زلزله بم یکی از نادرترین حوادث و بلایای طبیعی در کشور بود که خسارات مالی و جانی بسیاری را به همراه داشت و زنگ خطر را برای مسئولان و متولیان کشور به صدا درآورد.
بعد از وقوع این حادثه تلخ که در دی ماه سال 82 به وقوع پیوست، شهرداری تهران برای آماده باش در برابر بحران‌های طبیعی و غیر طبیعی در این کلانشهر، سازمان پیشگیری و مدیریت بحران را بنا نهاد.
نگاه خاص شهردار تهران به حفظ و احیای کالبد و روح شهر، باعث شد تا اقدامات و تدابیر ویژه‌ای برای پیشگیری و مدیریت پایتخت اتخاذ شود.
تخصیص اعتبارات مناسب برای ساخت و تجهیز پایگاه‌های مدیریت بحران، شناسایی مشکلات و معضلات مخاطره آمیز شهر و ارائه راهکار برای مقابله با این معضلات پروسه‌ای است که پایتخت را به‌طور نسبی در برابر حوادث و بلایای طبیعی و غیر طبیعی مصون کرده است.
برای اطلاع از تدابیر مدیران شهردار برای ایمن سازی تکه بیستم شهر تهران با عظیم بابایی، شهردار منطقه 20 به گفت‌وگو می‌نشینیم.
فارس: آقای شهردار از موقعیت جغرافیایی و فیزیکی منطقه برایمان بگویید؟
منطقه 20 در جنوبی‌ترین نقطه شهر تهران واقع شده است که با توجه به شواهد و مستندات تاریخی دارای قدمتی بیش از 7 هزار سال است. وجود بارگاه مقدس حضرت عبدالعظیم الحسنی (ع) یکی دیگر از ویژگی‌های خاص منطقه است که باعث شده تا این منطقه در فهرست پنج شهر مذهبی و شاخص کشور قرار بگیرد.
استقرار شهرک‌های صنعتی و تولیدی و رونق کشاورزی در اراضی منطقه نیز، منطقه 20 را به‌عنوان یکی از قطب‌های کشاورزی و صنعتی استان تهران معرفی کرده است البته هرچند این ویژگی‌ها فرصت‌هایی را برای منطقه به‌همراه دارند اما عاری از معضل هم نیستند به همین منظور در طول سال‌های اخیر مدیران شهرداری تهران در راستای تحقق شعارهای کاهش فاصله مناطق شمالی و جنوبی شهر با تخصیص اعتبارات و تسهیلات ویژه به این منطقه تمام عزم خود را جزم کرده‌اند تا با کاهش و کنترل معضلات، فرصت‌ها را به نفع شهر و شهروندان تقویت کنند.
فارس: فرا رسیدن سالروز زلزله بم بهانه‌ای شد تا باری دیگر زنگ خطر را برای مدیران شهر به صدا در بیاوریم، با توجه به وجود گسل‌های زلزله در ری و موقعیت فرسوده و تاریخی منطقه برای پیشگیری و مقابله با بحران‌های احتمالی چه تدابیری را به کار بسته‌اید؟
همان‌طور که اشاره کردید منطقه 20 یکی از مناطق قدیمی و فرسوده شهر تهران است که به دلیل واقع شدن در حاشیه شهر، هم‌جواری با گسل‌های زلزله، شیب نسبی زمین و … مخاطرات بسیاری به آن تحمیل شده است که در طول شش سال اخیر اقدامات مناسبی از سوی شهرداری جهت ارتقای امنیت منطقه به کار گرفته شده است که نوسازی بافت فرسوده، شناسایی و کاهش مخاطرات طبیعی و غیرطبیعی منطقه مانند کانال‌ها و تقویت کمی و کیفی مدیریت پیشگیری و بحران منطقه را می‌توان شاخص‌ترین اقدامات این نهاد برشمرد.
فارس: اکنون چه مساحتی از منطقه در سیطره بافت فرسوده قرار دارد؟
براساس آخرین آمار کارشناسان شهرسازی، 560 هکتار از مساحت منطقه در محدوده بافت فرسوده واقع شده است که 90 هکتار آن به دلیل فرسودگی و شاخص‌های منحصر شهری از سوی سازمان نوسازی شهرداری تهران در اولویت نوسازی قرار گرفته‌اند و مشمول دریافت تسهیلات ساخت و ساز هستند.
فارس: چه ویژگی‌هایی باعث شده تا این 90 هکتار در اولویت نوسازی قرار بگیرند؟
بخش قابل توجهی از بافت مسکونی واقع در این محدوده دارای سه ویژگی مهم ریزدانگی، نفوذ ناپذیری و عدم استحکام بنا هستند که از سوی شهرداری و وزارت مسکن و شهرسازی به عنوان نقاط مخاطره آمیز شهر شناسایی شده‌اند به همین منظور اعتبارات، تسهیلات و تخفیفات ویژه‌ای برای نوسازی این محدوده پیش بینی شده است که شامل صدور پروانه ساخت و ساز با تخفیف 100 درصد برای املاک مسکونی و تخفیف 50 درصدی برای املاک تجاری، ارائه تراکم تشویقی، دریافت تسهیلات بانکی بدون سپرده گذاری تا سقف 20 میلیون تومان برای هر واحد مسکونی و … می‌شود.
فارس: تسهیلات ارائه شده چه تاثیری در رشد نوسازی و مقاوم سازی منطقه داشته است؟
آمارهای صدور پروانه ساخت در دو سال اخیر حاکی است که درخواست‌های ساخت و ساز نسبت به گذشته رشد 100 درصدی داشته است که با توجه به ارائه بسته‌های تشویقی برای محلات فرسوده بیشترین ساخت و ساز در محدوده 90 هکتاری محلات هفت‌گانه فرسوده منطقه صورت گرفته است که بی‌شک مقاوم سازی و نوسازی منطقه یکی از مهم‌ترین اهرم‌های مقابله با حوادث طبیعی و غیرطبیعی شهر به شمار می‌رود.
فارس: تا آنجا که ما خبر داریم، شهرداران مناطق به عنوان روسای ستاد مدیریت پیشگیری و بحران هر منطقه منصوب شده‌اند شما به عنوان رئیس ستاد مدیریت بحران چه برنامه‌هایی را برای پیشگیری و کاهش بحران در منطقه دارید؟
نخستین گامی که در این منطقه برای پیشگیری و مدیریت بحران برداشته شده است، ساخت و تجهیز پایگاه‌های مدیریت بحران است که این اماکن در مواقع عادی به عنوان سالن‌های ورزشی اختصاصی بانوان و در زمان وقوع بحران یکی از نقاط امن و پایگاه‌های خدمت رسانی و اسکان اضطراری شهروندان است که تمام امکانات و تجهیزات امداد و نجات، دپوی مواد غذایی، دارو و… در این سوله‌ها لحاظ شده است.
فارس: چند پایگاه مدیریت بحران در منطقه جانمایی و تجهیز شده است؟
منطقه 20 با داشتن 9 پایگاه مدیریت بحران بیشترین تعداد پایگاه را در میان مناطق شهر تهران دارد. گفتنی است در حال حاضر یک پایگاه جدید در محله دولت‌آباد با پیشرفت فیزیکی 80 درصد روبه اتمام است و موافقت مسئولان شهرداری تهران نیز برای ساخت یک پایگاه جدید در محدوده شهرداری ناحیه 7 نیز به عنوان سوپاپ اطمینان در حریم منطقه جلب شده است که با تکمیل این دو پایگاه نیز منطقه 20 از موقعیت و سرانه پشتیبانی خوبی برخوردار می‌شود و در محلاتی که شرایط لازم برای ساخت پایگاه مدیریت بحران را ندارند کانکس امداد و نجات پیش‌بینی شده است که اکنون هشت کانکس در محلات متراکم منطقه جانمایی و در مرحله تجهیز قرار دارد.
فارس: امروزه کارشناسان بر این باورند که نداشتن آگاهی لازم در برابر حوادث یکی از مهم‌ترین دلایل آسیب‌پذیری افراد است درخصوص آموزش و آماده سازی شهروندان در برابر حوادث چه کرده‌اید؟
آموزش‌های ستاد مدیریت و پیشگیری بحران بر دو محور همگانی و تخصصی تعریف شده است که در بخش همگانی ارائه آموزش به ساکنان 170 مکان عمومی مانند مراکز تجاری، فرهنگی، بانک‌ها، ادارات و … است و علاوه بر آن تاکنون 12 هزار نفر از شهروندان منطقه از برنامه‌های آموزشی ستاد مدیریت بحران در قالب آموزش چهره به چهره، توزیع بروشور، اجرای نمایش، برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی و … بهره‌مند شده‌اند تا در زمان وقوع بحران بتوانند آرامش خود را حفظ کنند و به قول معروف بدون دستپاچگی و نیاز به کمک دیگران بتوانند ابتدا خود امدادی و سپس به دیگران کمک کنند.
فارس: اشاره‌ای هم به فلسفه و اهمیت تشکیل گروه‌های دوام داشته باشید؟
چند سالی است که ستاد مدیریت بحران شهرداری تهران با الگوبرداری از طرح‌های جامع جهانی اقدام به راه‌اندازی گروه‌های دوام کرده است. نام این گروه‌های مردم نهاد، مخفف واژگان «داوطلبان، واکنش اضطراری، محله» است.
در این طرح گروهی از افراد توانمند، متخصص، کاردان محله به‌صورت داوطلب از سوی ستاد مدیریت بحران مناطق، سازماندهی شده و آموزش‌های عملیاتی، امدادی و اجرایی را به‌طور فراگیر آموزش می‌بینند و با تعاملی که این گروه کارآمد با یکدیگر دارند و تجهیزات و امکاناتی که شهرداری در اختیار آنها قرار می‌دهد، در زمان وقوع حوادث طبیعی و غیرطبیعی قبل از حضور نیروهای امدادی مانند آتش نشانی، اورژانس و … با توجه به آموزش‌هایی که فراگرفته‌اند، عواقب و خطرات ناشی از بحران را تا حد قابل توجهی کنترل کرده و به عبارتی حادثه را مدیریت می‌کنند.
فارس: متاسفانه در بسیاری از مجتمع‌های مسکونی قدیمی منطقه نکات ایمنی در ارتباط با تخصیص راه‌های خروجی اضطراری و رعایت اصول مقاومت ساختمان و … رعایت نشده است و این مجتمع‌ها که تعدادشان در منطقه کم نیست خودشان به نوعی بحران محسوب می‌شوند، برای افزایش ضریب ایمنی ساکنان مجتمع‌های مسکونی مذکور چه کرده‌اید؟
ابتدا باید به این موضوع اشاره داشته باشم که براساس ضوابط جدید شهرسازی تمام شرایط لازم جهت مقاوم سازی و ایمن سازی ساختمان‌ها مورد توجه و تاکید مدیران حوزه شهرسازی قرار دارد و برای مالکانی که این قوانین را رعایت نمی‌کنند، گواهی پایان کار صادر نمی‌شود مگر به شرط رعایت قوانین شهرسازی اما در خصوص مجتمع‌های مسکونی قدیمی باید بگویم این موضوع از نگاه کارشناسان ستاد مدیریت بحران منطقه نیز دور نمانده است و تاکنون چندین مرتبه مانورهای تخلیه و اسکان اضطراری را در مجتمع‌های مسکونی پرجمعیت منطقه که کمتر با موضوع مدیریت بحران آشنا بوده‌اند، برگزار کرده‌ایم که با توجه مشارکت سکنه و حضور آنها در عملیات مانور، آموزش‌ها در ذهن آنها به‌خوبی نهادینه شده است و تجربه ثابت کرده است که برگزاری مانورها به‌صورت عملی از سایر انواع آموزش‌ها موثرتر است.
