به نام خانه اربابی معروف است، اما حالا تنها نامی از اربابی را یدک می‌کشد. وسط یک بیابان مخروبه‌ای باقی‌مانده و بس!
به گزارش ایسنا، خانه اربابی در و پیکر ندارد و می‌توان از کنار دیواری که خراب شده وارد شد. هر بخشی از داخل خانه ردپای معتادان و بی‌خانمانان دیده می‌شود.
یکی از رهگذرانی که در آن محله زندگی می‌کند می‌گوید: می‌گویند این خانه و ستون‌هایش هویت منطقه 13 آبان بوده است، مدتی پیش مرمت‌اش کردند که خیلی خوب شد، اما بعد از آن همان طور خالی رهایش کردند و رفتند و دوباره خانه معتادان شد و باد و باران خرابش کرد.
بعد از مطابقت عکسی از نمای جنوب‌شرقی خانه اربابی (ارباب افقهی قلعه عظیم‌آباد) در جلد اول کتاب گزارش پژوهشی بررسی و شناسایی آثار باستانی و تاریخی ری به سرپرستی قدیر افروند و خسرو پور بخشنده در سال 81، به نظر می‌رسد این خانه یکی از خانه اربابی‌های قلعه عظیم آباد باشد.
احمد ابوحمزه – ری‌شناس – به ایسنا می‌گوید: در شهرری چند خانه اربابی داریم که یکی مربوط به مجموعه قلعه عظیم‌آباد است، یکی در اطراف حرم بوده و یکی هم که فکر می‌کنم در حال تخریب آن هستند در مسیر حرم عبدالعظیم حسنی (ع) است.
او اضافه می‌کند: این خانه‌ها مربوط به دوره قاجار هستند که در دوره پهلوی اول هم مورد استفاده قرار می‌گرفته و بسیاری از بزرگان هم مدت کوتاهی در آن ساکن بودند.
وی بیان می‌کند: حتی برخی مردان مُسن ری تعریف می‌کنند، زمانی که آیت‌الله بافقی توسط رضا شاه به ری تبعید شد، مدتی در این خانه‌ها ساکن بوده است.
به گفته این ری‌شناس، میراث فرهنگی شهرری به چند دلیل به این آثار اهمیت نمی‌دهد؛ یکی اینکه حجم بسیاری از آثار تاریخی در آن قرار دارد. یک‌سری آثار مربوط به پیش از تاریخ و اسلام است و باید به این شهر جدا از تهران نگاه شود. تهران تلاش می‌کند با اسکلت‌هایی که اخیرا در خیابان مولوی پیدا شده بگوید یک شهر 7 هزار ساله است، در حالی که تپه چشمه علی با تحقیقات باستان‌شنان حدود 8 هزار سال تمدن دارد.
او می‌گوید: ری یک شهر باستانی است که با تاریخ زاده شده و در هر کتاب تاریخی نامی از آن برده شده است. به قول دکتر کریمان «ری مادر تهران است»، اما متاسفانه به آن نگاهی نمی‌شود.
این ری‌شناس اظهار می‌کند: ری موجب انقلاب مشروطه شد و مهاجرت صغری به این شهر و در همین خانه اربابی‌ها انجام شد. شیخ فضل‌الله نوری و آیت‌الله طباطبایی مدتی در همین خانه‌ها ساکن بودند و توسط مردم آنجا پذیرایی می‌شدند. در آن زمان ری تا این اندازه به تهران نزدیک نبود و تهران فقط تا محدوده میدان بهارستان گسترده بود.
ابوحمزه توضیح می‌دهد: زمانی که به اطلس تاریخی تهران در سال 1353 نگاه می‌کنم ری شهر جدایی از تهران بوده، چه برسد به زمان‌های دورتر. متاسفانه آثاری که از دوره پهلوی اول باقی مانده در حال تخریب هستند، چون آثار بسیاری زیر مجموعه شهرری است. اگر بخواهیم ری را به عنوان منطقه 20 ببینیم، شاید بیش از 40 اثر ثبتی و بیش از هزاران اثر غیر ثبتی در آن وجود دارد. هیچ شهری در ایران نیست که این همه آثار و جاهای دیدنی حتی مواردی که هنوز زیر خاک هستند، داشته باشد.
او بیان می‌کند: چون ملاکان در دوره‌های گذشته در این خانه‌ها زندگی می‌کردند به همین دلیل آن را خانه‌های اربابی می‌نامیدند. حتی ما نام فامیلی اربابی هم در شهر ری داریم. این خانه‌ها تنها خانه نبوده بلکه اصطبل، کاه‌دانی، استخر آب، و خدم و حشم هم داشته است که در حال حاضر بخشی از آن خانه‌ها باقی مانده است.
ابوحمزه می‌گوید: گندم کل کشور در ری میزان و قیمت‌گذاری می‌شده و این کار تا همین 40 سال پیش هم انجام می‌شده است. شهریار، کرج و طالقان همه ملک ری بودند و در حقیقت زمین‌داران‌شان در ری ساکن بودند و گاهی به زمین‌هایشان در آن اطراف سر می‌زدند.
… رهگذر درست می‌گفت، خانه اربابی را با 30 میلیون تومان در سال 86 مرمت و بعد هم به حال خود رها می‌کنند تا پولی را که برایش هزینه کرده‌اند، باد و باران خراب کند!
