راگانیوز- شهر ری یکی از قدیمی ترین شهرهای ایران و جهان که جلوه هایی از زندگی اقوام آریایی و پیشینه سه هزار ساله قبل از میلاد مسیح را بر تارک افتخارات تاریخی خود دارد، گردشگران نوروزی را به خود می خواند.
وقتی روح شگفت انگیز تاریخ چنگ می زند بر تار و پود ذهن کیمیاگر مسافر زمان، وسوسه ای می شود برای ذات تشنه آدمی تا آرامش را در پس زیر و بم همت پر تلاش هم جنسانش در طول قرنها جستجو کند و در پس سفری رویایی ماندگار در تاریخ آشنایی لطیف و پیوند دیرینه ای دامنگیر آدمی می شود.
هریک از شگفتی های تاریخ انسان را بی درنگ مات و مبهوت نگه می دارد و در پس این درنگ احساس با ذهن همراه و همگام شده و از همت بلند ایرانیان و خلق آثار شگرف در طول تاریخ صدها هزار قصه هزار و یک شب می سراید.
شهرستان ری در 14 کیلومتری تهران یکی از نمادهای همت مردان روزگار و تجلی گاه قرنها دست و پنجه نرم کردن مردمانی نجیب، اصیل و سخت کوش و مقید با خشت و گل در فراز و نشیب تاریخ است.
*** تاریخ پیدایش ری
تاریخ پیدایش ری به زمان اقوام آریایی می رسد و ری از تمام شهرهای ماد بزرگتر بود. ری در لغت به معنای شهر سلطنتی است. ساکن و اهل ری را رازی می نامند.
ری در دوره ای پایتخت ایران بوده است. این شهر در طول تاریخ به نام مختلفی خوانده می شده، راگا، رغه، ارشکیه، رام اردشیر، ام البلاد، ری شهر، شیخ البلاد و محمدیه از نامهایی بودند که ری در هر دوره به مناسبتی با یکی از این نام ها خوانده می شده است .
بنابر آنچه که در اوستا آمده ری سیزدهمین شهری است که در جهان ساخته شده است. تاریخ سکونت در این شهر به سه هزار سال قبل از میلاد باز می گردد.
ری با پروراندن مشاهیر و دانشمندان بسیار در طول تاریخ نامی پرآوازه برای خود رقم زده است.
این شهر از آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری مذهبی و تاریخی ارزشمندی همچون آرامگاه ˈ شاه عبدالعظیم حسنی(ع) ، ˈابن بابویهˈ محل آرامش علما، عارفا، دانشمندان و آزادیخواهان بزرگ ایران اسلامی است.
از جاذبه های باستانی و گردشگری این شهر همچنین می توان به برج و باروی تاریخی ری، تپه باستانی چشمه علی، نقش برجسته فتحعلی شاهی و آرامگاه بزرگان مدفون در مجاورت این چشمه، برج طغرل، قلعه گبری، گورستان سلطنتی آل بویه و برج نقاره خان، تپه میل، چال ترخان و بازار سنتی ری که یادرگار ماندگار صفویی و امیر کبیر اشاره کرد.
*** چشمه علی
ˈچشمه علیˈ در مجاورت تپه و محوطه باستانی به همین نام محله ˈچشمه علیˈ انبوهی از لذت و آرامش و لطافت را در بقچه ای مالامال از صفا هدیه ذهن خسته مهمان و مسافر خود می کند.
چشمه علی یکی از آثار تاریخی و باستانی این سرزمین کهن و تمدن ساز بشری که قدمتی هشت هزار ساله دارد این چشمه در همسایگی ابن بابویه، برج طغرل، دژ رشکان و در زیر باروی ری واقع شده است.
آب زلال چشمه علی قرن هاست که از میان کوهی کم ارتفاع و صخره ای به طول تقریبی300 متر و ارتفاع 20 تا 30 متری از دل زمین جوشیده به بدون هیچ چشم داشتی نعمت الهی را به ساکنین جنوب پایتخت اهدا می کند.
نهرسورینی یا چشمه علی ظاهرا منسوب به خاندان سورنا یکی از سردار معروف عهد اشکانیان است که بعدها در دوره صفویه به چشمه علی مشهور شده است.
قدمت چشمه علی به حدود هشت هزار سال پیش بر بازمی گردد، زمانی که نخستین اجتماع در کنار چشمه ای دایمی واقع بر بالای تپه ای گرد آمدند.
اما ایرانیان باستان این چشمه را سورنا می نامیدند؛ زیرا در کنار معبد آناهیتا قرار داشته و بعدها در دوره صفویه بنا به ارادت مردم ولایتمدار و مومن این خطه آن را به چشمه علی تغییر دادند.
به فراز تپه این چشمه قسمت هایی از برج و باروی شهر قدیم ری قرار دارد، شاید به جرات بتوان گفت تپه چشمه علی کهن ترین قسمت شهرری است.
آتشکده بهرام، دژرشکان، بازار ری، کراوانسرای شاه عباسی، برج طغرل، کوه نقارخانه، استودان گبرها، زندان هارون از دیگر آثاز دیدنی این شهر است.
*** بازار سنتی و 500 ساله ری
ˈرضا نوری شادمهانیˈ باستان شناس و مدرس دانشگاه می گوید: بازار کلمه ای با ریشه پهلوی ساسانی می باشد و این امر نشان دهنده نقش بازار و تعدد آن از دیرباز در فرهنگ معماری این سرزمین کهن و تاریخ است.
وی افزود: بطور قطع موقعیت جغرافیایی و اهمیت فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ملک ری در طول تاریخ دلیلی بر جایگاه برجسته و تاثیر گذار آن بر بازارهای سایر کشورهای داشته است.
شادمهانی اظهار کرد: در دوره ناصری (قاجار) توجه به مرمت آثار تاریخی مورد توجه قرار گرفت که شاید دلیل آن وجود وزیر با لیاقت ناصرالدین شاه، ˈامیر کبیرˈ بود.
وی تاکید کرد: بر خلاف شاه قاجار که علاقه بسیاری به معماری غربی از خود نشان میداند امیر کبیر در صدد پیوند معماری با گذشته و سبک های معماری ایرانی بود.
این باستان شناس تاکید کرد: در قدیم بازارها بطور معمول در کنار مسجد جامع شهرها ساخته می شدند به دلیل اینکه بیشترین رفت و آمد در نزدیکی آنجا صورت می گرفت و همین تردد شهروندان و تجار سایر شهرها سبب رونق بازار می شد.
وی با بیان اینکه بازار ری دارای یک راسته اصلی و یک چهار سوق در مرکز است، گفت: این بازار در امتداد شمالی جنوبی صحن حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) قرار گرفته که میانه بازار را چهار سوقی با پوشش گنبدی تشکیل می دهد.
شادمهانی با اشاره به اینکه این بازار از غرب به راسته کاروانسرا دوقلو و از شرق به میدان کوچک متصل می شود، اظهار داشت: بازار ری در سال های گذشته یکی از مراکز فروش ادویه، داروهای گیاهی و کالاهای تجاری بود که جاده ابریشم وارد ˈریˈ می شد و این بازار اکنون نیز یکی از مراکز مهم خرید شهر به شمار می رود.
به گفته وی، بازار قدیم ری طی سال های گذشته بارها بازسازی شده و آخرین مرمت بازار، دو یا سه سال پیش انجام شده زمزمه هایی در مورد تجدید این بنا و نوسازی آن شده، اما به خاطر قدمت ارزشمند آن هر اقدامی در این مورد رد شده است.
مسافران داخلی و خارجی و شهروندان تهرانی ˈکهنه بازار ریˈ را به خاطر فضای سنتی اش دوست دارند، ادویه و داروهای گیاهی هنوز از مهمترین محصولات این بازار است و بیشتر اجناسی که در این بازار به فروش می رسد نقره جات، سجاده ها و لوازم مورد نیاز حجاج و داروهای گیاهی است.
این بازار نیز دست خوش تغییر سنت به صنعت شده و تعدادی از مغازه ها نیز به فروش اجناس واردتی و بی کیفیت خارجی از جمله پوشاک، گوشی های تلفن همراه، اسباب بازی کودکان، لوازم صوتی و تصویری و لوازم خوراکی از جمله انواع سوهان، گز و آب نبات های رنگی اختصاص پیدا کرده است.
هنوز مردم پایتخت صدای زنگ سر در مغازه های کبابی و بستنی فروشی این بازار را به گوش دارند و از آنجا که کباب، سبزی، کاهو پیچ و ماست شهرری همیشه شهرت داشته و همین امر موجب شده هنوز برخی از اهالی قدیمی تهران وقتی برای زیارت شاه عبدالعظیم حسنی (ع) به ری سفر می کنند سری به رستوران های حومه بازار بزنند.
در کنار این کهنه بازار یک بازار جدید نیز احداث شده به نام ˈبازار بزرگ ریˈ که کالاهای آن صنعتی و جدید است که این امر باعث شده تا مشتریان با سلیقه های مختلف از شهرری دست خالی به خانه های خود برنگردند.
*** آتشکده ری
تپه میل یا ˈآتشکده ریˈ در 12 کیلومتری جنوب شرقی ری و بر فراز تپه ای بلند در روستای قلعه نو قرار دارد. این آتشکده که متعلق به دوره ساسانی است از یک جفت قوس هلالی با مقطع بیضی تشکیل شده و یکی از مهمترین آثار مورد بازدید گردشگران است.
در جبهه شرقی ایوانی با چهار ستون مدور داشته که در حال حاضر پایه های دو ستون آن برجاست . بیشتر قسمتهای غربی بنا از میان رفته در قسمت زیرین مجموعه یک راهروی کم عرض وجود دارد که سراسر طول بنا را طی می کند.
بقایای معماری تپه میل دارای ساختار متشکل از گل، خشت، لاشه سنگ، آجر و ساروج و از نظرقدمت متعلق به دوره ساسانیان(حدود1800 سال پیش) است.
تپه میل در روستای قلعه نو واقع در مسیر ری به ورامین واقع شده است.
*** باروی ری
بقایای این باور که محدوده آن روزگاری 2500 در 1800 متر بوده است، هم اکنون در کنار خیابان ابن بابویه به طول 453 متر دیده می شود. این دیواره از قطر و ریشه ای بین پنج تا 9 متر برخوردار است.
ری بیش از آنکه به دلیل آثار تاریخی و باستانی مشهور باشد، به عنوان یک شهر مذهبی شناخته می شود، آرامگاه های متعددی از منسوبان به امامان شیعیان در شهر ری وجود دارد و بر این اساس یکی از قطب های مذهبی ایران محسوب می شود.
آرامگاه ˈشاه عبدالعظیم حسنی(ع) ، ˈابن بابویهˈبی بی زبیدهˈ ، ˈبی بی شهربانوˈ همسر امام حسین (ع) ، ˈجوانمرد قصابˈ و ˈ سه دخترانˈ و سی امامزده دیگر از معروف ترین و زیارتی ترین این آرامگاه است.
*** آستان مقدس حضرت عبدالعظیم الحسنی(ع)
از داستان شیرین دو برادر به نام های ˈ عبدالوهاب و عبدالجبارˈ ( که هم اکنون نیز این خاندان در ری زندگی می کنند) که در عالم رویا خانم الانبیا به آنان دستور دفن فرزندی از سلاله خود را در باغ متعلق به آنان و زیر درخت سیب را می دهد (به نقل از شیخ عباس قمی).
حضرت عبدالعظیم ملقب به ˈسیدالکریمˈ با کنیه ˈابوالقاسمˈ فرزند ˈعلی بن حسن بن زید بن حسن بن علی بن ابی طالب(ع)ˈ است.
مجموعه آستان ایشان مدفن امامزاده حمزه (ع) و نیز امامزادگان طاهر و مطهر (ع) است. ضریح نقره حضرت عبدالعظیم(ع) در زمان فتحعلی شاه ساخته شده، سر در آجری مربوط به دوران سلجوقی، صندوق چوب عود، فوفل و گردو متعلق به قرن هشتم،آئینه کاریهای چشم نواز اجرای عهد ناصر الدین شاه، دو گلدسته 24 متری ساخته سال 1270 و ایوان وسیع شمالی آن مربوط به زمان شاه طهماسب صفوی است.
گورستان حضرت عبدالعظیم(ع) نیز اعتبار ویژه ای دارد. میرزا حبیب معروف به قاآنی شیرازی، خاندان قائم مقام فراهانی، بدیع الزمان فروزانفر، آیت الله کاشانی، علامه محمد قزوینی، ستارخان و فرزندان آیت الله بهبهانی و بسیاری مشاهیر دیگر در این مکان آرامیده اند.
آستان مقدس حضرت عبدالعظیم(ع) از قرن سوم تا کنون، به عنوان یکی از مشهورترین اماکن زیارتی و سیاحتی ایران از دیرباز مورد توجه و عنایت دوست داران اهل بیت عصمت و طهارت(ع) بوده و در طول سال سیل عظیم زائران را از اقصی نقاط ایران و جهان به سوی خویش گسیل می دارد.
بقعه حضرت عبدالعظیم(ع) قدمت 800 ساله دارد که در مرکز شهرری واقع شده و هر روز میزبان هزاران زائر است.
*** مرقد مطهر امام خمینی(ره)؛ نگین درخشان ری
مرقد مطهر حضرت امام خمینی(ره) در جنوب غربی بهشت زهرا(س) بنا شده و همچون نگینی در شهرستان ری، در طول سال پذیرای هزاران نفر زائر از سراسر ایران و سایر کشورهاست.
در طراحی و ساخت این مجموعه معماری از نمادهای اسلامی همچون گنبد، گلدسته، ایوان و صحن استفاده شده است.
بارگاه امام خمینی(ره) در کهریزک، روستای شکر آباد، جنب بهشت زهرا(س) واقع شده است.
*** مقبره بی بی شهربانو(س)
این مقبره در دامنه جنوبی کوهی معروف به همین نام واقع شده است. جالب است بدانید بر اساس روایات، بی بی شهربانو(س) همسر امام حسین(ع) و مادر امام سجاد(ع) است. این مقبره علاوه بر آن که یکی از مقاصد مهم گردشگران است از اماکن زیارتگاهی مهم استان تهران نیز محسوب می شود.
مدفن اصلی حرم از در شرقی است که ساخته دوران طهماسب اول است، لیک اصل بنا به دوره آل بویه نسبت داده می شود.
قدمت این بقعه با یک هزار و 100 سال قبل باز می گردد و مکان آن واقع در شهرری، امین آباد 5.1 کیلومتری شمال امین آباد بر فراز دامنه کوه است.
*** برج نقاره خانه
در بازدید از کوه بی بی شهربانو(س) به برج مقبره ای هشت ضلعی متعلق به دوره سلجوقی بر می خورید. این قبر متعلق به فردی زرتشتی به نام ˈبوزرجمیدˈ بوده که تحت تأثیر تدفین اسلامی به یادگار، چنین بنایی را احداث کرده است. قدمت این برج به 800 سال پیش نسبت داده شده و در امین آباد، هفت دستگاه بر بالای کوه واقع شده است.
*** برج اینانج (گورستان سلطنتی)
در دامنه کوه نقاره خانه در جاده امین آباد – هفت دستگاه اثری معظم با پلاتی دایره ای قرار گرفته که شما را به طرف خود می خواند. حفریات انجام شده نشان می دهد که این برج در واقع گورستان سلطنتی بوده است.
نام ˈاینانجˈ مربوط به یکی از فرماندهان ری در زمان ˈسلطان سنجرˈ سلجوقی است که در این محل مدفون شده، جالب است بدانید که پارچه های گرانبهایی متعلق به دوران آل بویه از این مکان به دست آمده است. قدمت این برج 800 سال است.
*** کاروانسرای شاه عباسی
این کاروانسرا که از موقافات آستان حضرت عبدالعظیم(ع) است و در خیابان حرم قرار گرفته، به عنوان انبار کسبه بازار استفاده می شود.
بنای این کاروانسرا به دوره صفویه تعلق دارد و در دوره قاجاریه مورد مرمت قرار گرفته است؛ کاروانسرای شاه عباسی قدمت 500 ساله دارد و مکانی تجاری و اقامتگاهی محسوب می شود.
*** کاروانسرای کنارگرد
این کاروانسرا نیز در جاده حسن آباد فشافویه قرار گرفته و بنایی از عهد صفوی است.
***مسجد افضلیه
روبروی بقعه بی بی زبیده(س) و در جانب شرقی خیابان فدائیان اسلام، مسجدی کوچک با گلدسته ای زیبا و رنگ و لعاب مساجد تاریخی و معماری سنتی به چشم می خورد. این مسجد از نوع پلان دو ایوانی با تزئینات کاشیکاری، تلفیق کاشی و آجر کتیبه های کاشی است. اسم این مسجد بر گرفته از نام بانی آن یعنی مرحوم ˈعلی اکبر افضلیˈ است که در سال 1350 در گذشته و مدفنش در یکی از حجره های جنوبی مسجد قرار دارد.
*** قلعه قاچاقاچ؛ متعلق به دوران صفوی
در محدوده اراضی فرودگاه بین المللی امام خمینی(ره) در قریه ای به همین نام، یک قلعه بی نظیر خشتی متعلق به دوران صفوی با مساحت پنج هزار و 800 متر مربع، با پلان مستطیل و دارای چهار بارو وجود دارد. این بنای ارزشمند تاریخی نیازمند توجه بیشتر برای احیا و مرمت است.
*** دژ رشکان
این دژ متعلق به دوران اشکانیان بوده و در مقابل ضلع جنوبی کارخانه قدیم سیمان ری قرار گرفته است. این دژ که بنای آن از جنس ساروج و سنگ است از قلاع محافظ هسته اولیه ری بوده و طی دو فصل در سالهای 85 و 86 مورد کاوش و باستان شناسی قرار گرفته است.
دژ رشکان متعلق به دو هزار و 250 سال پیش است و در چهار راه خط آهن، روبروی کارخانه گلیسیرین سازی بالای کوه باروت کوبی قرار دارد.
***بقعه جوانمرد قصاب
بقعه جوانمرد قصاب که حتما نام آن را بارها و بارها شنیده اید، در شهر ری، محله جوانمرد قصاب واقع شده و دارای پلان مربع شکل است. وی از شخصیت های مشهور زمان خود بوده و تعزیه ای معروف به نام وی در ماه محرم برپا می شده است.
***مقبره شیخ کلینی
اگر به شهرری سفر کردید، حتماً به مقبره شیخ کلینی که در شرق روستای کلین واقع شده سری بزنید. این مقبره متعلق به پدر محمد کلینی مولف کتاب ˈاصول کافیˈ است و در عهد صفویه ساخته و در دوره فتحعلی شاه مرمت شده است.
***یخچال طبیعی کلین
این یخچال در فاصله حدود 500 متری شرق بقعه شیخ کلین قرار دارد، با خشت هایی که شامل چال یخ و گنبدی بر فراز آن است. چال یخ آن به قطر هشت متر و به عمق سه متر در دل خاک کنده شده است و ارتفاع گنبد آن نیز به حدود 10 متر می رسد. این یخچال که مربوط به دوران صفوی است دارای اتاقکی کوچک با دو طاقچه در پشت دیوار شرقی است که احتمالاً مربوط به خدمه یخچال بوده است.
*** قلعه گبری؛ قلعه ای مستحکم و متعلق به دو هزار و 250 سال پیش
قلعه گبری در جنوب شرقی شهرری قرار گرفته و اطراف آن باغداری و سبزیکاری انجام می شود. بنای قلعه به صورت دژی مستحکم و مستطیل با چهار برج تدافعی و دیدبانی است که ارتفاع این برجها به 17 متر می رسد.
قلعه متعلق به دوره ساسانی و ساخته شده از خشت و چینه است که در حال حاضر به عنوان انبار مرکزی حضرت عبدالعظیم(ع) استفاده می شود.
قلعه گبری قدمتی دو هزار و 250 ساله دارد و در شهرری، خیابان 24 متری میدان معلم، کمربندی شهرری قرار گرفته است.
*** آب انبار آراد
در روستای آراد که جزو دهستان حسن آباد بخش فشافویه شهرستان ری است آب انبار منحصر به فردی دیده می شود که دارای دو بادگیر در دو طرف یک گنبد بزرگ است. در بالای گنبد نورگیری فانوسی شکل مشبک که خود نسبت به بنا زیبایی خاصی دارد، تعبیه شده است. گنبد آب انبار شکل کله قندی داشته و ارتفاع آن 10 متر است که از خشت ساخته شده است.
*** زندان هارون
در سه کیلومتری شمال غربی غنی آباد، سمت چپ جاده خراسان روستای متروکه زندان هارون قرار گرفته که بنای سنگی این زندان در مقابل آن است و به دوره های ساسانی و سلجوقی نسبت داده می شود.
بنای زندان از سنگ های آتشفشانی با ملات گچ است و به شکل مکعب به ارتفاع حدود 9 متر در دو طبقه ساخته شده است. با توجه به اینکه اطراف زندان حوضچه بزرگی از آب و درختان میوه وجود دارد، گردشگران می توانند هنگام بازدید از این زندان از زیبایی این درختان نیز بهره مند شوند.
زندان هارون قدمتی بیش از هزار سال دارد و در شهرری، 12 کیلومتری جاده خراسان(سه راه سیمان) دست چپ در دامنه کوههای مسگر آباد واقع شده است.
شهر ری با تمام داشته های تاریخی و مذهبی خود چشم انتظار پذیرایی از میهمانان نوروزی است.
گزارش از: حسین فتح الهی
