ری یکی از نقاط باستانی ایران با آثاری از هزاره های چهارم و پنجم قبل از میلاد، نامی که در هر برگی از تاریخ ایران می درخشد و در تاریخ کمتر شهری است که مانند آن بتوان یافت.
روز بیست و هشتم اردیبهشت (18 مه) در دنیا روز جهانی موزه و میراث فرهنگی نامگذاری شده است و بسیاری از اذهان مردم جهان در این روز به داشته های تاریخی و میراث گرانبهای کشورشان که مایه غرور ملی آنان است معطفوف می شود، روزی که در جای جای کره خاکی آئین های مختلفی نیز به پاس آن برگزار می شود.
اما شاید به جرات بتوان گفت سهم ایران باستان از این روز جهانی در مقایسه با سایر کشورهای جهان سهمی بسیار غرور آفرین و بر اساس شواهد و اسناد تاریخی سهم ری نیز در تاریخ و تمدن کهن ایران سهمی درخشان است.
مطالعات باستان شناسی و شواهد تاریخی نشان می دهد که شهر باستانی ری همپای ظهور تمدن ایران باستان با حدود هفت هزار سال سابقه تاریخی یکی از بزرگترین مراکز تمدنی شناخته شده در دنیاست.
ری در گذشته های دور به زبان یونانی به ˈراگوˈ ، ˈراگاˈ ، ˈراکیاˈ زبان ارمنی ˈریˈ زبان سریانی ˈدورا ˈ و در زبان پهلوی ˈرگˈ ، ˈرگاریˈ و در کتیبه بیستون کرمانشاه از آن به عنوان راگا یاد شده است و در سه دوره تاریخی پایتخت ایران باستان بوده است.
در وندیداد یکی از نسخه های پنجگانه اوستای امروزی از زبان اهورا مزدا چنین آمده است: دوازدهمین کشور باشکوهی که من آفریدم رغه (ری)است.
در تقسیمات پیش از اسلام، ری جزو سرزمین قوم ماد بوده است و عنوانˈماد راگیانˈیاˈماد رازیˈ نامیده می شده ضمن اینکه مادها به ریˈاورپسˈ نیزمی گفته اند.
ری پایتخت بهاره اشکانیان بوده است و به آنˈارشکیهˈمی گفته اند و بنا بر شواهد تاریخی در عهد سلوکیان زلزله شدیدی ری را ویران و سلوکوس اول مشهور به نیکاتر پادشاه یونانی، (280 – 312پیش از میلاد) ویرانی ها را مرمت و این شهر را بار دگر از نو بنا کرد و نام زادگاه خود اوریس را بر آن نهاد.
مرحوم دکتر حسین کریمان، از اساتید و محققان به نام دانشگاه شهید بهشتی در کتابˈری باستانˈ ری را مادر تهران دانسته و آورده است:ˈتهران شهری با قدمت 200 یا نهایت 700 ساله، شاید عمری ندارد، اما شهرری یکی از شهرهایی که مدت ها پایتخت حکومت های مختلف و بسیار تاثیرگذاربوده است و این منطقه در پیش و پس تاریخ بسیار مطرح بوده استˈ.
تپه چشمه علی، برج طغرل، آتشکده ری، برج نقارخانه، قلعه گبری، قلعه استودان، تپه میل، بازار ری، بقعه بی بی شهربانو از جمله آثار مهم تاریخی ری است و ویژگی خاص این آثار این است که در فاصله بسیار اندک از یکدیگر قرار داشته و در گشتی چند ساعته به راحتی می توان از تمام آنها دیدن کرد.
*** ری دارای ظرفیت های بسیار بالای در حوزه گردشگری است
ˈهدایت الله جمالی پورˈ معاون استاندار و فرماندار ویژه شهرستان ری که با شروع دولت تدبیر و امید سکان فرمانداری شهرری را به دست گرفته است، معتقد است، ری مظهر تاریخ و تمدن کهن ایران باستان است و آثار و کتیبه های تاریخی ارزشمند بسیار زیادی در این منطقه وجود دارد.
وی اظهارمی دارد: شهرری دارای ظرفیت های بسیار زیادی در حوزه گردشگری در ابعاد تاریخی و مذهبی است و برنامه ریزی به منظور استفاده از این ظرفیت ها منجر به اشتغالزایی و درآمدزایی مناسبی برای کشور و ساکنین ری خواهد شد.
جمالی پور در عین حال ضمن اظهار تاسف از وضعیت و ساختار فعلی موجود در میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در ری و اینکه، بسیاری از آثار تاریخی این سرزمین کهن یا از بین رفته و یا در خطر نابودی است گفت: انتظار ما از سازمان میراث فرهنگی توجه ویژه به شهرستان ری بعنوان یکی از پایگاه های اصلی فرهنگ و تمدن و تاریخ کشور است.
وی که همواره و در اکثر جلسات اداری از بی مهری و غفلت های صورت گرفته از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به شهرری اظهار ناخرسندی کرده است، معتقد است: شهرری می تواند یکی از قطب های گردشگری تاریخی و مذهبی کشورمان باشد.
معاون استاندار تهران با اشاره به اهمیت تاریخی و مذهبی ری، خواستار توجه ویژه سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری به شهرستان ری و ارتقاء دفتر نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان ری هم به لحاظ ساختاری و هم به لحاظ نیروی انسانی با توجه به ویژگیهای تاریخی مذهبی این منطقه تاریخی کشور شد.
***ری را با ری شناس بیشتر بشناسیم
ˈاحمد ابوحمزهˈکارشناس ارشد تاریخ و استاد راهنمای انجمن ری شناسی پژوهش سرای محمد بن زکریای رازی در خصوص پیدایش سرزمین کهن ری به ایرنا، می گوید: ری یکی از نقاط باستانی ایران با آثاری از هزاره های چهارم و پنجم قبل از میلاد است که درخصوص پیدایی این شهر باستانی مانند دیگر شهرهای باستانی افسانه های متفاوتی وجود دارد که از آن جمله این افسانه ها این شهر به شیث بنی آدم (ابوالبشر) نسبت داده شده است.
وی که پایان نامه اش تحت عنوانˈری در قرون نخستین اسلامیˈ در سال 1380 به عنوان پایان نامه برتر استان تهران انتخاب شده است، یادآورشد: ری با دارا بودن 198 اثر باستانی، تاریخی و اسلامی یک مجموعه کامل از آثار پیش از تاریخ، دوران های مختلف تاریخی و دوره اسلامی تا عصر پهلوی را در دل خود جای داده است.
ابوحمزه افزود: ری نه تنها از قدیمی ترین شهرهای ایران بلکه از قدیمی ترین شهرهای جهان است و نام آن در کتیبه بیستون متعلق به داریوش هخامنشی به صورت راگا آمده است، بلکه آثار به دست آمده از این شهر نشان می دهد که ری دارای بیش از هفت هزار سال پیشینه تاریخی است و در دوره ای نه چندان کوتاه پایتخت ایران بوده است.
وی اضافه کرد: تاریخ بنای ری به زمانی باز می گردد که اقوام آریایی شروع به شهر سازی در ایران کردند و در زمان مادها نیز ری از تمام شهرهای امپراتوری آنان بزرگتر بود و ری از نظر قدمت با نینوا و بابل هم عهد است.
این کارشناس ارشد تاریخ، با اشاره به دژ رشکان از آن بعنوان یکی از مهمترین بخش های معماری ری باستان نام برد که بصورت دژ و یا قلعه هایی بادیوارهای طویل دور تا دور شهر ساخته شده بود و همیشه تعدادی نگهبان و دیده بان درباروهای آن حاضر بودند تا از شهر محافظت کنند.
ابوحمزه گفت: در دامنه های کوه بی بی شهر بانو و زیر باروی رشکان از میان صخره ها چشمه ای می جوشد به نام چشمه علی که هشت هزار سال قدمت دارد و نام باستانی این چشمه سورینی بوده و منسوب به دودمانی بزرگ در دوره اشکانیان و ساسانیان است و بعدها به نام امام اول شیعیان علی (ع) به چشمه علی معروف شد .
وی افزود: کنار چشمه علی تپه ای وجود دارد که در کاوش سال های 1313 تا 1315 هجری شمسی به سرپرستیˈاریک اشمیتˈ که برای موزه هنرهای زیبای بوستون و فیلادلفیا در آمریکا انجام شد آثار زیادی بدست آمد .
به گفته وی، سفال های منقوش بدست آمده از چشمه علی دارای نقوش انسانی، حیوانی، هندسی و گیاهی است و هر کدام حامل پیام خاصی است و نتیجه کاوش های اشمیت کشف سه دوره فرهنگی، شامل لایه ها و آثار دوره های اسلامی، اشکانی و پیش از تاریخ بود.
وی بیان داشت: ری زمانی پایتخت ایران بوده است و دانشمندان بزرگی در این منطقه تاریخی پرورش یافته اند و طبیعت زیبای شهرری به خصوص در دوره های عباسی و آل بویه بسیار مطرح بوده و تا همین دوره معاصر شاهان قاجار برای زیارت و تفریح و تفرج به ری می آمدند.
عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان معتقد است، ری با وجود جاذبه های تاریخی و توریستی در گردشگری مظلوم واقع شده است چراکه آنگونه که شایسته و درخور جایگاه باعظمت این سرزمین کهن است به آن توجه نشده و حتی برای بسیاری از اهالی و ساکنین شهرری تاریخ کهن و هویت این منطقه ناشناخته است.
وی در ادامه با بیان اینکه، ارزش معنویˈدژ رشکانˈ مانند موزه جواهرات ملی است، اضافه می کند: اگر ما موزه جواهرات ملی را بدهیم، شاید نتوانیم به اندازه دژ رشکان مکانی که این قدر عظمت و قدرت داشته باشد را بیابیم شاید چهار اثر بیشتر از دوره اشکانیان در ایران نداشته باشیم که در حال ویرانی است.
ابوحمزه با بیان اینکه، ری امروز با ری باستان فاصله زیادی گرفته است، اضافه می کند:ری باستان شهری خیلی زیبا و مدرن و متمدن بوده است در صورتیکه درحال حاضر ری جزو یکی از مناطق بیست و دو گانه شهر تهران شده است و به نوعی این شهر باستانی در استان تهران گم شده است.
وی اظهار داشت: ری در صورتی جایگاه و هویت خود را به دست می آورد که بعنوان یکی از مناطق تهران به استان ارتقا پیدا کرده و شهرهای اطراف و جنوبی ری مانند ورامین، قرچک و پاکدشت نیز بعنوان زیرمجموعه این شهر قرار گیرند.
این ری شناس کشورمان معتقد است: وجود حرم حضرت عبدالعظیم(ع) و امامزادگان و بقاع متبرکه که همه ساله باعث بازدید میلیون ها زائر از شهرری قرار می گیرد از ظرفیت های مذهبی این شهر برای شناسایی هرچه بهتر ری به بازدید کنندگان است.
*** جاذبه های ری
شهرستان ری به عنوان مهمترین کانون تحولات تاریخ و فرهنگی فلات مرکزی ایران پیشینه ای بالغ بر هفت هزار سال دارد و یکی از قطب های مهم باستانشناسی در تاریخ فرهنگ و تمدن سرزمین ایران است که تاکنون 200 آثار تاریخی آن شناسایی و 34 اثر آن نیز در فهرست آثار تاریخی به ثبت ملی رسیده است.
اصولاً پهنه شهر باستانی ری از نظر قدمت به دو بخشˈری کهنه و باستانیˈ وˈ ری بعد از اسلامˈ تقسیم می شود که ری ˈ پیش از اسلامˈ آن قسمت از شهر ری است که در جنوب چشمه علی میان باروی عظیم و پهناوری که به زمانهای پیش از اسلام پی افکنده شده، واقع بوده است و آن را ˈ ری برینˈ یا ˈری علیاˈ می گفته اند و اندک اندک از سوی جنوب شرقی گسترش می یافته است.
بخش دوم نیز ری قرون اسلامی شامل آن قسمت است که در جنوب شرقی بخش نخستین ، و جنوب کوه بی بی شهربانو بنیاد یافته بوده است و آن را ˈ ری برینˈ یا ˈ ری سفلیˈ می نامیدند. و برگرد آن خندقی وسیع حفر کرده بوده اند .
البته جاذبه های تاریخی شهرری بر جاذبه های طبیعی آن غالب است و قدمت طولانی و سابقه کهن ری سبب شده که آثار تاریخی بسیار قدیمی مانند باروی ری برین، که مربوط به سده های قبل از میلاد است در این شهر وجود داشته باشد.
تپه میل، آتشکده بهرام، چشمه علی، باروی ری، دژ رشکان از مهمترین آثار تاریخی تاریخی پیش از اسلام ری است و آثار تاریخی پس از اسلام این منطقه شامل بازار ری، کاروانسرای شاه عباسی، برج طغرل، قلعه طبرک، استودان گبرها، برج نقاره خانه، زندان هارون، گنبد امیر اینانج، کاروانسرای کنارگرد، قلعه گبری و بقاع متبرکه است.
***استودان گبرها(استخوان دان گبرها )
این اثر تاریخی با کاربری گورستان در دامنه شمالی کوه ری واقع و مزار بی بی شهربانو و کوه طبرک در ضلع جنوبی آن واقع شده و آنگونه که در متون تاریخی عنوان شده، پیروان مذهب زرتشت اجساد مردگان خود را تقدیم پرندگان گوشتخوار کرده سپس استخوان های اجساد را در منسوجی می پیچیدند و در اتاق هایی که در داخل استودان تعبیه شده بود جای می دادند.
استودان گبرها به صورت استوانه ای مدور وبلند به ارتفاع حدود 6 متر احداث شده و دارای ساختاری متشکل از لاشه سنگ وساروج و از نظر قدمت متعلق به هزاره اول پیش از میلاد حدود 3هزار سال پیش است.
***دژرشکان
دژرشکان با کاربری دفاعی یکی ازدژها و قلعه های محافظ اولیه ری باستان است که در چهار سوی این شهرساخته شده بود و در چهار راه خط آهن، روبروی کارخانه گلیسرین سازی بر بالای کوه استوار است.
بنای دژ رشکان از بالای کوه به سوی دامنه جنوبی امتداد یافته و در قسمت بالا ازمغرب به مشرق برج های استواری داشته است و دیوار غربی آن دارای سوراخ هایی جهت پرتاب تیر وکمان است.
بناهای شاهانه عرصه دامنه دژ رشکان را در قدیم سه باروی عظیم به صورت قلعه متداخل حفاظت می کرده است و این دژ دارای ساختاری متشکل از لاشه سنگ وساروج واز نظر قدمت متعلق به دوره اشکانیان حدود 2 هزار 250 سال قبل است.
***قلعه گبری
یکی دیگر از قلاع محافظ هسته اولیه ری قلعه گبری است که در حد جنوب شرقی ری قدیم وامروزه در مشرق بقعه حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) در شهرک علایین واقع شده است.
از آثار معماری آن تنها یک چهار دیواری به مساحت حدود 2 هکتار با دیوارهای مرتفعی که در بلندترین نقطه به حدود 13متر ودرشالوده وپی به حدود 10می رسد به همراه چهاربرج دیده بانی در چهارگوشه قلعه باقی مانده است.
قلعه گبری دارای ساجتاری متشکل از گل وخشت واز نظر قدمت متعلق به دوره اشکانیان حدود 2 هزار و 250 سال قبل است.
***ˈتپه میلˈ
12 کیلومتری جنوب شرقی به سوی ورامین بر بلندای تپه ای وسیع در روستای قلعه نو بقایای کاخی عظیم واقع است که به تپه میل مشهور گردیده است که از دور جهت بنا بصورت شرقی وغربی است.
در قسمت شرقی کاخ ایوانی با چهار ستون مدور قرار داشته است که در حال حاضر پایه های دو ستون آن برجاست اما بیشتر قسمت های غربی بنا از بین رفته و در قسمت زیرین مجموعه یک راهروی کم عرض وجود دارد که سراسر طول بنا را طی می کند.
بقایای معماری تپه میل دارای ساختار متشکل از گل، خشت ، لاشه سنگ، آجر و ساروج و از نظر قدمت متعلق به دوره ساسانیان حدود یک هزار و 800 سال پیش است.
***حصار ری
این حصار که قسمتی از آن در بالای کوه چشمه علی وشرق کارخانه گلیسرین سازی موجود است حدود ری پیش از اسلام را نشان می دهد که دور تا دور ری کشیده شده یود و دوازده هزار گام طول داشت ودر فتح ری توسط سردارعرب ویران شد.
***قلعه طبرک
برفراز کارخانه آجر نسوز امین آباد کوه کوچکی واقع است که در ادوار کهن به آن طبرک می گفتند وآن به سبب وجود قلعه ای با همین نام بود که به سال 588 هجری قمری به امر طغرل سوم خراب و با خاک یکسان شد و دیگر اثری از آن بجای نمانده است.
قلعه طبرک از نظر قدمت به استناد متون تاریخی از بناهای قرون نخستین اسلامی بوده است و امروزه به مناسبت قرار گرفتن برج نقاره خانه برفراز آن به کوه نقاره خانه معروف است.
***زندان هارون
زندان هارون در جنوب شرقی تهران در فاصله دوازده کیلومتری جاده تهران به خراسان، سه راه سیمان قریب سه کیلومتر درسمت چپ دردامنه کوه های مسگرآباد واقع شده است.
بنای زندان به شکل مکعب مستطیل بارتفاع 9 متر و به صورت دو طبقه ساخته شده واز درازا و پهنای یکسانی برابر با30/16متر برخوردار است و این زندان دارای ساختاری متشکل از لاشه سنگ وگچ واز نظر قدمت متعلق به دوره آل بویه حدود یک هزار 100 سال پیش می باشد.
***ˈبرج طغرلˈ
برج طغرل استوانه ای است بلند که برروی سکویی مدور به قطر 20/21 متر به صورت 24 ضلعی بنا شده و ارتفاع این برج 50/20 مترو ضخامت دیواره آن در پهن ترین قسمت 80/2 متر است.
این برج و آرامگاه از نظر قدمت متعلق به دوره سلجوقیان حدود 800 سال پیش است و یکبار به امر ناصرالدین شاه قاجار مرمت شده است.
***برج نقاره خانه
در دامنه جنوبی کوه نقاره خانه (طبرک )برج نقاره خانه به صورت هشت ضلعی ساخته شده ودارای سردابه ای است که توسط راهرویی که در بیرون بنا تعبیه شده به زیر برج راه دارد.
برج نقاره خانه دارای ساختاری متشکل از لاشه سنگ وگچ است ونمای آن تزیینات آجرکاری به همراه قوس های جناغی تزیینی واز نظر قدمت متعلق به دوره سلجوقیان حدود 800 سال پیش است.
***برج اینانج
برج اینانج در دامنه جنوبی کوه نقاره خانه و در محوطه وسیع و مدوری به قطر 36 متر به صورت دوازده ضلعی واقع شده است که نیمی از دیوار آن محصور و در راستای کوه بالارفته و نیمه دیگر آن را از پایین کوه بنا کرده اند.
برج ایناج دارای ساختاری متشکل از لاش سنگ و گچ واز نظر قدمت متعلق به دوره سلجوقیان حدود 800 سال پیش است وبه نام برج یزید هم معروف است.
***نقش بر جسته چشمه علی
ری در دوره قاجاریه به علت دارا بودن جاذبه های زیبا برای تفریح و سیاحت یکی از تفرجگاه های این دوره بود از اینرو فتحعلی شاه اغلب به ری و چشمه علی برای گردش و شکار می رفت ودر سال 1248ه-ق مصادف با 1210 ه-ش حکم کرد در بالای صخره چشمه علی صفحه ای هموار و تمثال وی را با برخی از شاهزادگان منقوش سازند و بعضی اشعار دور آن کتیبه که از تاریخ این عمل خبر می دهد.
***کاروانسرای شاه عباسی
کاروانسرای شاه عباسی با کاربری تجاری و اقامتگاهی در میدان شهر ری، به طرف خیابان حرم نرسیده به بازار حضرت عبد العظیم حسنی (ع) رو بروی بازارچه قائم آل محمد واقع شده است.
این کاروانسرا دارای ساختاری متشکل از گچ و آجر و به صورت چهار ایوانه ساخته شده و از نظر قدمت متعلق به عصر صفویه حدود 500 سال پیش است.
*** کاروانسرای کنار گرد
این کاروانسرا نیز با کاربری تجاری و اقامتگاهی در بخش فشافویه حسن آباد بر جاده واقع شده است و دارای ساختاری متشکل از گل، گچ و آجر بصورت دو ایوانه ساخته شده و از نظر قدمت متعلق به عصر صفویه حدود 500 سال پیش است.
***بازار حضرت عبدالعظیم
این بازار تحت عنوان بازار ری در شمال بقعه حضرت عبدالعظیم الحسنی (ع) واقع شده است و متشکل از دوراسته بازار است که در محل تلاقی خود یک چهار سوق را تشکیل داده و این بازار دارای ساختاری متشکل از آجر، خشت و گل و از نظر قدمت متعلق به عصر صفویه حدود 500 سال پیش است.
علاوه بر وجود آثار تاریخی، شهرری از لحاظ اماکن مذهبی نیز قابل توجه زایران و مسافران است، ری پس از مشهد و قم سومین شهر مذهبی کشور بشمار می رود.
آستان حضرت عبدالعظیم الحسنی(ع)، که مجموعه وسیع و مقدس است، محل دفن امامزاده حمزه، امام زاده طاهر نیز می باشد که هرساله مورد زیارت میلیونها زائر مسلمان قرار می گیرد.
اولین گنبد مجموعه آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) ساخته مجدالملک اردستانی است و رواق و ایوان بنا را شاه طهماسب صفوی در سال 944هجری قمری ایجاد کرده است، ضریح نقره آن از فتحعلی شاه قاجار و آینه کاری و نقاشی ایوان جنوبی آن ساخته میرزا آقاخان نوری است.
کتیبه خط کوفی پیشانی اتاق مقبره از بقایای کهنترین بخش حرم می باشد و در این مجموعه بزرگ همچنین مشاهیر و علمای زیادی آرمیده اند.
مقبره امامزادگانقاسم (ع)، سید طاهر(ع)، سیداسماعیل(ع) هادی(ع)، عبدالله(ع)، ایوب(ع) و یوشع(ع)، غیبی(ع) ابراهیم و اسحاق(ع)، یعقوب(ع)، علی و قاسم(ع) مشهور به دو برادران، علی اکبر(ع)، حسین(ع)، زید(ع) ابوالحسن علی(ع) و بقاع متبرکه بی بی شهربانو(س)، بی بی زبیده(س)، بی بی رقیه (س) بی بی هاجر(س) و بقعه جوانمرد( قصاب) بقعهشیخکلین و همچنین بارگاهمطهر امامخمینی(ره) نیز در ری مورد توجه مردم تهران و سایر شهرهای کشور است.
***جغرافیای سیاسی شهرستان ری
شهرستان ری با جمعیت 800 هزار و 500 نفر محدوده ای با مساحت 2 هزار و 70 کیلومتر مربع را شامل می شود که در ضلع جنوب پایتخت واقع و حدود جغرافیایی این سرزمین تاریخی از شمال به تهران، جنوب به استان قم، از شرق به شهرستانهای ورامین و پاکدشت و از غرب نیز به شهرستانهای اسلامشهر و رباط کریم منتهی می شود.
شهرستان ری تا سال 1355 به عنوان یکی از شهرستانهای استان مرکزی به صورت فرمانداری مستقل اداره می شد، از سال 1355 تا 1357 به عنوان بخشی از فرمانداری تهران مطرح شد و در سال 1359 به عنوان یکی از شهرستان تابعه استان تهران تصویب شد و در حال حاضر نیز بصورت فرمانداری ویژه اداره می شود. شهرستان ری بر اساس آخرین تقسیم بندی سیاسی، اداری دارای سه بخش مرکزی، فشافویه، کهریزک و 4 شهر حسن آباد، باقر شهر، کهریزک، ری و همچنین 6 دهستان قلعه نو، کهریزک، حسن آباد، غنی آباد ، خلازیر و کلین می باشد و از 133 آبادی دارای سکنه برخوردار است .
*** گویش مردم شهرری
ری در روزگاران کهن از سرزمین ماد بشمار می آمده است، از این رو زبان مردم تهران و ری در آغاز شاخه ای از زبان مادی بوده که با پارسی قدیم نزدیکی داشته است.
زبان مردم این سامان، در دوره اشکانیان، زبان پهلوی اشکانی بود که از پارسی باستان گرفته شده و در زمان این خاندان خط و زبان پهلوی در ایران رایج و در دانش و ادبیات به کار گرفته شده است.
***آب و هوای شهرستان ری
هوای شهر ری معتدل و خشک است و حداکثر درجه حرارت در تابستان 42 درجه سانتی گراد بالای صفر و حداقل در زمستان به 4 درجه سانتی گراد زیر صفر می رسد و میزان بارش سالانه ری به طور متوسط 200 میلی متر است.
***روستاها و دهستان های ری
قلعه نو، فیروز آباد، طالب آباد، تبایین، قمی آباد، نظامی، عباس آباد، تقی آباد، ده خیر، قوچ حصار، باقر آباد، خیر آباداز جمله روستاهای ری به شمار می روند.
***مشاهیر شهرری
محمد بن زکریای رازی، شیخ صدوق، شیخ ابوالفتح رازی، صوفی رازی، شیخ کلینی، شمس قیس رازی، بندار رازی، ابوحاتم رازی، بدیع الزمان فروزان فر، خجندی رازی از مشاهیر ری به شمار می روند.
گورستان های ری
به دلیل قدمت ری گورستان های قدیمی نیز در شهر ری قرار دارد که مدفن بسیاری از مشاهیر تاریخی و مذهبی ایران است که گورستان ابن بابویه، گورستان امامزاده عبدالله، گورستان آرامگاه شاه عبدالعظیم، گورستان بهشت زهرا از آن جمله هستند.
