اعتیاد یک معضل اجتماعی است که ابعاد وسیعی دارد. وجود یک فرد معتاد می‌تواند خانواده‌ای را نابود کند. این مشکل به‌عنوان یکی از آسیب‌های اجتماعی شناخته می‌شود که نه‌تنها خود فرد بلکه اطرافیان را درگیرمی کند. متأسفانه شاهد پایین آمدن سن اعتیاد در جامعه هستیم. گرایش جوانان به سمت سیگار و مواد مخدر و محرک یک هشدار و یک زنگ خطر است که باید جدی گرفته شود. برخی آمارهای غیررسمی شروع سن اعتیاد در کشور را دوازده سال می‌دانند و این یعنی فاجعه.
هر چه سن شروع مصرف پایین‌تر باشد آسیب‌های وارده به فرد، خانواده و جامعه بیشتر است. چنین فردی نمی‌تواند به‌عنوان یک نیروی کار در جامعه شناخته شود. مشکلات بی‌شماری برای خانواده ایجاد می‌کند و سلامت جسمی و روانی خود را به خطر می‌اندازد. باید برای کنترل این مشکل دست‌به‌کار شد و بهتر است فعالیت‌های خود را از خانواده شروع کنیم. خانواده یعنی پدر و مادر و افرادی که با یک نوجوان زندگی می‌کنند که رفتارهای آنان در شکل‌دهی رفتارهای او و پیشگیری از مصرف بسیار مهم است.
در این نوشته تلاش کرده‌ایم به‌اختصار مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از اعتیاد در نوجوانان را به خانواده‌ها یادآوری کنیم.
الگوبرداری
بچه‌ها از بزرگ‌ترها الگوبرداری می‌کنند. تحقیقات نشان داده است احتمال گرایش فرزندان والدین مصرف‌کننده به مواد مخدر و محرک بسیار بیشتر است؛ بنابراین اولین راه برای مصونیت فرزندان، پرهیز از مصرف توسط پدر و مادر است. اگر فرد مصرف‌کننده در فامیل و اطرافیان وجود دارد، مراقب رفت‌وآمد خود با آن‌ها باشید. فراموش نکنید سلامت فرزندان بسیار مهم‌تر از حضور در یک مهمانی یا جشن است.
متناسب با سن آموزش دهید
فرزندان باید با جنبه‌های زشت زندگی نیز آشنا شوند ولی بهتر است این آموزش‌ها متناسب با سن آن‌ها باشد. مخفی‌کاری، آموزش‌های غلط و گول زدن فقط باعث دور شدن بچه‌ها از شما می‌شود و این موضوع آن‌ها را به سمت منابع اطلاعاتی دیگری سوق داده و سبب می‌شود از هر منبع درست یا غلطی پاسخ سؤالات خود را پیدا کنند. به یاد داشته باشید که در عصر ارتباطات به سر می‌بریم و بچه‌ها با دسترسی آسان به شبکه‌های اجتماعی، اینترنت و سایت‌های مختلف می‌توانند هر چیزی را که می‌خواهند بخوانند و ببینند پس اگر به سؤالات آن‌ها پاسخ درست ندهیم تنها باعث از بین رفتن اعتماد بچه‌ها شده و این ضربه جبران‌ناپذیری به رابطه می‌زند.
بهترین راه این است که ضمن افزایش اطلاعات خود صادقانه به سؤالات بچه‌ها پاسخ دهیم و به‌دوراز فریب، ایجاد ترس و پاک کردن صورت‌مسئله اطلاعات لازم را در اختیار او بگذاریم.
کنترل
کودک و نوجوان را باید کنترل کرد بدون آنکه به حس استقلال او ضربه‌ای بزنیم. باید بدانیم دوستان نزدیک او از چه خانواده‌ای هستند. در چه شبکه‌های اجتماعی عضو است. دوستان مجازی او را بشناسیم و این تنها با صمیمت امکان‌پذیر است. باید یک رابطه دوستانه با فرزند خود داشته باشیم. در آرامش به حرف‌هایش گوش کنیم. در برابر خطاهای او واکنش تند نشان ندهیم و در یک‌کلام همانطورکه با دوستان خود رفتار می‌کنیم با او رفتار کنیم. تنها از این راه می‌توانیم محرم اسرار اوباشیم.
هیجان لازمه نوجوانی است
نوجوانی و جوانی سن هیجان است. انسان در این سن دوست دارد خطر کند. هر چیزی را تجربه کند. زندگی ساکت و آرام نوجوان را خسته می‌کند. بهتر است زندگی را سرشار از هیجانات سالم بکنیم. دقت کنید فرزند شما به چه چیز علاقه دارد. هنر؟ ورزش؟ مسافرت؟ مطالعه؟ موسیقی و پس‌ازاینکه علاقه او را شناختید ویرا به چالش بکشانید. برایش معما طرح کنید. ذهن او را مشغول کنید. نگذارید دچار یکنواختی و کرخی شود. برای تعطیلات برنامه‌های سالم، مهیج و مفرح طراحی کنید. وقتی او بتواند از راه‌های صحیح انرژی خود را تخلیه کند هرگز سراغ تفریحات ناسالم نمی‌رود.
روابط خانوادگی را تقویت کنید
در ابتدا گفتیم که بچه‌ها از والدین الگوبرداری می‌کنند. بهترین راه برای ایجاد یک رابطه سالم با فرزندان، تقویت روابط در خانواده است. اگر شما با همسرتان یک رابطه قوی و صحیح داشته باشید، کودکان نیز از شما یاد گرفته و همین سبب بهبود روابط در خانواده می‌شود. بچه‌ای که از طرف خانواده حمایت شود هرگز در جمع‌های ناسالم حضور نمی‌یابد.
مراقبت اقتصادی
فرزندان باید متناسب با سن خود استقلال مالی داشته باشند ولی باید مخارج آن‌ها کنترل شود. مراقب باشید بیش‌ازاندازه پول در اختیار فرزند نوجوان خود قرار ندهید. مخارج او را کنترل کنید و در مورد هزینه‌های نامعلوم از او سؤال کنید.
وسواس نداشته باشید
نکته آخر اینکه دچار وسواس نوشید. هر علامتی را به اعتیاد ربط ندهید. اگر یک روز فرزند شما دیر به خانه آمد، لاغر شد، خسته و بی‌حوصله بود فکر نکنید معتاد شده. فراموش نکنید که بسیاری از علائمی که به‌عنوان مصرف مواد مخدر می شناسیم هیچ ربطی به اعتیاد ندارد. حساسیت بیش‌ازاندازه و سؤال و جواب‌های بی‌مورد فقط باعث استر س شما و بی‌اعتمادی فرزندتان شده و به رابطه شما خدشه وارد می‌کند و یک رابطه ناسالم دوری فرزند از خانواده را در پی دارد که این می‌تواند خطرآفرین باشد.
سعیده شریفی کارشناس روانشناسی
