شهادت به توحید، رسالت پیامبر اکرم (ص) و امامت امامان (ع) و حق بودن قیامت و ثواب و عقاب در حاشیه قطعات کفن هم مستحب است و مسلمان می تواند آیات قرآن، دعای جوشن کبیر، جوشن صغیر و حدیث معروف سلسلة الذّهب را بر روی کفن خود بنویسد.
کفن فروشی مکروه است
کفن کالایی نیست که بتوان در هر محله ای به آسانی خریداری کرد چراکه بیشتر در شهرهای مذهبی بازار فروش دارد. نکته قابل تامل این است که فروشگاه های مخصوص عرضه کفن، به گفته برخی علما مانند آیت الله مکارم شیرازی و مرحوم آیت الله بهجت مکروه است. یعنی اینکه فرد نباید شغلش تنها فروش کفن باشد. حتی در کتاب «صراط النجاه» در مورد مکروهات کفن آمده است: قرار دادن آستین و دکمه برای کفن، سیاه و کثیف بودن؛ از کتان بودن هرچند به طور مخلوط؛ مخلوط بودن به ابریشم؛ دوخته بودن؛ چانه زدن در قیمت کفن هنگام خریدن، نوشتن بر آن با رنگ سیاه و بریدن کفن با آهن یا فولاد مکروه است.
مشتری هایی که برای میت خود دست به هر کاری می زنند!
یکی از عمده فروشان کفن که از قضا در حال فروش کفن به چند مغازه بود، می گفت: شهرری در جنوب تهران بازار خوبی دارد و اتفاقا در ماه جاری یعنی دی ماه فروش کفن چند برابر شده است. البته نمی دانم دلیلش آلودگی هوا یا افزایش مرگ بر اثر گاز مونواکسید کربن است یا نه اما مشتری بیشتری دارد. این فروشنده می گفت: گاهی خانواده داغدار به دنبال رمل و اُسطُرلاب هم می گردند و یا حتی دنبال دعاهای خاصی هستند تا مرده آن دنیا راحت باشد! انگار می شود با رمل و اُسطُرلاب اعمال مومن را در قبر و آن دنیا تغییر داد.
برخی از شهروندان در حالی به دنبال خرید کفن می روند که اطلاعات کافی برای خرید و استفاده از آن ندارند و در کنار آن فروشندگان جوان هم که می توانند بهترین راهنما برای خریداران باشند نیز از این اطلاعات بی بهره اند و عدم آگاهی از مناسک کفن کردن و دفن میت می تواند برای افرادی که دوست دارند تمام ریز مسائل مربوط به این موضوع را رعایت کنند، سختی هایی را به دنبال داشته باشد از این رو تهیه کاتالوگ و عرضه آن همراه با کفن در فروشگاه ها و بالا بردن اطلاعات فروشندگان این کالا و … می تواند کمک بهینه ای برای افرادی باشد که دوست دارند در این خصوص اطلاعاتی داشته باشند یا آن را برای اموات خویش به کار گیرند.
