به گزارش راگانیوز ، در وجود این یخچال رمز و رازی وجود دارد که روزگاری در قلب تابستان‌های داغ و سوزان، خنکای آب گوارا را به درون خانه می‌کشانده که همگی حاکی از معجزه فروتنانه خشت خام و دست‌های پرتوان معمار فرزانه‌ای می باشد، تا عشق خدمت به خلق را در شاهکار معماری کویر به عرصه ظهور برساند.
این بنا مربوط به دوران صفویه می باشد و بنای یخچال از خشت هایی ساخته شده که شامل چال یخ و گنبدی برفراز آن می باشد.
بدنه چال یخ تا زیر دیواره گنبد با سنگ کار شده و سپس گنبد چال یخ به قطر پایه دو متر از پائین شروع و به تدریج با پیش نشستن خشت ها از قطر دیواره گنبد کاسته شده به گونه ای که در راس مخروط گنبد دو رگ خشت به کار رفته و قطر گنبد در نقطه اوج که ارتفاع ۱۰ متری می باشد به حدود ۱۰ سانتیمتر تقلیل می یابد.
گنبد از نظر معماری بیرونی به صورت مطبق پنج طبقه مخروطی می باشد که پوششی از کاهگل بر روی آن کشیده شده است.
پوشش روی گنبد بصورت خشت فرش می باشد و خشتها از سطح بر روی گنبد مخروطی کار شده که روی خشت فرش ها با پوشش کاهگلی پوشانده شده است.
ورودی به چال یخ از غرب یخچال بوده که از این ورودی برای برداشتن یخ استفاده می کردند و در سمت شرق دیواره گنبد در نقطه مقابل ورودی روزنه انبار چال یخ قرار دارد و از این روزنه یخ آماده شده را به چال یخ سرازیر می کردند.
این یخچال از معدود بناهایی از این دست در شهر ری است که بسیار کامل تر و با تاسیسات مربوط به محوطه تهیه یخ است. از این نوع بنا فقط یک نمونه دیگر در این منطقه برجا مانده است که در روستای قشلاق وهن آباد بخش فشافویه قرار دارد.
این بنا امروز چهارشنبه (۱۲ دیماه) در فهرست آثار ملی کشور پس از بررسی در شورای عالی ثبت و حریم ثبت شد.
شهرستان ری با ۱۹۸ اثر باستانی به لحاظ موقعیت جغرافیایی در ناحیه دشت قرار گرفته و کوه بی بی شهربانو و آراد به عنوان مظهر استواری و تپه چشمه علی یکی از قدیمی ترین آثار باستانی شهرری به عنوان شاخص در علم باستان شناسی در زمینه گردشگری از اهمیت بالایی برخوردار است.
